رویداد۲۴ شادی مکی: آخرین روز تعطیلات عید با انتشار تصاویری از حضور معتادان متجاهر و خرید و فروش مواد مخدر در منطقه شوش تهران آغاز شد. محمدرضا جوادی یگانه معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در واکنش به به فیلم منتشر شده در صفحه توییتر خود نوشت: «شهرداری تهران با تمام ظرفیت گرمخانه‌ها و ۲۴ساعته به بی‌سرپناهان کمک می‌کند، ولی تعطیلی و تعلیق فعالیت برخی مراکز نگهداری معتادان عامل این وضع است. ناگزیری بی‌سرپناهان از زندگی در خیابان، آن‌ها را از حق شهروندی محروم نمی‌کند. تامین سرپناه برایشان وظیفه همه دستگاه‌هاست.»
اشاره جوادی یگانه به مصوبه کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر است که برای جلوگیری از شیوع اعتیاد در میان معتادان نگهداری شده در مراکز ماده ۱۶ این مراکز را تعطیل و معتادان حاضر در این مراکز را در خیابان‌ها رها کرد.
زهرا نژادبهرام عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران، نیز با انتقاد از تعطیلی مراکز ماده ۱۶ عنوان کرده بود که ۱۱ هزار معتاد ترخیص شده از این مراکز همچون منابع سیار انتقال ویروس کرونا محسوب می‌شوند. او از ارسال نامه‌ای به ستاد مبارزه با مواد مخدر، ستاد مقابله با ویروس کرونا، رئیس شورای تأمین و فرمانداری تهران از سوی شهرداری تهران خبر داد.
فرید براتی سده، مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور واکنشی متفاوت نسبت به موضوع رهاسازی معتادان در خیابان‌ها و تعطیلی مراکز ماده ۱۶ داشته و و با اعلام موافقت خود نسبت به تعطیلی این مراکز ترک اعتیاد، نگه داشتن معتادان در یک مکان واحد را مصداق کشتار جمعی دانسته بود.
بیشتر بخوانید:
خودداری وزارت بهداشت از پذیرش معتادان دارای زخم باز/ بهزیستی تست «ایدز» نمی‌گیرد
به گزارش رویداد۲۴ از آنجایی که ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان سازمان هماهنگ‌کننده دستگاه‌های متولی در حوزه اعتیاد مورد انتقادات بسیاری قرار گرفت اطلاعیه‌ای صادر و در بخشی از آن عنوان کرد: «با توجه به شیوع ویروس کرونا در سطح کشور و طبق مصوبه کمیته درمان به ریاست معاون محترم وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر شد تا زمان رفع شرایط بحران و اضطرار، اجرای این طرح (طرح‌های جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر) به تعویق بیفتد.»
در این اطلاعیه آمده بود: «بنابراین به اطلاع می‌رساند ستاد مبارزه با مواد مخدر و شورا‌های هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان‌های سراسر کشور، در این خصوص تابع تصمیمات وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا هستند.»
به گزارش رویداد ۲۴ حقیقت آن است که با گذشت ۴۷ روز از شیوع ویروس کرونا در کشور تصویب تنها یک پروتکل آنهم برای تعطیلی مراکز ماده ۱۶ و رها کردن معتادان حاضر در این مراکز در خیابان‌های قابل تامل است.
تصمیماتی که باید پیش‌تر از این زمان گرفته می‌شد تا این افراد با توجه به شرایط نامناسب جسمی و شرایط خاص زندگی شان هم خود طعمه ویروس کرونا نشوند و هم با حضور در کوچه و خیابان‌های شهر ریسک انتقال این ویروس را افزایش ندهند هنوز در میان، اما و اگر‌ها و تعلل‌ها گم شده و پروتکل‌های مربوطه همچنان در انتظار تدوین است.
مصوبه کمیته درمان مبنی بر تعطیلی این مراکز به دلیل عدم وجود شرایط لازم برای رعایت نکات بهداشتی در شرایط کرونایی تنها نوعی پاک کردن صورت مساله می‌تواند باشد و بس. این موضوع بهانه‌ای شد برای گفتگو با سید مالک حسینی رئیس سازمان رفاه خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران , دو نفر از فعالان حوزه اعتیاد.
