تعدادی از رهبران جهان و مقام‌های ارشد کشورها، دیپلمات‌ها و پژوهشگران در دور تازه کنفرانس امنیتی مونیخ از روز ۲۵ بهمن ماه به مدت دو روز در آلمان گرد هم آمدند تا درباره بحران‌های متعددی که جامعه جهانی باآن‌ها درگیر است بحث و تبادل نظر کنند.
رویداد۲۴ کنفرانس امنیتی مونیخ توسط بخش خصوصی در زمینه سیاست‌های امنیت جهانی فعالیت می‌کند. این سازمان خصوصی هرساله در ماه فوریه/ بهمن در هتل بایریشر هوف در مونیخ آلمان برگزار می‌شود. البته در این کنفرانس تصمیمی گرفته نمی‌شود و صرفا ویژه اظهار نظر، رایزنی و دیدار‌های سیاسی است که در آن هر سال به صورت خاص به یک موضوع مهم امنیت بین‌المللی پرداخته می‌شود.
در آستانه کنفرانس امسال ولفگانگ ایشینگر، مدیر کنفرانس، گفت «ما با بحران‌های بیشتر، بحران‌های جدی‌تر، رخداد‌های وحشتناک‌تری روبه‌رو هستیم، آن‌قدر که نمی‌توان حتی آن‌ها را عملا تصور کرد».
ایشینگر در آستانه برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ تاکید کرد که عمیقا درباره ناکامی‌هایی که جلوی چشمانش قرار دارد عصبانی است. ایشینگر بخصوص از تحولات در بحران لیبی و سوریه ابراز نگرانی کرده و به شکست غیرقابل بخشش جامعه بین المللی در مسئله سوریه انتقاد وارد کرد. او همچنین لیبی را یک زخم باز دانست و تاکید کرد که وقتی به تصمیمات اجرا نشده کنفرانس صلح لیبی در برلین فکر می‌کند حالش بد می‌شود.
در عین حال ایشینگر، چندی پیش اعلام کرد که انتظار می‌رود معاون وزیر امور خارجه کره شمالی به عنوان نماینده این کشور در معتبرترین دیدار کارشناسی بین المللی که در مونیخ برگزار می‌شود شرکت کند.
البته نباید فراموش کرد که این کنفرانس تاکنون در دوران‌هایی سخت و اوج اختلافات کشور‌های غربی برگزار شده است، مانند سال ۲۰۰۳ که حمله آمریکا به عراق منجر به بروز اختلافاتی در میان متحدان در غرب شد. با این حال در حال حاضر سطح تنش‌ها در جهان از نظر بسیاری از تحلیلگران بسیار فراتر از سال‌های گذشته است.
فاصله گرفتن بسیاری از مردم از احزاب میانه رو در اروپا و آمریکا و گرایش به راست افراطی و پوپولیست‌ها از چالش‌های پیش روی تصمیم سازان است. علاوه بر این عدم ثبات سیاسی و وضعیت متشنج نظامی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله در یمن، سوریه و لیبی کماکان ادامه دارد. گذشته از این‌ها بحران آب‌وهوا این روز‌ها مرز نمی‌شناسد و روزی نیست که صحبت از راهکار‌ها و موانع در این زمینه بحث یکی از محافل فکری نباشد.
شاید بتوان برایند و محور موضوعات مطرح شده در این نشست را در سخنان فرانک والتر اشتاین‌مایر رییس جمهوری‌آلمان جستجو کرد. جایی که از یکجانبه گرایی به عنوان چالش اصلی در عرصعه مناسبات بین الملل یاد کرد. وی به عنوان نخستین سخنران نشست به بخشی از چالش‌های کنونی در عرصه بین الملل اشاره کرد و هشدار داد که جنگ قدرت سه کشور آمریکا، روسیه و چین، دنیا را به مکان ناامنی تبدیل کرده است. او از سیاست‌های یکجانبه گرایانه این سه کشور و فاصله گرفتن از رویکرد چندجانبه گرایی انتقاد کرد و به طور ویژه شعار دونالد ترامپ مبنی بر «آمریکا را دوباره عالی کن» را مورد انتقاد قرار داد. او به کنایه گفت که آمریکا تلاش می‌کند تا با هزینه شرکا و همسایگانش مسیر عالی شدن را طی کند. رییس جمهوری آلمان در این اجلاس سه روزه که با عنوان غرب بدون محتوا در حال برگزاری است، از این که دولت ترامپ به عنوان نزدیک‌ترین متحد برلین با رویکرد جامعه جهانی مخالفت می‌کند، به شدت انتقاد کرد.
