رویداد۲۴ شادی مکی: در حال حاضر بیشترین ظرفیت بیمارستان‌ها به تشخیص و درمان ویروس کرونا اختصاص یافته است. از این رهگذر تنها خدمات درمانی اورژانسی و اعمال جراحی با قید فوریت در بیمارستان‌ها انجام می‌شود. اما به تدریج با عادی شدن ظاهری شرایط جامعه و آغاز آمد و شدها از یک سو و خالی ماندن ظرفیت برخی بیمارستان‌ها از سوی دیگر این نیاز احساس شده که بیماران غیرکرونایی نیز خدمات درمانی خود را دریافت کرده و اتاق‌های عمل نیز خود را آماده انجام عمل‌های الکتیو یا غیراورژانسی کنند. زیرا با به تعویق افتادن طولانی مدت اعمال جراحی ممکن است شرایط بیماری در فرد بیمار حاد شود.
با توجه به ریسک بالای ابتلا به ویروس کرونا و انتقال آن در اتاق عمل این نکته حایز اهمیت است که چگونه می‌توان این ریسک را کاهش داد؟ اگر ضروری است که از همه بیماران کاندیدا برای انجام اعمال جراحی در مراکز درمانی تست تشخیصی کرونا به عمل آید آیا این میزان تست در اختیار بیمارستان‌ها قرار دارد؟
دو روز پیش ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت اعلام کرد: «در مورد بیماران مرخص شده ما در پروتکلمان انجام تست در زمان ترخیص نداریم و نیازی هم نیست و بیماران بسته به علایم بالینی مرخص می‌شوند و وقتی هم مرخص می‌شوند، چون توصیه به قرنطینه می‌شوند یا به نقاهتگاه می‌روند یا در خانه کنترل می‌شوند نیاز به تست نیست و مگر حالشان وخیم بوده باشد.»
این سخن حریرچی که نشان‌گر عدم انجام تمام و کمال مراحل بهبود ابتلا به ویروس کرونا در مراکز درمانی است می‌تواند تلویحا بیان‌کننده کمبود تست تشخیصی در کشور نیز باشد. حال در این شرایط راهکار انجام اعمال جراحی غیراورژانسی که حتما برای بسیاری از بیماران در انتظار عمل مهم است چیست؟
شرایط راه‌اندازی اقدامات پزشکی غیرکرونایی
علیرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی درباره راه‌اندازی مجدد اتاق‌های عمل به رویداد۲۴ می‌گوید: درتمام دنیا وقتی همه‌گیری ویروس کرونا آغاز شد، تمام ظرفیت‌های پزشکی معطوف به مقابله با این بیماری شد. در نتیجه اقدامات معمول و روتین متوقف شده و تنها اعمال اورژانس و مواردی که زمان در آن نقش مهمی داد انجام می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: انتشار این ویروس توجه به ۲ مساله را ضروری کرد؛ یکی اینکه تمام لوازم، کادر درمانی و تجهیزاتمان را صرف مقابله با این اپیدمی کنیم و دیگری آنکه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌توانستند مانند هر جای دیگری محلی برای شیوع ویروس و انتقال این بیماری باشند. به همین دلیل هم جراحی‌های غیرضروری در تمام جهان به تعویق افتاد.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی اظهار می‌کند: مناطقی که پیک بیماری کووید۱۹ را رد کرده و یک ظرفیت آزاد پیدا می‌کنند باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که خدمات پزشکی معمول را هم بتوانند به بیماران ارائه دهند. اگرچه ما برخی اعمال را غیرضروری می‌دانیم، اما حقیقت آن است که به درازا کشیدن مدت زمان انجام این اعمال می‌تواند مشکلات و تبعاتی را برای سلامتی افراد به دنبال داشته باشد. در این فاز باید به فکر راه‌اندازی تدریجی اقدامات پزشکی معمول باشیم.