تعطیلی مراکز ماده ۱۶ زمینه‌ساز بازگشت معتادان به پاتوق‌ها
سید مالک حسینی رئیس سازمان رفاه خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران درباره تجمع معتادان در میدان شوش به رویداد۲۴ می‌گوید: موضوع معتادان متجاهر ارتباطی با شهرداری ندارد و در قوانین تکلیفی درخصوص ساماندهی معتادان متجاهر بر عهده شهرداری قرار داده نشده است.
او ادامه می‌دهد: آنچه در قانون برنامه ششم آمده، مربوط به روز‌های بعد از دوره ترک اعتیاد است به این معنا که بعد از گذراندن دوره سم‌زدایی در کمپ‌های ترک اعتیاد، افرادی که اعتیاد جسمی ندارند به صورت داوطلبانه و با کمک مددکاران ما برای توانمندسازی، مهار‌ت‌آموزی و جامعه‌پذیر کردن بعد از دوران ترک به مراکز بهاران مراجعه کنند.
رئیس سازمان رفاه خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با یادآوری اینکه در دوره مدیریت شهری قبلی با همکاری سازمان اجتماعی کشور ۲۲ مرکز بهاران تاسیس می‌شود، اضافه می‌کند: بنا بوده است که تعداد این مراکز ۴۴ مرکز باشد و در مجموع این مراکز ۶ هزار و ۶۰۰ نفر ظرفیت داشته باشند.
وی خاطرنشان می‌کند: براساس ضوابط اجرایی و آئین‌نامه‌هایی که از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر ابلاغ شده، شهرداری مکلف به پذیرش ۶ هزار معتاد ترک شده در این مراکز با همه هزینه‌های آن است. اما این عدد مربوط به زمانی بوده است که قرار بوده ۴۴ مرکز ایجاد شود در حالیکه تا کنون تنها ۲۲ مرکز ایجاد شد که از این تعداد هم زمانی که به عنوان سرپرست سازمان خدمات اجتماعی فعالیت خود را آغاز کردم عنی از آبان ماه، حدود ۶ یا ۷ مرکز در اختیار سازمان بوده است.
چالش‌های حفاظت از معتادان متجاهر در مقابل ویروس کرونا
سعید صفاتیان درمانگر اعتیاد که سابقه ریاست بر کارگروه مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز در کارنامه خود دارد، به رویداد۲۴ می‌گوید: وقتی یک ماه پیش موضوع شیوع ویروس کرونا در ایران مطرح شد کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوبه‌ای داشت که براساس آن مقرر شد با توجه به شرایط انتشار ویروس کرونا معتادان خیابانی را در یک فضای بسته نگهداری نکنند تا مبادا ویروس کرونا در بین آن‌ها شیوع پیبدا کند.
او توضیح می‌دهد: این موضوع را باید از ۲ دیدگاه بررسی کنیم اول آنکه باید به این سوال پاسخ دهیم که رها کردن معتادان خیابانی در خیابان و بی‌توجهی به آنان مانند شرایط فعلی، به نفع معتادان و جامعه است یا به ضرر آنهاست؟ حضور این تعداد معتاد خیابانی در خیابان‌های شوش و مولوی و انتشار تصاویر و فیلم‌های آن‌ها که باعث شد تلویزیون‌های خارجی هم در روز‌های گذشته به شدت روی این ماجرا مانور بدهند موجب می‌شود سیستم بهداشت و حوزه درمان اعتیاد کشور ضعیف قلمداد شود.
این درمانگر اعتیاد ادامه می‌دهد: از سوی دیگر اگر عده‌ای از افرادی که جمع‌آوری و در محیطی بسته نگهداری می‌شوند مبتلا به ویروس کرونا باشند می‌توانند باعث انتقال آن به سایرین شوند. در نتیجه باید متولیان امر مانند وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی کشور، پروتکل و آئین‌نامه‌ای درباره نحوه برخورد و نگهداری از معتادان تدوین کنند و در این راه از تجربیات سازمان جهانی بهداشت، دفتر مقابله با جرم و موادر مخدر سازمان ملل و تجربیات سایر کشور‌ها استفاده کنند.
به اعتقاد صفاتیان اگر معتادان خیابانی از خیابان‌ها جمع‌آوری و در یک محیط مشخص با در نظر گرفتن اصول بهداشتی و ایمنی نگهداری شوند نتیجه بسیار مطلوب‌تری دارد تا اینکه این افراد درخیابان‌ها رها شوند، زیرا رها کردن این افراد ممکن است باعث انتقال ویروس کرونا به سایرین شود.
