ویروس کرونا تقریباً در هر کشوری روی زمین نفوذ کرده است، اما تأثیر آن بسیار طاقت فرسا به نظر می‌رسد. کلانشهر‌های جهانی مانند نیویورک، پاریس و لندن ویران شده اند، در حالی که شهر‌هایی نظیر بانکوک، بغداد، دهلی نو و لاگوس تاکنون وارد موقعیت حساسی نشده اند.
اکنون پرسش مهم این است که سؤالی که چرا ویروس برخی نقاط را تحت الشعاع قرار داده و برخی دیگر را نسبتاً دست نخورده باقی گذاشته است؟ معمایی است که تئوری‌ها و گمانه زنی‌های بیشماری را ایجاد کرده است، اما پاسخ قطعی ندارد. دانستن پاسخ این پرسش می‌تواند پیامد‌های عمیقی در نحوه واکنش کشور‌ها به ویروس داشته باشد. به خصوص برای تعیین این که چه کسی در معرض خطر است و چه موقع زمان مناسب برای بیرون رفتن است.
در حال حاضر صد‌ها مطالعه در سراسر جهان در حال بررسی است که چگونه جمعیت شناسی، شرایط موجود و ژنتیک می‌تواند بر تغییرات گسترده تأثیر بگذارد. پزشکان در عربستان سعودی در حال مطالعه هستند که آیا تفاوت‌های ژنتیکی ممکن است به توجیه میزان شدت در Covid-۱۹ در مورد عربستان سعودی کمک کند، در حالی که دانشمندان در برزیل به دنبال رابطه ژنتیک و عوارض کووید ۱۹ هستند. تیم‌های مختلف در کشور‌های مختلف مشغول مطالعه هستند که آیا دارو‌های پرفشاری خون ممکن است شدت بیماری را بدتر کند و اینکه آیا واکسن خاص سل ممکن است تاثیری برعکس داشته باشد یا خیر.
چرا ویروس کرونا در برخی نقاط جهان کُشنده‌تر ظاهر شده است؟ / هیچ تضمینی وجود ندارد نقاط امن دنیا تبدیل به کانون خطر نشوند
بسیاری از کشور‌های در حال توسعه با آب و هوای گرم و جمعیت‌های جوان از بدترین وضعیت فرار کرده اند و می‌گویند دما و آمار جمعیتی می‌توانند فاکتور‌هایی موثر باشند. اما کشور‌هایی مانند پرو، اندونزی و برزیل، به عنوان کشور‌های گرمسیری در همه گیری روندی رو به رشد دارند و این ایده را باطل کرده اند.
اقدامات فاصله گذاری اجتماعی و دوری اجتماعی به وضوح مؤثر بوده است، اما میانمار و کامبوج هیچکدام از این موارد را رعایت نکرده اند. زمان هنوز هم می‌تواند بزرگترین عامل موثر باشد. به نظر می‌رسد آنفولانزای اسپانیایی که در سال ۱۹۱۸ در ایالات متحده رخ داد، در تابستان عقب نشینی کرد و در پاییز برای بار دوم ظهور کرد و موج سوم در سال بعد ظاهر شد و سرانجام به مکان‌های دور دست مانند جزایر آلاسکا و جنوب اقیانوس آرام رسید و یک سوم از جمعیت جهان را آلوده کرد.
دکتر اشیش جه، مدیر موسسه تحقیقات جهانی بهداشت دانشگاه هاروارد، گفت: «ما واقعاً در مورد ابتلا به این بیماری کم اطلاع هستیم. اگر این یک بازی بیس بال بود، این دومین تجربه بود و هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم بخش‌هایی از جهان که اکنون به نظر می‌رسد تحت تأثیر قرار نگرفته است، مانند جا‌های دیگر نمی‌شوند.»
پزشکانی که در سراسر جهان بیماری‌های عفونی را مطالعه می‌کنند می‌گویند که هنوز داده‌های کافی برای گرفتن یک تصویر اپیدمیولوژیک کامل ندارند و شکاف اطلاعات در بسیاری از کشور‌ها نتیجه گیری را خطرناک می‌کند. آزمایش در بسیاری از مکان‌ها اندک است و منجر به دست کم گرفتن پیشرفت ویروس می‌شود و مرگ و میر‌ها به طور قطع کم گزارش شده است.
