از اتهام جاسوسی تا ترور بیولوژیک/ ماجرای اخراج پزشکان بدون مرز از ایران چیست؟

رویداد۲۴ هفته گذشته خبری در خروجی برخی رسانه‌های رسمی از جمله رسانه دولتی ایرنا و ایسنا منتشر شد که از برپایی یک مرکز فوریت پزشکی در ایران با ظرفیت ۵۰ تخت توسط سازمانی زیر نظر پزشکان بدون مرز خبر می‌داد. این مرکز ویژه درمان مبتلایان به ویروس کرونا قرار بود در محوطه بیمارستان دولتی امین اصفهان دائر شود.

این دومین محموله کمک سازمان پزشکان بدون مرز به ایران بود. اولین محموله پزشکان بدون مرز روز ۲۲ مارس حاوی دارو و اقلام مورد نیاز پزشکان و پرستان و تجهیزات یک بیمارستان صحرایی بود که به گفته بهرام قاسمی سفیر ایران در فرانسه به وسیله دو هواپیما به ایران رسید.

 

 

 

 

سازمان پزشکان بدون مرز یا ام‌اس‌اف (MSF) یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های پزشکی در جهان است که بیش از ۳۶۰۰۰ داوطلب از ۶۰ کشور در آن کار می‌کنند.

ام‌اس‌اف در ۲۱ دسامبر ۱۹۷۱ در هنگامی تأسیس شد که گروهی از پزشکان و روزنامه‌نگاران اهل فرانسه از جمله این سازمان غیرانتفاعی مراقبت‌های اضطراری پزشکی را در مناطق جنگی، در هنگام همه‌گیری‌ها و در مواقع بلایای طبیعی فراهم می‌آورد و گروهی خودگردان متشکل از ۲۴ انجمن در سراسر جهان است که مقرش در سوئیس است.

تعهد اعلام‌شده سازمان پزشکان بدون مرز به مراقبت از بیماران بدون توجه به نژاد، مذهب یا وابستگی سیاسی و شهرت آن از لحاظ کار کردن در سخت‌ترین شرایط باعث شد که این سازمان در سال ۱۹۹۹ برنده جایزه صلح نوبل شود.

این سازمان در سال ۲۰۱۴ نظارت بر ۳۸۴ طرح را در سراسر جهان به عهده داشت که ۳۱ درصد آن‌ها با نزاع‌های مسلحانه مربوط بودند.

عملیات در سودان، جمهوری دموکراتیک کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی، هائیتی، سیرالئون، افغانستان، نیجر، لیبریا، اتیوپی و عراق بیش از نیمی از هزینه‌های این سازمان را به خود اختصاص می‌دهند.

ام اس‌اف روی وب‌سایتش نوشته «این نظر را که مردمان فقیر مستحق دریافت مراقبت‌های پزشکی درجه سه هستند نمی‌پذیرد و تلاش می‌کند که مراقبت با کیفیت بالا را برای بیماران فراهم آورد» و این سازمان به خاطر جلب توجه عمومی به منازعات فراموش‌شده از طریق اقداماتش شهرت دارد.

این سازمان در سال ۲۰۱۴ بیش از نیم میلیون بیمار (از جمله ۲۲۰۰ نفر دچار ویروس ابولا) را در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌هایش در ۶۳ کشور جهان درمان کرد.

این سازمان برای مقابله با انتشار بیماری‌هایی مانند مالاریا که ۲.۱ میلیون بیماران دچار آن را در سال ۲۰۱۴ درمان کرد، و نیز مبتلایان به ویروس ایدز (HIV) و وبا فعالیت می‌کند.

هزینه‌های ام اس‌اف عمدتاً به‌وسیله شبکه‌ای متشکل از ۵.۷ میلیون اهداکننده خصوصی تأمین می‌شود که ۸۹ درصد از بودجه ۱.۴۴ میلیارد دلاری آن را در سال ۲۰۱۴ تأمین کردند.

 

این سازمان در مهرماه سال ۱۳۹۰ طی بیانیه‌ای اعلام کرده بود: کارکنان سازمان پزشکان بدون مرز در شهر زاهدان از سال ۱۳۸۰ تا هفته گذشته خدمات پزشکی را در اختیار پناهجویان افغانی و ایرانیانی قرار داده‌اند که توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی را در این منطقه نداشته‌اند.

 

در جریان سیل نوروز سال گذشته در ایران اخباری در رابطه با کمک‌های این سازمان به سیل زدگان گلستانی در خروجی سایت رسمی استانداری گلستان نیز قرار گرفته بود.

 

بر اساس این خبر مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی استان کمک‌های این سازمان را شامل ۶ دستگاه یخچال فریزر ضد برفک، ۲۰ دستگاه فشار سنج با گوشی، ۲۰ عدد دستگاه افتالمسکوپ، ۲۰ عدد دستگاه اتوسکوپ، ۲۱ عدد دستگاه سونی کیت و ۳ عدد یخچال نگهداری واکسن به مرکز بهداشتی درمانی شهرستان‌های آق قلا و گمیشان خوانده بود.