وی با اشاره به اینکه شرایط زندگی و پاتوق‌های معتادان ا به‌گونه‌ای است که مثلا در یک فضای ۱۲ متری ۱۲ نفر زندگی می‌کنند، مواد می‌کشند و می‌خوابند، اظهار می‌کند: قطعا در چنین شرایطی که فاصله استاندارد برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا رعایت نمی‌شود ابتلای یک نفر از این افراد به این ویروس منجر به مبتلا شدن سایرین می‌شود.
این درمانگر اعتیاد با بیان اینکه معتادان سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به همین دلیل ریسک ابتلا به ویروس کرونا در آن‌ها بیشتر است، خاطرنشان می‌کند: اگر علائم ابتلا به ویروس کرونا در این افراد ظاهر شود شدیدتر بوده و احتمال مرگ و میرشان هم بالاتر است خصوصا معتادانی که سن بیشتری داشته یا مشکلات قلبی و تنفسی هم داشته باشند.
اقدام نکردن برای معتادان راحت‌تر است
وی می‌افزاید: ما امروز ستاد مقابله با کرونا را داریم که ریاست آن با رئیس‌جمهور بوده و وزیر بهداشت و سایر وزرا نیز عضو آن هستند. باید در این ستاد مشخص شود که چه تصمیمی برای حفاظت از معتادان دارند، زیرا اگر آن‌ها رها شوند خطراتی به دنبال دارد و اگر در یک محیط بسته بدون رعایت موازین بهداشتی قرار بگیرند نیز خطرات دیگری دارد. اما اگر آن‌ها در فضایی قرار بگیرند که پروتکل‌های بهداشتی و درمانی به خوبی رعایت می‌شود می‌تواند به سلامت آن‌ها کمک شایانی شود.
صفاتیان در پاسخ به این سوال که چرا بعد از گذشت ۴۷ روز از شیوع ویروس کرونا در کشور تنها پروتکل وضع شده در این حوزه مربوط به عدم نگهداری از آن‌ها در فضای در بسته بوده است؟ می‌گوید: همیشه در هر کاری انجام ندادن آن راحت‌تر است یعنی ما بگوییم معتادان را جمع نکنیم راحت‌تر است و به راحتی هم رای آورده و تصویب می‌شود. این درحالی است که در محیط دربسته خیلی خوب می‌شود این افراد را نگهداری و کنترل کرد، اما به شرط آنکه موازین بهداشتی به خوبی رعایت شده و دستگش، ماسک در اختیار آن‌ها قرار داده شده و فواصل مربوطه رعایت شود.
وی با بیان اینکه اردوگاه‌های ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر فاقد شرایط بهداشتی لازم برای حمایت از معتادان در برابر ابتلا به ویروس کروناست، عنوان می‌کند: به عنوان مثال وقتی در یک اردوگاه ۵۰۰ نفر نگهداری می‌شوند فواصل این افراد نسبت به یکدیگر بسیار کم است به همین دلیل هم در شرایط فعلی یا باید فضای این مراکز بزرگ‌تر شود یا افراد کمتری را وارد این مراکز کنند تا بتوانند فاصله‌های اجتماعی را کمتر کنند. هرقدر سیستم بهداشتی نفوذو قدرت بیشتری داشته باشد کار بهتری صورت می‌گیرد.
این درمانگر اعتیاد با تاکید براینکه آمار دقیقی از ابتلای معتادان به ویروس کرونا و مرگ و میر ناشی از آن نداریم، تصریح می‌کند:، اما به نظر من آمار ابتلا به کرونا میان معتادان بیش از جامعه عادی است، اما مساله این است که اصولا از این افراد تست کرونا گرفته نمی‌شود، زیرا از یک سو هزینه تست کرونا در بیمارستان‌های خصوصی بسیار بالا بوده و در بیمارستان‌های دولتی هم به این راحتی انجام نمی‌دهند، از سوی دیگر معتادان هم به پزشک مراجعه نمی‌کنند تا با احتمال ابتلا به ویروس کرونا برای تست دادن به بیمارستان‌ها ارجاع داده شوند. در نتیجه اعداد و ارقامی که از ابتلای آن‌ها ممنتشر شود هم بسیار پایین است حتی تصور اشتباهی رایج شده بود که این افراد اصولا ویروس کرونا نمی‌گیرند.