بررسی‌های متخصصان بیماری‌های عفونی، مقامات بهداشتی، اپیدمیولوژیست‌ها و دانشگاهیان در سراسر جهان چهار عامل اصلی را نشان می‌دهد که می‌تواند در توضیح شرایط کمک کند: آمار جمعیتی، فرهنگ، محیط زیست و سرعت واکنش دولت. هر یک از توضیحات احتمالی با احتیاط‌های قابل توجه و شواهد مخدوش همراه است. به عنوان مثال، اگر یک جمعیت سالخورده آسیب پذیر باشد، ژاپن باید در صدر لیست باشد. با این وجود، این عواملی هستند که متخصصان متقاعد کننده‌تر می‌دانند.
بسیاری از کشور‌هایی که از همه گیری‌های گسترده فرار کرده اند، جمعیت نسبتاً جوان تری دارند. رابرت بولینگر، استاد بیماری‌های عفونی در دانشکده پزشکی جان هاپکینز، گفت: جوانان به احتمال زیاد موارد خفیف یا بدون علامت دارند که برای دیگران قابل انتقال نیستند.»
آفریقا (با حدود ۴۵۰۰۰ مورد گزارش شده، بخش کوچکی از ۱.۳ میلیارد نفر آن -) جوانترین قاره جهان است و بیش از ۶۰ درصد از جمعیت آن زیر ۲۵ سال است. در تایلند و نجف، عراق، مقامات بهداشت محلی دریافتند که گروه سنی تا ۲۹ سال بیشترین میزان ابتلا را داشتند، اما اغلب علائم کمی نشان داده بودند.
درعوض، متوسط سن ملی در ایتالیا به عنوان یکی از کشور‌هایی که به سختی مورد حمله ویروس قرار گرفته است، بیش از ۴۵ سال است. میانگین سنی کسانی که در اثر کرونا درگذشتند در حدود ۸۰ سال بود. افراد جوان‌تر دارای سیستم ایمنی قوی تری هستند که می‌تواند منجر به علائم خفیفتری شود.
به عنوان مثال، در سنگاپور و عربستان سعودی بیشتر آلودگی‌ها در بین کارگران مهاجر خارجی است که بسیاری از آن‌ها در خوابگاه‌های تنگ زندگی می‌کنند. با این حال، بسیاری از این کارگران جوان و سالم هستند و نیازی به بستری ندارند. محققان در آمریکا می‌گویند، سلامتی نسبی خوب می‌تواند تأثیر ویروس را در بین مبتلایان کاهش دهد، در حالی که برخی شرایط مزمن از جمله فشار خون بالا، دیابت و چاقی - تواند شدت و وخامت اوضاع را بدتر کند.
استثنائات قابل توجهی در نظریه جمعیت شناسی وجود دارد. ژاپن با قدیمی‌ترین جمعیت جهان، کمتر از ۵۲۰ کشته را ثبت کرده است.
اپیدمیولوژیست‌ها گفتند که عوامل فرهنگی مانند فاصله اجتماعی که در جوامع معینی ایجاد می‌شود، ممکن است به بعضی از کشور‌ها امنیت بیشتری دهد. در تایلند و هند، که تعداد بیماران نسبتاً کم است، مردم از راه دور با یکدیگر سلام می‌کنند. در ژاپن و کره جنوبی، مردم تعظیم می‌کنند و مدت‌ها قبل از رسیدن کروناویروس، تمایل داشتند هنگام احساس بیماری ماسک صورت بپوشند.
در بیشتر کشور‌های در حال توسعه، عادت به مراقبت از سالمندان در خانه منجر به تعداد کمتری از بستری شدن‌ها در آسایشگاه‌های سالمندان می‌شود که معکوس این امر در شیوع شدید بیماری در غرب موثر بوده است. با این وجود، استثنائات قابل توجهی در نظریه فرهنگی وجود دارد. در بسیاری از مناطق خاورمیانه، مانند عراق و کشور‌های حاشیه خلیج فارس، مردان غالباً در ملاقات یکدیگر در آغوش می‌گیرند یا دست می‌دهند. عدم حمل و نقل عمومی در کشور‌های در حال توسعه نیز ممکن است باعث کاهش ویروس در آنجا شود.