 

 

 

 

به گزارش رویداد۲۴ جنجال زمانی آغاز شد که برخی جریان‌ها از ورود اعضای این سازمان جهانی برای جاسوسی درایران خبر دادند. جریانی به طور همزمان محتوا‌هایی علیه حضور پزشکان بی مرز در ایران تولید کردند که فصل مشترک همه آن‌ها «جاسوس» خواندن این سازمان بین المللی بود.

 

آمنه ذبیح پور خبرنگار خبرگزاری صداو سیما و یکی از چهره‌های تحریریه خبری ۲۰:۳۰ در توییتر خود نوشت: «چرا وزیر خارجه آمریکا، گروهک منافقین، سلطنت طلب‌ها، ضد انقلاب و کارمندان بی بی سی از اخراج پزشکان بدون مرز از ایران عصبانی شدند؟ مگر قرار بود این گروه در ایران چه فعالیتی داشته باشند؟»

 

سایت خبری مشرق در گزارشی نوشت: «چطور می‌توان باور کرد که سازمان پزشکان بدون مرز که مثل سایر سازمان‌های بین‌الملل این‌چنین زیر سیطره نفوذ آمریکایی‌هاست، نگران جان ایرانی‌ها شده و برای کمک به ایران، تجهیرات و «کارشناس» اعزام کرده است؟ این تحرکات در حالی است که غربی‌ها حتی کشوری، چون ایتالیا را که شریک و همپیمان و هم‌ریشه‌ی آن‌هاست، کاملا رها کرده‌اند و هیچ کمک قابل ملاحظه‌ای به ان صورت نداده‌آند، تا جایی که روسیه، چین و حتی کوبا برای کمک به ایتالیایی‌ها، پزشک و تجهیزات می‌فرستند.»

 

برخی از موافقان اخراج سازمان پزشکان بدون مرز نوشتند کسانی از حضور این سازمان حمایت می‌کنند که زمانی به خاطر حضور حشد الشعبی در ایران و کمک به سیل زدگان ناراحت بودند.

 

اگرچه رسما فعالیت پزشکان بدون مرز در ایران متوقف اعلام شد، اما مقامات دولت و رسانه‌های دولتی بلافاصله به این ادعا‌ها پاسخ دادند. پنجم فروردین رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اعلام کرد که مواردی مانند برقراری بیمارستان کوچک صحرایی که قرار بود از سوی سازمان پزشکان بدون مرز برپا شود، مطابق نیاز فعلی کشور نیست و اجرایی نخواهد شد.

 

کیانوش جهانپور کمک‌های پزشکان بدون مرز را منطبق بر نیاز‌های فعلی ندانست و گفت در نتیجه برقراری بیمارستان کوچک صحرایی، عملیاتی و اجرایی نخواهد شد.

سعید نمکی وزیر بهداشت نیز در واکنش به جنجال‌های به وجود آمده اعلام کرد که این وزارتخانه با وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه برای حضور «پزشکان بدون مرز» مکاتبه کرد، اما با توجه به تخت‌های خالی، فعلا نیازی به ۴۸ تخت بیمارستان سیار این گروه نیست و در استان‌هایی که اتباع بیگانه رفت و آمد دارند می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد.

 

علی ربیعی سخنگوی دولت نیز امروز در این باره در توییتر خود نوشت: سفر پزشکان بدون مرز به ایران در هماهنگی کامل با دستگاه‌های ذی‌ربط صورت گرفته است. کمک‌های پزشکان بدون مرز و تجهیزات اهدایی آن‌ها در منطقه مورد نیاز وزارت بهداشت استفاده می‌کنیم.

 

رییس‌جمهور بدون اشاره‌ی مستقیم به موضوع اخراج پزشکان بدون مرز گفت: «مردم عزیز ما مطلع باشند دستورالعمل اولیه ما این بوده که هر کشوری می‌خواهد کمک کند، کمک‌های او را برای مساله ویروس کرونا دریافت کنیم... هر کشوری از ما کمک بخواهد در حد توان ما به آن‌ها کمک می‌کنیم و ما هم از هر کشوری کمک خواستیم کمکی که آن‌ها کردند کمک آن‌ها را دریافت می‌کنیم در این زمینه وزارت کشور، وزارت خارجه و بهداشت و درمان همه در یک چارچوب سیاست درستی عمل کردند و کار را پیش بردند و ما باید به این نکته توجه داشته باشیم.»

