رویداد۲۴ به نقل از نیویورک تایمز، برای اولین بار در این هفته یکی از شاخص‌های اصلی قیمت نفت در بازار منفی شد. این سقوط که در معاملات روزانه به بیش از ۳۰۰ درصد کاهش قیمت هم رسید، سؤالات تازه‌ای را درمورد خسارت وارد شده توسط ویروس کرونا به اقتصاد جهانی به وجود آورد.
قیمت منفی نفت به چه معناست؟
در روز دوشنبه قیمت یک شاخص برای هر بشکه نفت که قرار است در ماه آینده – ماه مه -تحویل داده شود به منفی ۳۷ دلار و ۶۳ سنت سقوط کرد. این بدان معنا است که فروشندگان برای فروش نفت خود باید از جیب خود این مقدار را به ازای هر بشکه نفت به خریدار خود پرداخت کنند. اما این سقوط تاریخی با تردید در نحوه عملکرد بازارهای نفت تشدید شد.
باید توجه داشت قیمت منفی فقط مربوط به قراردادهایی است که برای تحویل بشکه‌های نفت در ماه مه تنظیم شده‌بودند و در بازارهای که اصطلاحا به آن‌ها بازار معاملات آتی گفته می‌شود معامله می‌شوند. در بازارهای معاملات آتی درست همان زمان که معاملات نفت برای تحویل در ماه مه اتفاق می‌افتد، کسان دیگری نیز با قراردادهایی که موعد تحویل نفت آن در ماه ژوئن، ژولای و غیره پایان می یابد به خرید و فروش مشغول‌اند.
تقاضا برای نفت در بازارها طی هفته‌های اخیر کاهش بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند، زیرا همه‌گیری ویروس کرونا تقریبا تمامی گوشه و کنار اقتصاد جهان را ویران کرده است و بخش اعظم نیاز به سوخت برای جابه‌جایی کالاها، مسافرت هوایی یا رفت و آمد روزمره مردم برای سر کار رفتن یا از جابه‌جایی های درون شهری از بین رفته است. بی‌استفاده شدن نفت خام تولید شده، به بزرگترین تولید کنندگان نفت جهان این اجازه را هم نمی‌دهد که تمام نفتی را که شرکت‌های استخراج کماکان مشغول برداشت آن هستند را ذخیره کنند.
در نتیجه می‌توان گفت که معامله‌گران نفت در این هفته حاضر به پرداخت پول برای رهایی از شر نفتی بودند که عملا کارکردی نداشت و ذخیره‌سازی آن هم پر دردسر و هزینه‌بر بود. قراردادهای ماه مه روز سه‌شنبه هم به همین دلیل باز هم سقوط شدیدی را تجربه کردند. البته باید اشاره کرد که قیمت قراردادهای نفتی ماه ژوئن هنوز در منطقه مثبت است و منفی نشده، گرچه در هفته‌های اخیر کاهش بسیار شدیدی را تجربه کرده است.
چرا علیرغم منفی‌شدن قیمت نفت کماکان بابت بنزین پول پرداخت می‌کنیم؟
طی چند هفته گذشته به دلیل رکود حاکم بر صنعت نفت ، قیمت بنزین به طرز چشمگیری در گوشه کنار جهان و در آمریکا افت کرده است. برای مثال میانگین قیمت ملی بنزین در آمریکا در روز دوشنبه ۱.۸۱ دلار بود، که نسبت به سال گذشته نشانگر ۱.۰۳ دلار افت قیمت است.
اما باز هم باید توجه داشت که نفت خام تنها ماده اولیه‌ای است که پالایشگاه‌ها از آن برای تولید بنزین، گازوئیل، سوخت هواپیما و سایر مشتقات نفتی استفاده می‌کنند.
اما بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا، قیمت نفت خام - حتی اگر منفی هم باشد - تنها بخشی از هزینه بنزین یا گازوئیلی که در ماشین یا کامیون خود می‌ریزید را به خود اختصاص می‌دهد.
