عدم موفقیت کارزار وزارت خارجه ایران در رفع تحریم‌ها، می‌تواند این باشد که آمریکایی‌ها اساسا کرونا را عامل مساعدی در تضعیف بیشتر ایران می‌بینند و در نتیجه، نمی‌خواهند از طریق کمک به ایران، این فرصت را از دست بدهند.
رویداد۲۴ با شیوع ویروس جدید ویروس کرونا (کووید-۱۹) در ایران، دستگاه دیپلماسی این کشور کارزار دیپلماتیک گسترده‌ای برای رفع تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران به راه انداخت. وزارت خارجه ایران، بار‌ها اعلام کرده که تحریم‌های کاخ سفید مانع از مبارزه موثر ایران با ویروس کرونا شده و در نتیجه، جان شهروندان بیگناه ایران را در معرض خطر جدی قرار داده است. این کارزار به رغم اینکه در بسیج افکار عمومی علیه کاخ سفید موفقیت‌هایی به دست آورد، اما به دلایل مختلف، به هدف اصلی خود، یعنی رفع تحریم ها، نرسید.
کارزار وزارت خارجه، در دو سطح رسمی و غیر رسمی به راه افتاد. در سطح رسمی، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، در کنار سفرا و دیپلمات‌های ایران در کشور‌های مختلف، با ارسال نامه یا یادداشت به همتایان خود در جهان، خواستار رفع تحریم‌های آمریکا شدند؛ و در سطح غیررسمی، رسانه‌ها و فعالان رسانه‌ای همسو با وزارت خارجه از اثرات منفی تحریم‌ها بر سلامت مردم عادی سخن گفتند.
ظریف در بحبوحه تلاش‌های وزارت خارجه برای رفع تحریم ها، در توئیتی نوشت: «تحریم‌های غیرقانونی ایالات متحده، منابع اقتصادی ایران را محدود کرده و به توان مبارزه با کووید-۱۹ آسیب می‌زند. تحریم‌ها به معنای واقعی کلمه، بی‌گناهان را می‌کشد. رعایت تحریم‌ها غیراخلاقی است و هرگز کسی را از خشم آتی ایالات متحده در امان نگاه نداشته است. به کارزار روزافزون جهانی در عدم رعایت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران بپیوندید.»
برخی دیپلمات‌ها، روزنامه‌نگاران، تحلیلگران و مقامات فعلی و سابق بعضی کشورها به درخواست ظریف پاسخ مثبت دادند و خواستار رفع تحریم‌های ایران شدند، هرچند که این دپیلمات‌ها و مقام‌ها، در عمل کاری برای رفع تحریم‌ها نکردند. در نتیجه، کارزار وزارت خارجه به تدریج کمرنگ شد و ظاهرا بعد از اینکه ظریف گفت که هدف این کارزار رفع تحریم‌های نفتی و بانکی ایران است، به پایان رسید. ظریف با بیان اینکه ایران کشوری غنی و ثروتمندی است و به اعانه‌های دونالد ترامپ نیازی ندارد، در توئیتی نوشته بود: «آن چه که ما می‌خواهیم این است که وی ممانعت از فروش نفت و دیگر محصولات و همچنین خرید نیازمندی‌ها و انجام و دریافت پرداخت‌ها توسط ایران را متوقف کند.» مدتی بعد ظریف در توئیتی که تلویحا ناکامی کارزار وزارت خارجه را نشان داد، نوشت: «به رغم تحریم‌های ایالات متحده، ایران به لطف منابع انسانی و دانشمندان خود و دوستانش در خارج، در مقابله با همه‌گیری کووید-۱۹ پیشرفت چشمگیری داشته است. کرونا فرصتی برای ایالات متحده بود تا از اعتیاد به تحریم رها شود. اما اکنون با بدنامی در خاطر مردم ما خواهد ماند.»
به هر حال، کارزار وزارت خارجه به رغم موفقیت در بسیج افکار عمومی علیه دولت آمریکا، در سطح رسمی به پایان رسید. در روز‌های اخیر وزیر امور خارجه با محوریت مسائل افغانستان، تحرکات دیپلماتیک خود را از سرگرفته است. اما در سطح غیررسمی، هنوز تلاش‌ها برای گفتمان سازی ضدتحریمی ادامه دارد.