بیشتر بخوانید:
پیشنهادهای جدید استانداری درباره معتادان متجاهر
او خاطرنشان می‌کند: درمانگران اعتیاد می‌خواهند با وزارت بهداشت تعامل داشته باشند، اما وزارت بهداشت نمی‌خواهد. وزارت بهداشت جا‌هایی که خودر ورود می‌کند سایر نهاد‌ها را قبول ندارد. این وزارتخانه کارگروه‌هایی دارد که باید از متخصصان از جمله درمانگران اعهتیاد دعوت کرده و نظرخواهی کنند که چنین اتفاقی رخ نداده است. یعنی از درمانگران اعتیاد نخواسته‌اند که برای تدوین آئین‌نامه و پروتکل در این موضوع خاص همکاری کنند.
حضور همزمان ساقی و معتاد در شوش و مولوی
فرهاد حیدری فعال حوزه اعتیاد و مدیرعامل موسسه رجا (راهیان جاده امید) به رویداد۲۴ می‌گوید: شب گذشته به مناطق شوش و مولوی، خلازیر و چند منطقه دیگر رفتم که در کل حدود ۱۵۰۰ تا ۲ هزار فرد معتاد کارتن‌خواب در این مناطق حضور داشتند.
وی با طرح این سوال که چرا این افراد در شوش جمع می‌شوند و در سایر میادین و مناطق تجمع نمی‌کنند؟ اظهار می‌کند: علت تجمع معتادان در این مناطق آن است که بسیاری از معتادان در سطل‌های زباله به دنبال ضایعات می‌گردند تا مخارج تامین مواد خود را از این طریق تامین کنند. در این مناطق آن‌ها می‌توانند به سرعت ضایعات خود را بفروشند. علت دیگر اینکه در این مناطق مواد فروش حضور داشته و این افراد بلافاصله بعد از فروش ضایعات می‌تواند با پول آن مواد مورد نیازش را تامین کند و حتی در مواردی فردی که ضایعات را از او می‌خرد به جای پول به او مواد می‌دهد و سومین علت هم آن است که این محلات قدیمی وبوده و دارای کوچه پس‌کوچه‌های مناسب برای پاتوق شدن هستند.
حیدری ادامه می‌دهد: معتادان خیابانی قطعا در شرایط شیوع ویروس کرونا مشکلات بیشتری دارند به این معنا که ممکن است بیمار به نظر نرسند، اما احتمال زیادی وجود دارد که به دلیل شرایط زندگی خود ناقل این ویروس باشند؛ لذا با عدم توجه و نگهداری مناسب از افراد کارتن‌خواب و به‌ویژه معتادان کارتن‌خواب علاوه براینکه آن‌ها را در شرایط نامناسب از نظر ریسک بالای ابتلا به ویروس کرونا قرار می‌دهیم این زمینه را نیز فراهم می‌کنیم که چنانچه این افراد به کرونا مبتلا باشد آن را به سایر نقاط نیز انتقال دهند.
این فعال حوزه اعتیاد عنوان می‌کند: در یک ماه اخیر تماس‌هایی داشتم که بیانگر حضور کارتن‌خواب‌ها در خیابان‌ها به صورت علنی بود. مثلا تماس‌هایی از سوی شهروندان داشتم که در مقابل خانه ما چند معتاد نشسته است که قبلا نبوده‌اند و نگرانی خود را بابت این مساله ابراز می‌کردند. دلیل این موضوع هم خلوت شدن شهر و کم شدن رفت و آمد مردم در سطح شهر طی یک ماه اخیر است.
وی با اشاره به اینکه تعدادی از مراکز از ارگان‌های دولتی پول می‌گیرند و این افراد را برای ۳ تا ۹ ماه نگهداری می‌کنند، خاطرنشان می‌کند: این مراکز بعد از گذشت مدت مقرر در قوانین بدون آنکه بپرسند آیا فرد جایی برای ماندن دارد یا نه او را در خیابان رها می‌کنند. وقتی تعداد این افراد در خیابان زیاد شد طرح دیگری برای جمع‌آوری معتادان از خیابان راه‌اندازی می‌کنند و دوباره افراد را جمع کرده و به همان مراکز عودت می‌دهند در این فواصل ترخیص تا جمع آوری مجدد این افراد در خیابان‌ها دیده می‌شوند اینکه در روز‌های اخیر تعداد این افراد زیاد شده است به تعداد افرادی که از مراکز ترخیص شده‌اند نیز بستگی دارد که البته اگر آنطور که برخی می‌گویند برخی مراکز هم تعطیل شده باشد می‌تواند مزید برعلت شود که البته من درباره این موضوع آگاهی ندارم.