وی با بیان اینکه این کار نیاز به برنامه‌ریزی حساب شده، هوشمندانه و پلکانی دارد، می‌افزاید: اولا ما باید آمادگی لازم برای پیک‌های بعدی هجوم بیماری را داشته باشیم و مراقب باشیم مرز افرادی که برای دریافت سایر درمان‌ها به بیمارستان‌ها می‌آیند با افرادی که در ارتباط با کووید ۱۹ مراجعه می‌کنند مشخص باشد وگرنه شرایط برای انتقال بیماری فراهم می‌شود.
سلیمی با اشاره به وجود طرح‌های مختلف برای بازگشایی اتاق‌های عمل و ارائه خدمات پزشکی غیرکرونایی عنوان می‌کند: یک طرح مربوط به جداسازی بیمارستان‌هایی است که خدمات پزشکی غیرکرونایی ارائه می‌دهند از بیمارستان‌هایی که خدمات پزشکی درخصوص ویروس کرونا ارائه می‌دهند، که این طرح نمی‌تواند چندان موفق باشد، زیرا واقعا مشخص نیست که افراد مراجعه کننده برای دریافت خدمات غیرکرونایی یا انجام عمل جراحی، ناقل ویروس کرونا یا مبتلا به آن هستند یا خیر؛ لذا اعلام نام برخی بیمارستان‌ها به عنوان بیمارستان‌های سفید به لحاظ شیوع کرونا بسیار سخت است.
وی می‌افزاید: طرح دیگر آن است که هر بیمارستان دو بخش شده و بیماران کرونایی یا دارای علائم کرونا در یک بخش و بیماران غیرکرونایی در بخش دیگری پذیرش شوند که همان ایرادات طرح قبلی بر این طرح نیز وارد است.
عضو هیات مدیره سازمان نظام پزشکی استان تهران با اشاره به اینکه به لحاظ علمی ضروری است که شاخص‌های کاندیدا کردن افراد برای انجام اعمال جراحی را در زمان همه‌گیری ویروس کرونا نوشته شود تا بدانیم کدام بیماران منفعت انجام دادن عمل جراحی برایشان بیش از ضرر آن است. زیرا الان در شرایط عادی نیستیم و باید دستورالعمل‌هایی برای این موضوع آماده شود. همچنین لوازم حفاظتی برای پزشکان و پرسنل اتاق عمل تهیه شود. برای بیمارانی که قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرند باید شاخص‌هایی در نظر گرفته شود؛ مانند اینکه قبل از عمل شرایط بالینی بیمار بررسی شده و لوازم لازم برای تست تشخیص بیماری، عکسبرداری‌های ضروری مانند سی‌تی‌اسکن و... مهیا باشد تا بتوانیم مساله انجام اعمال جراحی را به صورت عقلانی پیش ببریم. البته برنامه‌ریزی برای این اقدام کار ساده‌ای نیست و برای جلوگیری از بروز مشکل نیازمند هدف‌گذاری تدریجی و گام به گام هستیم.
سلیمی با یادآوری اینکه اتاق‌های عمل در تمام مدت انتشار ویروس کرونا فعال بود و عمل‌های ضروری و اورژانسی نیز انجام می‌شد، می‌گوید: در حال حاضر بحث برسر انجام عمل‌های الکتیو (غیراورژانسی) و انتخابی است که این برنامه‌ریزی پلکانی باید برای این گروه از عمل‌ها صورت گیرد.
این متخصص بیهوشی اظهار می‌کند: در حال حاضر با توجه به وضعیت شهر‌های مختلف از نظر اپیدمی ویروس کرونا، پیشنهاد‌هایی ارائه ودر برخی نقاط نیز انجام این اعمال جراحی آغاز شده است، اما نیاز به برنامه‌ریزی جدی وجود دارد.
او با اشاره به تفاوت انتشار ویروس کرونا در تهران با سایر شهر‌های کشور، تصریح می‌کند: تهران یک کلان‌شهر است و جابجایی بسیار زیاد مردم و محل‌های تجمع بسیار زیاد در آن شرایط خاصی را برای این شهر ایجاد کرده به همین دلیل هم خطر شیوع مجدد در چنین شهر‌هایی بیشتر است. باید خیلی مراقب بوده و حالت آماده‌باش برای مقابله با شرایط احتمالی را داشته باشیم. از سوی دیگر به نسبت همین جمعیت نیز نیاز این شهر به انجام اعمال جراحی و خدمات درمانی مختلف بیشتر است لذا باید درصدی از ظرفیت بیمارستانی را برای مقابله با ویروس کرونا و اپیدمی مجدد آن نگه‌داشته و سعی کنیم در یک شرایط خاص و پلکانی نیز شروع به انجام برخی اعمال جراحی غیراورژانسی کنیم.