تداوم خصومت
اینکه چرا تلاش‌های گسترده وزارت خارجه به رفع تحریم‌ها منجر نشد، هنوز به طور دقیق معلوم نیست. با این حال، می‌توان در این زمینه به برخی دلایل احتمالی اشاره کرد. یک دلیل می‌تواند این باشد که وزارت خارجه فاقد استراتژی واضح و عملی برای رفع تحریم‌های آمریکا بود. وزارت خارجه ایران، خواستار رفع تحریم‌های نفتی و بانکی شده، ولی هیچ راهکار عملی و ملموسی در این زمینه ارائه نکرده است. آیا آمریکا باید یکجانبه و بدون هیچ امتیازی تحریم‌ها را بردارد؟ یا اینکه این تحریم‌ها طی مذاکره و گفتگو و در قالب یک بده بستان رفع شوند؟ البته شاید، پشت پرده پیشنهاداتی در این خصوص مطرح شده، اما به هر حال هیچ چیزی به طور علنی مطرح نشد.
دلیل دیگر، به اوضاع داخلی آمریکا مربوط می‌شود. طبق آمار دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا تعداد مبتلایان به کرونا در این کشور به بیش از ۷۰۶ هزار مورد رسید که از این تعداد، بیش از ۳۷ هزار نفر جان‌شان را از دست داده اند. آمریکا بیشترین تعداد مبتلایان و قربانیان کرونا را در جهان دارد. لذا، آمریکا خودش را قربانی کرونا می‌بیند و بنابراین، در قبال تلفات ایران، که در مقایسه با آمریکا بسیار ناچیز است، احساس مسئولیت اخلاقی چندانی نمی‌کند. خصوصا که مقامات آمریکا، کرونا را یک «ویروس چینی» می‌دانند که آمریکا در پدید آمدن آن نقشی نداشت. با این حال، دولت آمریکا به خاطر تحریم‌هایش علیه ایران، با انتقاداتی مواجه شده است. وزارت خارجه آمریکا، برای خنثی کردن این انتقادات و همچنین با هدف طفره رفتن از رفع تحریم‌ها، پیشنهاد کمک بشردوستانه به ایران را داد که البته از سوی ایران رد شد.
بیشتر بخوانید: آیا آمریکا در تدارک جنگی بزرگ با ایران است؟
ویروس کرونا، تبعات اقتصادی هولناکی برای همه کشورها، از جمله ایران، دارد. ظاهرا، برخی محافل نزدیک به دولت ترامپ این بحران را فرصتی برای تضعیف بیشتر اقتصاد ایران و حتی براندازی نظام آن می‌بینند. بنابراین، دلیل سوم عدم موفقیت کارزار وزارت خارجه ایران در رفع تحریم‌ها، می‌تواند این باشد که آمریکایی‌ها اساسا کرونا را عامل مساعدی در تضعیف بیشتر ایران می‌بینند و در نتیجه، نمی‌خواهند از طریق کمک به ایران، این فرصت را از دست بدهند. شاید به همین دلیل، در حالی که وزارت خارجه ایران برای رفع تحریم‌ها تلاش می‌کرد، آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرد. همچنین در بحبوحه بحران کرونا در ایران و جهان، مجله فارین آفرز، مقاله مفصلی به قلم دو کارشناس برجسته آمریکایی (ری تکی و اریک ادلمن) منتشر کرد که در آن نقشه راه مفصلی برای براندازی در ایران در شرایط فعلی ارائه شده است.
گذشته از این‌ها، کارزار وزارت خارجه ایران برای رفع تحریم‌ها، زیربنای اخلاقی و بشردوستانه دارد. دیپلمات‌های ایران می‌گویند تحریم‌های آمریکا، مردم بیگناه ایران را به کام مرگ می‌کشاند بنابراین آمریکا به دلایل بشردوستانه، تحریم‌های خود را کاهش دهد. این در حالی است که سیاست خارجی آمریکا در برابر دشمنانش معمولا به خاطر بحران‌های بشردوستانه تغییر نمی‌کند. تحریم‌های آمریکا علیه عراق که جان صد‌ها هزار کودک عراقی را گرفت، شاهدی بر این مدعاست.