حیدری با بیان اینکه در خارج از ایران غالبا کارتن‌خواب‌ها را افراد فقیری تشکیل می‌دهند که توانایی تامین سرپناه برای خود را ندارند، می‌افزاید: ۹۹ درصد از کارتن‌خواب‌های سطح تهران به دلیل اعتیاد کارتن‌خواب شدند و اگر اعتیاد نداشتند کارتن‌خواب نمی‌شدند. این موضوع ماجرا را سخت‌تر می‌کند یعنی می‌توان به یک فرد غیرمعتاد سرپناه و او را نجات داد، اما معتادان کارتن‌خواب را نمی‌توان هر جایی اسکان داد، زیرا آن‌ها یا باید جایی باشند که بتوانند مواد خود را تامین کنند یا اینکه بتوانند اعتیاد را ترک کنند که بسیاری ازآن‌ها علاقه‌ای به ترک ندارند و به همین دلیل به جا‌های می‌روند که در مقابل نگاه دیگران نباشند.
این فعال حوزه اعتیاد با یادآوری اینکه ۵ سال پیش به شهرداری و ستاد مبارزه با مواد مخدر پیشنهاد دادیم که فضایی بزرگ وباز را فراهم کنند و تنها با سیم خاردار اطراف محوطه را ببندند به نحوی که رفت و آمد معتادان به این فضا به راحتی انجام شودة بعد معتادان را در آن فضا جمع کرده و حخی موادشان را هم تامین کنیم در این شرایط معتادان در این فضا جمع شده و به نقطه‌ای دیگر هم نمی‌روند.
وی ادامه می‌دهد: ما پیشنهاد دادیم که مددکاران، روانشناسان و معتادان بهبودیافته را بین این افراد بفرستیم تا با آن‌ها صحبت کنند و بعد به تدریج با ایجاد تمایل برای ترک در این افراد آن‌هایی را که علاقه به ترک اعتیاد دارند به مراکز ترک و درمان ببریم و درمان‌های اصولی را نسبت به آن‌ها اعمال کنیم، زیرا با درمان اصولی می‌توان تعداد معتادان را در دراز مدت به حداقل رساند.
این فعال حوزه اعتیاد با اشاره به اینکه ما آمار واقعی معتادان را نداریم، می‌گوید:از سویی اگر یک فیلم از حضور معتادان در جایی منتشر شود سریع آن‌ها را جمع‌آری می‌کنند درحالیکه این کار چاره‌ساز نیست و در نهایت چند ماهی با متادون درمانی و عدم غذارسانی مناسب آن‌ها را در مراکز نگهداری و بعد هم رها می‌کنند.
وی با اشاره به تاثیر مهم تغذیه در درمان اعتیاد، خاطرنشان می‌کند: این افراد تا زمانیکه مصرف‌کننده مواد هستند بسیار نحیف و لاغر بوده و بعد از ترک به خوردن میفتند که این موضوع تاثیر بسیاری در بهبود حال‌شان دارد. درحال حاضر نگهداری و درمان معتادان را در بسیاری مواقع به پیمانکارانی می‌دهند که تنها برای کسب درآمد حاضر به انجام کار هستند.
حیدری تصریح می‌کند: بسیاری از این پیمانکاران ترجیح می‌دهند به جای اینکه بخشی از هزینه‌ای که بابت نگهداری از معتادان به آن‌ها داده شده است را صرف نگهداری و درمان آن‌ها کنند بخش بزرگی از مبلغ را خود برداشته و این افراد را با کمترین غذا و حداقل امکانات در فضایی پر از توهین و تحقیر چند ماهی نگهداری کرده و بعد رها کنند. در این مراکز افراد تحت درمان‌های اصولی قرار نگرفته و فردی که بدون پول و غذا درخیابان رها می‌شود چاره‌ای جز پناه آوردن دوباره به مصرف مواد ندارد.
وی خاطرنشان می‌کند: به هر حال به جای اینکه کار به سمن‌های فعال درحوزه اعتیاد داده شود در مواردی به پیمانکاران سپرده شده است در حالیکه برای پیمانکار تنها پول مهم است، اما هدف نهایی سمن نجات فرد معتاد است.