جغرافیای شیوع این بیماری که به سرعت در طول زمستان در کشور‌های منطقه معتدل مانند ایتالیا و ایالات متحده گسترش یافته و در کشور‌های گرمتر مانند چاد یا گویان تقریباً دیده نشده بود. اما محققان می‌گویند این ایده که هوای گرم به تنهایی می‌تواند ویروس را دفع کند، بیش از حد ساده انگارانه است.
چرا ویروس کرونا در برخی نقاط جهان کُشنده‌تر ظاهر شده است؟ / هیچ تضمینی وجود ندارد نقاط امن دنیا تبدیل به کانون خطر نشوند
برخی از بدترین شیوع‌ها در جهان در جا‌هایی مانند منطقه آمازوناس در برزیل بوده است که یک مکان گرمسیری است. مارک لیپیچچ، مدیر مرکز پدیده بیماری‌های واگیر دانشگاه هاروارد گفت: «بهترین حدس این است که شرایط تابستان کمک می‌کند، اما بعید به نظر می‌رسد که منجر به کاهش قابل توجه رشد و یا کاهش موارد شود.»
اما جنبه‌های دیگر آب و هوای گرم، مانند این موضوع که افراد در اوج گرما وقت کمتری را در خارج از خانه می‌گذرانند، می‌تواند کمک کند. براساس مطالعه‌ای که توسط مدل سازان اکولوژیک در دانشگاه کانکتیکات انجام شده است، اشعه ماوراء بنفش خورشید مستقیم مانع از رشد ویروس کرونا می‌شود؛ بنابراین ممکن است سطوح در مکان‌های آفتابی کمتر آلوده باقی بمانند، اما انتقال معمولاً از طریق تماس با فرد آلوده اتفاق می‌افتد، نه با لمس یک سطح.
کشور‌هایی که زودتر قرنطینه شده اند، مانند ویتنام و یونان، توانسته اند از شیوع خارج از کنترل ویروس جلوگیری کنند. سنگال و رواندا مرز‌های خود را بستند و هنگامی که هنوز موارد بسیار کمی از ابتلا داشتند، اعلام کردند که برای جلوگیری از شیوع اقدام می‌کنند.
سیرالئون پروتکل‌های ردیابی بیماری را که در پی شیوع ابولا در سال ۲۰۱۴ ایجاد شده بود، بازسازی کرد، دولت مراکز عملیات اضطراری را در هر منطقه ایجاد کرده و ۱۴۰۰۰ کارمند بهداشت جامعه را استخدام کرد. ۱۵۰۰ نفر از آن‌ها به عنوان ردیاب تماس آموزش می‌گیرند، حتی اگر سیرالئون تنها حدود ۱۵۵ مورد تأیید شده داشته باشد.
بیشتر بخوانید: اولین نشانه ابتلا به ویروس کرونا قبل از سرفه و تب چیست؟
اوگاندا نیز که در اثر ابتلا به ابولا رنج می‌برد، پس از ورود اولین مورد کروناویروس از آنجا، به سرعت مسافران را از دبی قرنطینه کرد. مقامات بهداشتی اوگاندا نیز روزانه حدود ۱۰۰۰ راننده کامیون را آزمایش می‌کنند. اما بسیاری از کسانی که کرونا مثبت ارزیابی می‌کنند از تانزانیا و کنیا آمده اند، کشور‌هایی که به طور تهاجمی نظارت نمی‌کنند و این نگرانی را ایجاد می‌کنند که ویروس همچنان به مرز‌های متخلخل نفوذ کند.
در خاورمیانه، تعطیلی گسترده مساجد، زیارتگاه‌ها و کلیسا‌ها نسبتاً زود به وقوع پیوسته است و احتمالاً به گسترش این امر در بسیاری از کشور‌ها کمک کرده است.