تا جایی که به ایران مربوط است ایران یکی از موضوعات اصلی در نشست‌های کنفرانس امنیتی مونیخ بود آن هم در شرایطی که به دلیل سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه تهران، تنش‌ها بین آمریکا و ایران نیز طی ماه‌های گذشته به‌شدت بالا گرفته‌است. برجام به عنوان موضوع محوری در مناسبات ایران و جامعه بین الملل حال و روز خوبی را سپری نمی‌کند. البته این توافق بین المللی با کاهش تعهدات برجامی ایران به تعادل نسبی در حقوق و تعهدات رسیده است با این حال سطح تعهدات طرفین به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است هر چند از جانب ایران راه بازگشت باز است و در صورتی که اروپا و جامعه بین الملل اقدام عاجلی برای ایفای تعهدات خود بردارند ایران هم میتواند از کاهش تعهدات برجامی خود به عقب بازگردد. ترور سردار سلیمانی توسط پهپاد‌های آمریکایی به دستور مستقیم دونالد ترامپ و متعاقب آن حمله موشکی ایران به عین الاسد شرایط را پیچیده کرده است. با این حال کنفرانس امنیتی مونیخ فرصت مناسبی برای بحصث و تبادل نظر و ارائه دیدگاه‌های تهران برای جامعه جهانی بود.
ظریف در مدت حضور در مونیخ دیدار‌های متعددی با مقامات حاضر در این نشست داشت؛ نخست وزیر و وزیر خارجه کانادا، وزیران خارجه فرانسه، آلمان، ترکیه، روسیه، اسپانیا، ژاپن، اوکراین، کرواسی، عمان، چین، چک، واتیکان، فنلاند، گروه اقدام بحران، اعضای شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، رییس گروه مردم در پارلمان اروپایی، گروه الدرز، رییس کمیته بین المللی صلیب سرخ جهانی از جمله شخصیت‌ها و مقاماتی بودند که ظریف باآن‌ها در خصوص موضوعات مختلف دوجانبه مسائل منطقه‌ای و بین المللی به بحث و تبادل نظر پرداخت.
ظریف جمعه شب در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ درگفت وگو با خبرنگاران گفت که در صورتی که اروپا به تعهدات برجامی خود عمل کند، ایران نیز از روند کاهش تعهدات خود نسبت به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت. وزیر امور خارجه همچنین گفت: اگر اروپا منافع اقتصادی ایران را تامین کند، تهران مایل خواهد بود به سمت تعهدات توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ باز گردد. ایران آماده است متناسب با کار‌هایی که اروپا انجام می‌دهد، اقدامات خود را در زمینه برجام کند و یا معکوس کند. ایران تصمیم خواهد گرفت که آیا اقدامات اروپا در این خصوص، برای کند یا معکوس کردن برخی از اقدامات کافی است یا نه.
ظریف گفت، ما در مورد امور خیریه صحبت نمی‌کنیم بلکه در باره حقوق مردم ایران برای دریافت مزایای اقتصادی سخن می‌گوییم. ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا صدماتی زیادی دیده است، اما اگر اروپا قدم‌های معناداری بردارد ما نیز اقدامات انجام شده را بازخواهیم گرداند.
وزیر امور خارجه در حاشیه این کنفرانس گفتگو‌هایی هم با رسانه‌ها داشت، وی در مصاحبه با شبکه ان بی‌سی نیز گفت: جای تاسف است که آمریکا براساس اطلاعات غلط مبتنی بر جهل و غرور در مسیری قدم بر می‌دارد که منطقه را به سمت درگیری سوق می‌دهد. دولت ترامپ باعث افزایش تنش با تهران شده است؛ ایران و امریکا در جریان تنش‌های اخیر و به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی نامه‌های تندی را رد و بدل کردند.
به گفته ظریف، روابط میان آمریکا و ایران پس از شهادت سردار شهید سلیمانی همچنان با تنش همراه است. وزیر امور خارجه دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا را به خاطر پیگیری سیاستی اشتباه در قبال ایران مقصر دانست.
طبق روال سال‌های گذشته گزارشی در آستانه برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ منتشر شده است که تصویری مملو نقاط تاریک و نامعلوم را پیش پای مخاطب می‌گذارد و به نوعی سرفصل مطالبی که بناست مطرح شود ارائه می‌کند. آنگونه که نویسندگان گزارش اخیر یادآور شده‌اند، با ایجاد تغییرات در معادلات قدرت و همچنین پیشرفت‌های عظیم در حوزه فناوری، مفهوم غرب در حال تغییر است و دنیا در حال کمتر غربی بودن است.
این گزارش در عین حال هشدار می‌دهد که خود غرب، دو سوی اقیانوس اطلس، نیز به سمت کمتر غربی بودن حرکت می‌کند و از همین رو آن‌ها گزارش امسال خود را «افول غرب» نامیده‌اند.
روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، سال گذشته در پایان نشست سه روزه، و پس از مشاهده فاصله جدی میان رویکرد رهبران دو سوی اقیانوس اطلس، آن را مرثیه‌ای برای غرب خواند.
انتظار نمی‌رود اتفاق خاصی در کنفرانس امنیتی مونیخ بیفتد با این حال بیان نظرات و دیدگاه‌های کشورها میتواند تا حدودی شرایط نظام بین الملل را پیش روی سیاستمداران و افکار عمومی روشن‌تر کند. در این بین حضور جدی محمد جواد ظریف و دیدار با حدود ۱۶ مقام حاضر در کنفرانس و گفتگو با رسانه‌ها آن هم در شرایطی که‌آمریکا کارزار گسترده‌ای برای منزوی کردن تهران به راه انداخته اهمیت مضاعف دارد و میتواند نقشه‌های آمریکا را نقش بر آب سازد.