این هزینه برای شرکت هایی مانند اگزون موبیل و رویال داچ شل که ده‌ها هزار نفر را در سراسر جهان تحت استخدام خود دارند، به معنای صرف کردن پول زیادی برای تصفیه و فرآوری نفت و انتقال آن به پمپ بنزین‌ها است. علاوه بر این باید مالیات های فدرال، ایالتی و محلی را هم در نظر گرفت که تقریباً یک پنجم از آن مقداری را که در پمپ بنزین‌های آمریکا پرداخت می‌شود را به خود اختصاص داده است. این میزان برای مالیات‌ها می توانند سهم بسیار بیشتری از قیمت سوخت در کشورهای اروپایی و آسیایی را به خود اختصاص دهند.
بیشتر بخوانید: آیا آمریکا برای جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت نفت، جنگی علیه ایران به راه می‌اندازد؟
قیمت نفت در همین حد می‌ماند یا دوباره منفی می‌شود؟
این مساله قبلاً هرگز اتفاق نیفتاده بود و امری کاملا بی‌سابقه است. کارشناسان انتظار ندارند که قیمت‌ها برای روزها یا هفته‌های متوالی منفی باقی بماند چرا که میزان تقاضا برای نفت به احتمال زیاد تا ماه‌ها در حدود کنونی خود ثابت خواهد ماند، چرا که اقتصاد جهان نمی‌تواند به سرعت خود را بازیابی کند و تنها تعداد کمی از اقتصاددانان معتقدند که اقتصاد جهان به سرعت به جایی که قبل از ویروس کرونا بود باز خواهد گشت.
قیمت‌های پایین در بازار از سوی دیگر به شرکت‌های نفتی و کشورهایی مانند عربستان سعودی و روسیه و سایر تولیدکنندگان عظیم نفت، فشار می‌آورد تا نفت کمتری را استخراج کنند ، زیرا خود این تولیدکنندگان جایی برای ذخیره کردن نفت در اختیار ندارند. این امر باید به مرور زمان به افزایش قیمت نفت کمک کند یا حداقل سرعت کاهش قیمت را کنترل کند.
آیا هر کسی می‌تواند بشکه نفت از بازار خریداری کند و آن را مثلاً در حیاط خانه خود ذخیره کند تا بعدها بتواند از این طریق کسب کند؟
نه ، این امر امکان پذیر نیست! قراردادهای نفتی که در ایالات متحده آمریکا معامله می‌شوند، محل تحویل نفت خام معامله شده آن ها منطقه کوشینگ در ایالت اوکلاهاما است. کوشینگ یک قطب اصلی ذخیره‌سازی نفت آمریکاست که محل تلاقی بسیاری از خطوط لوله نفت است.
علاوه بر این، هر قرارداد نفتی برای ۱۰۰۰ بشکه نفت خام منعقد می‌شود که تقریبا به ۵ کامیون تانکر نفتکش نیاز دارد. حتی اگر جایی برای پارک کردن و نگهداری پنج کامیون تانکر نفتکش پر از نفت داشته باشید، باز هم نمی‌توانید که تاجر نفتی را پیدا کنید که مایل باشد تنها یک قرارداد خود (۱۰۰۰ بشکه) را به شما بفروشد. بیشتر معاملات در بازار نفت برای مقادیری بسیار بزرگ‌تر و بیشتر از این مقدار است.
آینده بازار نفت چه خواهد بود؟
سقوط شوک‌آور قیمت نفت در روز دوشنبه به ما یادآور شد که صنایع و به طور مشخص اقتصاد جهانی از زمان آخرین بحران نفتی تاکنون بسیار تغییر کرده‌اند. برای مثال، ایالات متحده که هم اکنون یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت در جهان است؛ در سال‌های اخیر نفت خام را به هر مقدار و سرعتی که دل‌خواهش بوده استخراج کرده است. این افزایش بی رویه تولید نفت، نیاز جهان به انرژی را برطرف کرده و گاها حتی بیش از نیاز جهانی بوده است، که حالا این مساله با شیوع ویروس کرونا به یکی از حادترین مشکلات اقتصاد جهان تبدیل شده است.
مشخص نیست که این رکود بازار نفت تا چه زمانی به طول خواهد انجامید و پیامدهای طولانی مدت رکود اقتصادی حاکم بر جهان چه خواهد. در مورد بازار نفت هم باید منتظر ماند و دید که اساسا پس از پایان احتمالی این رکود و شیوع کووید-۱۹ مقدار نفت مورد نیاز جهان تا چه اندازه تغییر خواهد کرد و معادلات بازار جهانی نفت به کدام سمت و سو خواهد رفت.