رویداد۲۴ گرانی و کمبود بعضی از سایزهای تایر، به خصوص در سایز «رینگ ۱۶» که مورد استفاده «نیسان‌باری» و «کامیونتی» قرار می‌گیرد، موجب گلایه و نگرانی رانندگان این ناوگان شده است.
البته عدم تعادل موجود در بازار تایر که اعتراضات ناوگان حمل و نقل را به دنبال داشته، موضوعی جدیدی دراین بازار نیست چراکه از اواخر سال ۹۶ همزمان با آغاز نوسانات ارزی و تشدید آن در نیمه ابتدایی سال ۹۷، بازار بسیاری از کالاهای اساسی دچار التهاب شد که ریشه در تأثیر مستقیم محصولات وارداتی از نرخ ارز و همچنین وابستگی تولیدات داخلی به واردات مواد اولیه داشت.
نظام عرضه و تقاضا در بازار تایر سواری و ناوگان سنگین نیز متأثر از این شرایط دچار اشکالات متعددی شد که در نتیجه شاهد موجی از گرانی، کمبود، احتکار و دلالی در این بازار بودیم تا آنجا که در مقاطع مختلف به اعتراضات صنفی منجر شد.
بعد از ثبات نسبی بازار ارز در تابستان ۱۳۹۸ و همچنین شروع توزیع سیستمی تایر سنگین، بازار این کالا تا حدی آرامش یافت، اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد، هنوز هم در بعضی از سایزهای تایر کمبودهایی وجود دارد.
چرا تولید تایرهای رینگ ۱۶ کاهش پیدا کرده است؟
کبود نقدینگی و همچنین عدم تخصیص به موقع ارز برای واردات مواد اولیه از مشکلات همیشگی تولیدکنندگان تایر بوده اما در مورد علت کمبود تایرهای رینگ ۱۶ می‌توان به نوع قیمت‌گذاری در این نوع از تایر اشاره کرد.
مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر ایران در همین رابطه گفته بود: «یکی از دلایل اصلی آشفتگی بازار «نیسان‌باری» و «کامیونتی» به بی‌عدالتی در قیمت‌گذاری این محصولات برمی‌گردد؛ به صورتی که قیمت‌های تعیین شده حتی هزینه تولید را پوشش نمی‌دهند و انگیزه‌ای برای تولید این سایزها میان تولید کنندگان وجود ندارد».
به گفته وی، اخیراً مصوبه‌ای برای اصلاح قیمت‌ها ابلاغ شده و به زودی تولید تایرهای کامیونتی و نیسان باری، سوددهی لازم را برای تولیدکنندگان خواهد داشت.
سامانه ارزش‌گذاری گمرک دردسرساز شد
بنا بر اظهارات سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر ایران، بخشی از مشکلات به وجود آمده در تایرهای «نیسان‌باری» و «کامیونتی» ناشی از رانت‌های ایجاد شده برای واردات بعضی از سایزهای تایر است. به عبارت دیگر وقتی سود واردات بعضی از سایزها بیش از دیگر انواع تایر باشد، واردکننده به سمت ثبت سفارش آن سایزها رفته و به دنبال آن واردات سایر سایزها کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، بررسی‌ها نشان می‌دهد، این مشکل به نوع ارزش‌گذاری گمرک برای دو سایز تایر ۳۸۵ و ۳۱۵ برمی‌گردد، به طوری که واردکنندگان با واردات این سایزها از سود ۸۰ دلاری برای هر حلقه بهره می‌بردند و ارز دولتی بیشتری را دریافت می‌کردند.
این درحالی است که در مورد سایزهای «نیسان‌باری» و «کامیونتی» تفاوت قابل توجهی میان قیمت تولیدی کارخانه و TSC گمرک وجود نداشت و به همین دلیل، واردات این تایرها مورد توجه بازرگانان قرار نمی‌گرفت.