روز پنجشنبه خبری روی خروجی خبرگزاری ایسنا قرار گرفت که از هماهنگی کامل وزارت بهداشت با وزارت اطلاعات برای دعوت از پزشکان بدون مرز خبر داده بود. این خبر ظرف چند ساعت از خروجی ایسنا برداشته شد، اما اظهارات مقامات دولت صحت این خبر را تصدیق می‌کند.

خبری که از سایت ایسنا حذف شد

 

به گزارش رویداد۲۴ جاسوسی با پرچم نهاد‌های بین المللی امر تازه‌ای نیست. سازمان پزشکان بدون مرز پیش‌تر نیز توسط مقامات کشور‌هایی نظیر سوریه به جاسوسی متهم شده بود. نماینده دائم سوریه در سازمان ملل در سال ۲۰۱۶ این سازمان را متهم به جاسوسی برای سازمان اطلاعات فرانسه کرده بود.

 

بشار جعفری نماینده دائم سوریه در سازمان ملل فوریه ۲۰۱۶ در خصوص یکی از بیمارستان‌هایی که مورد هدف قرار گرفت بود، گفته: این بیمارستان بدون مشورت با دولت سوریه از سوی شبکه به اصطلاح پزشکان بدون مرز فرانسه احداث شده است. این سازمان شاخه سازمان اطلاعات فرانسه است که در سوریه کار می‌کند.

 

سازمان پزشکان بدون مرز ۱۳، مهرماه ۱۳۹۰ در اطلاعیه‌ای اعلام کردە بود که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران از آن خواسته‌اند که فعالیت‌هایش را در زاهدان تعطیل کند. دلیل اخراج اعضای این سازمان از زاهدان مشخص نیست، اما در بیانیه وقت این سازمان آمده: «ما چندین بار ضرب‌الاجل‌هایی ازسوی مقام‌های ایران برای ترک این منطقه دریافت کرده بودیم، اما هر بار با آن‌ها مذاکره کرده و موفق می‌شدیم تعطیل کردن مراکز خود در این کشور را برای چند ماه به تاخیر بیندازیم.»

 

نام این سازمان در سال ۱۳۹۶ با اتهام تجاوز جنسی در رسانه‌های جهان بر سر زبان‌ها افتاد. در این سال بی بی سی گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد برخی از کارکنان سازمان غیر دولتی پزشکان بدون مرز در طول ماموریت خود در آفریقا یا به روسپی‌های جوان روی آورده یا در ازای تامین دارو تقاضای رابطه جنسی کرده‌اند.

 

واکنش‌ها در ایران

آیت الله خامنه‌ای رهبر ایران در سخنرانی روز سوم فروردین امسال خود اعلام آمادگی مقامات آمریکایی برای کمک دارویی به ایران برای مقابله با ویروس کرونا را «حرف‌های عجیب» خواند.

 

برخی جریان‌ها نیز نوشتند که این تناقض است که آمریکا از یک سو ایران را تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داده اما از سوی دیگر مدعی است که می‌خواهد در مبارزه با ویروس کرونا به ایران کمک کند.

 

برخی چهره‌های سیاسی البته معتقد بودند باید از کمک کشورهای دیگر استفاده کرد. محمود صادقی نماینده مجلس ایران در توییتر نگرانی برخی جریان‌ها از حضور پزشکان بدون مرز را نه جنگ بیولوژیک که بیم از پیامد‌های همکاری بین المللی خوانده بود.

---

بیشتر بخوانید: افشای اطلاعات محرمانه توسط سعید قاسمی/ پوشش هلال احمر برای آموزش نظامی به القاعده!

 

سوء استفاده از سازمان‌های بین المللی برای مقاصدی غیر از دستور کار این سازمان‌ها گاهی سابقه داشته است. سعید قاسمی یکی از فرماندهان پیشین سپاه در یک مصاحبه تلویزیونی اینترنتی در پاسخ به سوالی درباره نقش خود در جنگ بوسنی گفته بود: «سپاه در آن جنگ تحت پوشش هلال احمر فعالیت نظامی انجام می‌داد و ما هلال احمری‌هایی بودیم که برای آموزش نیرو‌های جهادی به بوسنی رفته بودیم.»

 

قاسمی گفته بود که زمان جنگ بوسنی گروه القاعده هم آنجا بود و از شیوه‌های نیرو‌های ایرانی الهام می‌گرفت. قاسمی در این برنامه گفت از آنجایی که آمریکایی‌ها اسناد مرتبط با این فعالیت‌ها را منتشر کرده‌اند، برای بازگویی فعالیت نظامی در قالب هلال احمر پرده‌پوشی نمی‌کند.

 

سخنان سعید قاسمی توسط سپاه و هلال احمر تکذیب شد، با این حال بخشی از جامعه این تکذیب را باور نکردند. برخی دیگر گفتند همانطور که ایران چنین کاری می‌کند، طبیعی است کشورهای دیگر نیز برای مقابله با ایران دست به چنین کاری بزنند.