سلیمی با بیان اینکه ریسک انجام اعمال جراحی در شرایط اپیدمی ویروس کرونا بسیار بالاست، توضیح می‌دهد: دوره کمون این بیماری طولانی بوده و این احتمال وجود دارد فردی که کاندیدای انجام عمل جراحی شود مبتلا به کووید ۱۹ باشد لذا حتما باید بیمار از این نظر بررسی شود. در عمل تماس کادر درمانی به بیمار بسیار نزدیک است بخصوص متخصصان بیهوشی که باید لوله‌گذاری تراشه را انجام داده و راه هوایی بیمار را کنترل کنند در خطر زیادی از نظر ابتلا به بیماری قرار دارند و به همین علت هم باید میزان مراقبت از کادر درمانی در اتاق عمل افزایش یابد که این تمهیدات خاص خودش را می‌طلبد.
او با اشاره به اینکه برخی بیمارستان‌ها برای انجام این عمل‌ها از آمادگی بیشتری نسبت به سایر بیمارستان‌ها برخوردارند، می‌گوید: تا این لحظه ۴ متخصص بیهوشی به جمع شهدای راه خدمت در این دوران پیوستند و تعداد دیگری از این متخصصان نیز در بخش‌های مختلف بیمارستانی مانند بخش ICU بستری هستند.
معاون سازمان نظام پزشکی کشور با تاکید براینکه ماهیت تخصص بیهوشی بسیار خطرناک است، توضیح می‌دهد: به همه مردم توصیه می‌کنیم از افراد مبتلا به ویروس کرونا یک و نیم متر فاصله بگیرند، اما متخصص بیهوشی باید در فاصله کمتر از ۲۰ سانتی‌متری بیمار قرار بگیرد تا بتواند اقدامات لازم را انجام دهد. همچنین باید مدتی طولانی کنار بیمار حضور داشته باشد تا بتواند وضعیت او را در اتاق عمل مانیتور کند. به همین دلیل هم ریسک متخصصان بیهوشی برای ابتلا به این بیماری حتی در شرایطی که از لوازم حفاظتی هم استفاده می‌کنند نسبت به سایرین بیشتر است. طبیعتا با افزایش تمهیدات شانس آلودگی این افراد نیز کمتر می‌شود. ارتقا کیفیت تمهیدات مقابله با کرونا و سرمایه‌گذاری در این راه بسیار با اهمیت است.
وزارت بهداشت برای تامین رپید تست سرمایه‌گذاری کند
حیدر علی عابدی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز به رویداد۲۴ می‌گوید: در حال حاضر تمام جهان به این نتیجه رسیده که ویروس کرونا به این زودی‌ها خیال رفتن ندارد و مهمان لجباز و مصری است برای ماندن؛ لذا باید برای مقابله با این بیماری هم شیوه‌های جدید را به کار گرفت.
وی با بیان اینکه درمقابله با بیماری‌های واگیردار قانونی ۵ مرحله‌ای وجود دارد که مورد تاکید سازمان جهانی بهداشت و کشور‌های دیگر است، ادامه می‌دهد: این مراحل شامل تشخیص، بیماریابی، درمان، کار تیمی و پیگیری است؛ که هریک تعریف خود را دارد.