همچنین سیدمحمد میرعابدینی، دبیر انجمن واردکنندگان تایر در گفتگویی با اشاره به عدم تخصیص ارز برای واردات تایر نیمه سنگین اظهار داشت: «در بخش تایر سنگین حدود ۶ ماه است که ارزی به واردکنندگان اختصاص پیدا نکرده و واردات تایر به بهانه اشباع شدن بازار متوقف شده و اکنون نیز در بعضی از سایزها به خصوص سایز ۱۶ کامیونتی و نیسان باری دچار کمبود و افزایش قیمت هستیم».
البته، بنابر اظهارات حمید محله‌ای، معاون دفتر امورخدمات بازرگانی وزارت صمت، اصلاح روند ثبت سفارش واردات تایر در دستور کار قرار گرفته و با استفاده از یک رویه هوشمندانه، ابتدا نیاز بازار مورد توجه قرار می‌گیرد و بعد از آن مجوز واردات صادر می‌شود.
عدم شفاف سازی تولیدکنندگان، موجب تداوم آشفتگی بازار!
بر اساس اظهارات مسئولان وزارت صنعت، مسئله کمبود تایر در بازار می‌بایست با شروع فعالیت «سامانه توزیع سیستمی تایر وزارت صمت» رفع می‌شد اما کمبود و افزایش قیمت این سایزهای تایر نیمه سنگین تاکنون ادامه یافته و به نظر می‌رسد ریشه آن عدم تعامل مؤثر تولیدکنندگان تایر باشد.
رسول جمشیدی، مجری طرح توزیع سیستمی تایر سنگین در همین زمینه گفت: سالیانه به طور متوسط نزدیک به ۹۵۰ هزار حلقه تایر وانتی (رینگ ۱۶ تا ۲۰) در داخل کشور تولید می‌شود اما تا ۱۰ ماهه سالجاری تنها ۷ هزار حلقه تایر تولید داخل در سامانه جامع تجارت ثبت شده و به همین دلیل امکان صدور حواله کافی برای تأمین نیاز بازار، توسط سامانه‌های توزیع تایر مقدور نبوده است.
وی خاطر نشان کرد: علی‌رغم مصوبه کارگروه تنظیم بازار مبنی بر الزام تولیدکنندگان به ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت، تولیدکنندگان به انحای مختلف از این کار امتناع و در برابر شفاف‌سازی زنجیره تأمین مقاومت می‌کنند و این امر در نهایت موجب زیان مصرف‌کننده خواهد شد.
راه‌اندازی سامانه برای توزیع سیستمی در بخش تایر سنگین، موجب شفاف‌سازی زنجیره و کاهش قیمت شده اما در بخش کامیونتی و نیسانی و همچنین تایر سواری به دلیل مقاومت تولیدکنندگان شاهد فروش تایر با قیمتی بیش از قیمت مصوب هستیم.
مجری طرح توزیع سیستمی تایر سنگین معتقد است که با توسعه سامانه توزیع سیستمی تایر به بخش تولیدات داخلی و همکاری تولیدکنندگان بخش زیادی از مشکلات مربوط به کمبود تایرهای «کامیونتی» و «نیسان‌باری» برطرف خواهد شد.
پیش از این مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر با بیان اینکه تمام کارخانه‌های تولیدی به صورت ماهانه گزارش تولیدات خود را در سامانه جامع تجارت ثبت می‌کنند، اظهار داشت: ما چاره‌ای جز ارائه گزارش تولید و فروش خود به وزارت صمت نداریم چرا که در غیر این صورت در تأمین ارز و نیازهای وارداتی خود با مشکل مواجه می‌شویم.
به نظر می‌رسد با ثبت تمامی تایرهای تولیدی در سامانه جامعه تجارت و همکاری تولیدکنندگان با وزارت صمت، روند توزیع این تایرها سرعت گرفته و از افزایش بی‌رویه قیمت و همچنین دلال‌بازی در بازار این کالا جلوگیری خواهد شد.