عابدی با بیان اینکه بیماریابی دو هدف را دنبال می‌کند، توضیح می‌دهد: درصورتیکه بیمار علائم بالینی شدید دارد در بیمارستان بستری می‌شود و در صورتیکه علامت ندارد به او می‌گوییم ناقل سالم و ضروری است از جامعه جدا شود که ویروس را در سطح جامعه توزیع نکند؛ و در این مرحله باید افراد سالم وارد جامعه نشوند تا در تماس با افراد ناقل دچار بیماری شوند.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر داروی ویروس کرونا کشف نشود با ۳ دیدگاه بهداشت و پیشگیری، دیدگاه اقتصاد و دیدگاه اجتماعی مواجه هستیم که هر یک فشار‌های خاص خود را دارد. از یک سو اجبار مردم به خانه‌نشینی از نظر حقوق اجتماعی حد و حدودی دارد از سوی دیگر در مساله اقتصادی نیزکشور با توجه به مساله تحریم‌ها در شرایط ضعیفی قرار داشت و با ادامه دادن خانه‌نشینی ضعیف‌تر هم می‌شود و خانواده‌های فاقد منبع درآمد آسیب زیادی می‌بینند. از سوی دیگر دیدگاه بهداشت و پیشگیری بر لزوم انجام ۵ مرحله پیش‌تر گفته شده تاکید دارد. حال باید همه این موارد را کنار هم گذاشته و مدل جدیدی طراحی کنیم.
نماینده مردم اصفهان در مجلس توضیح می‌دهد: براساس مدل جدید باید بر مرحله بیماریابی پافشاری کرد یعنی باید فعالیت‌های وزارت بهداشت گسترده‌تر شود و روی تامین تست‌های سریع تشخیص کرونا سرمایه‌گذاری کرده و به صورت روزانه از افرادی که در محل کار خود حاضر شده و فعالیت می‌کنند تست گرفته شود. اگر این افراد ناقل بودند ملزم به رعایت قرنطینه خانگی با در نظر گرفتن کل خانواده وی شوند. در واقع باید قانونی برای شناسایی افراد ناقل سالم و جلوگیری از ورود آن‌ها به جامعه فراهم شود. سایر افراد هم با استفاده از وسایل حفاظتی در سطح جامعه حاضر شود.
وی با تاکید براینکه گرفتن تست روزانه تشخیص کرونا از شاغلان نیاز به سرمایه‌گذاری دولت دارد که نمی‌دانم چنین توانی در دولت وجود دارد یا خیر، می‌گوید: اگر در سطح جامعه هزینه‌ها برای تهیه تست سریع ابتلا به کرونا زیاد است، اما چنین امکانی در بیمارستان‌ها وجود دارد. یعنی وقتی افراد برای انجام عمل جراحی به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند از آن‌ها تست سریع گرفته شود اگر فرد ناقل است او را در بخش ویژه بستری کرده و عمل جراحی وی به صورت ایزوله انجام شود. اگر فرد سالم است که طبق روال عادی جراحی وی انجام شود.
عابدی با بیان اینکه نمی‌توانیم عمل‌های غیراورژانسی را انجام ندهیم، تصریح می‌کند: هر عمل غیراورژانسی با گذشت زمان تبدیل به عمل اورژانسی می‌شود. بدون شک در این چند ماه عمل‌های جراحی که به تعویق افتاده‌اند بیمار را با بحران مواجه کرده و عمل تبدیل به جراحی اورژانسی شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: در تاکتیک بیماریابی به جای اینکه فرد قبل از عمل جراحی وارد بخش شود باید وارد بخشی شود برای تشخیص ابتلا به ویروس کرونا تا نتیجه تست هر چه که بود تمهیدات ضروری برای وضعیت فرد را در نظر بگیرند؛ لذا پزشکان و بیمارستان‌های ما برمی‌آیند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح می‌کند: بیمارستان‌های خصوصی باید برای تامین تست‌های تشخیصی سرمایه گذاری کنند و برای تامین این تست‌ها و بیماریابی در بیمارستان‌های دولتی نیز باید وزارت بهداشت وارد عمل شده و سرمایه‌گذاری کند. اگر وزارت بهداشت قادر به این کار نیست نباید در حوزه اعمال جراحی الکتیو در بیمارستان‌های غیردولتی اقدامی صورت گیرد مردم را نمی‌شود رها کرد. وزارت بهداشت باید اعلام کند که رپیدتست را آماده کرده و بعد از گرفتن این تست و اعلام وضعیت او از نظر ابتلا به ویروس کرونا وارد سایر مراحل جراحی شود.