بهار برای خیلی از ما گره خورده به بوی خوش گل محمدی، یاس، رز، نرگس شهلا، عطر بهار نارنج و خیلی گلهای خوشبوی دیگر. کافی است برای لحظه‌ای حجم زیادی از این رایحه‌های خوش را در جان فرو بروید تا خلسه‌اش مدت‌ها در عمق ذهنتان بماند و آرامش و لطافت را مهمان دلتان کند.
رویداد۲۴ بهار برای خیلی از ما گره خورده به بوی خوش گل محمدی، یاس، رز، نرگس شهلا، عطر بهار نارنج و خیلی گلهای خوشبوی دیگر. کافی است برای لحظه‌ای حجم زیادی از این رایحه‌های خوش را در جان فرو بروید تا خلسه‌اش مدت‌ها در عمق ذهنتان بماند و آرامش و لطافت را مهمان دلتان کند. حس مشترکی که ممکن است حتی خیلی‌های‌مان را ببرد به خاطرات خوش کودکی.
اما اثرات بوی خوش گلها به همین محدود می‌شود؟ آروماتراپی (رایحه‌درمانی) یک نوع روش درمانی به وسیله عطر و رایحه خوش برای رسیدن به یک میل فیزیکی یا حالت احساسی مطلوب یا کمک به درمان بیماری است. این روش به خاطر طبیعی بودنش، یک روش درمانی موثر برای تسکین انواع بیماری‌های جسمی و روحی به شمار می‌رود.
رایحه‌درمانی یکی از شاخه‌های پزشکی است. بر اساس دیدگاه طب کل‌نگر در علم پزشکی، بیماری نتیجه عدم تعادل فیزیکی، احساسی، معنوی، اجتماعی و زیست محیطی در بدن است؛ پس باید برای درمان تمام نیاز‌های بیمار از جمله نیاز‌های روانی، جسمی و اجتماعی به عنوان یک کل در نظر گرفته شود. رایحه‌درمانی یکی از زیر‌شاخه‌های طب کل نگر است.
طبق اسناد تاریخی رایحه درمانی سابقه‌ای بیش از ۵۰۰۰ ساله دارد. احتمالا اولین بار مصریان باستان به صورت سنتی در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می‌کردند. بقراط هم حمام‌های معطر را برای درمان برخی بیماری‌ها تجویز می‌کرده‌است. از سوی دیگر در احادیثی از امام رضا (ع) علیه السلام هم به این مسأله اشاره شده‌است.
فرآیند انجامگیاهان به طور طبیعی دارای یک سری مواد شیمیایی مفید مثل اسانس هستند که از آنها برای محافظت خود در برابر حشرات و عوامل بیماریزا مثل باکتری‌ها و ویروس‌ها استفاده می‌کنند.
به وسیله روش تقطیر، اسانس یا روغن از گیاهان مورد نظر گرفته می‌شود. بعد با الکل مخلوط می‌شود تا ماندگاری بیشتری داشته‌باشد و قدرت آفت و بیماری‌کشی آن حفظ شود.
انواع روشهاروشهای مختلفی برای استفاده از رایحه‌درمانی وجود دارد. در این میان می‌توان به روش‌هایی مانند ماساژ درمانی با روغنها، روغن‌مالی روی پوست، استحمام در وانی که روغنها در آن ریخته شده‌است، استنشاق روغن با بینی و افشانه کردن یک یا چند روغن در هوا اشاره کرد.
گیاهان خوشبوتنوع این گیاهان آنقدر زیاد است که شامل گلهای زینتی، گیاهان دارویی، درختان میوه و درختان غیر مثمر می‌شود. پس برای راحتی کار آنها را بر اساس محل استخراج روغن یا اسانس تقسیم بندی می‌کنیم.
گل: گل محمدی، رز، شمعدانی، یاس، نرگس، مریم، یاسمن و بابونه
کل گیاه (برگ و ساقه): آویشن، پونه، نعنا، رزماری و بادرنجبویه
میوه: پرتقال، گریپ فروت، لیمو و سیب
برگ: اکالیپتوس
ریشه: زنجبیل
دانه: رازیانه
چوب: سدر و کاج
صمغ: درخت کندر
دوای گل، شفای بو
بیشتر بخوانید: ۱۰ ماسک خانگی برای اینکه پوستی درخشان داشته باشید
گل یا دوا
گلهای زیادی در رایحه درمانی مؤثرند؛ بنابراین در این گزارش کوتاه فقط به معرفی پنج گل بسنده کرده‌ایم.
گل نرگس: اگر درباره رایحه درمانی جست‌وجو کنید اولین گلی که به شما پیشنهاد می‌شود گل نرگس است که به نام درمانگر اصلی بیماری افسردگی معرفی شده. همچنین گفته‌می‌شود نرگس در درمان زکام و سرماخوردگی هم کارآمد است. از این رو امام رضا (ع) می‌فرمایند: استشمام گل نرگس را به تأخیر نیندازید؛ زیرا از زکام، ایمنى مىبخشد. علاوه بر بو، رنگ‌های این گل زیبا هم در ایجاد روحیه نشاط و شادابی انسان موثرند.
گل مریم: این گل هم مثل گل نرگس عطری گرم و دلنشین دارد. بوییدنش در زمستان، در پیشگیری از سرماخوردگی و بهبود آن مؤثر است. عطر مریم، ایجاد حس شادی کرده طوری که میتواند در طول روز آدم را سرحال و شاداب نگه دارد.
گل محمدی: خیلی از ما ممکن است حس آرامش پس از بوییدن گل محمدی را تجربه کرده‌باشیم. این به خاطر تحریک مغز و افزایش ترشح بعضی مواد آرام‌بخش است. به همین دلیل از گل محمدی، برای درمان اضطراب و افسردگی استفاده می‌شود. از دیگر اثرات رایحه گل محمدی یا بخور گلهای خشک‌شده آن می‌توان به تنظیم دوره‌های قاعدگی بانوان و رفع بی‌نظمی‌های آن اشاره کرد. رایحه گل محمدی را هم می‌توان با بوییدن گل تازه و هم گلاب آن استنشاق کرد. درمانگران عطر درمانی معتقدند اگر مادران قبل از بارداری عطر یا اسانس گل محمدی را ببویند، در افزایش قدرت باروری و ایجاد آرامش و شادابی مادر موثر است.
گل یاس: عطر یاس هم گرم و شیرین است. پس در بهبود بیماری‌های روحی، تنظیم خواب و آرامش اعصاب بسیار اثر دارد. همچنین گفته می‌شود عطر یاس باعث تقویت حافظه، افزایش هوشیاری و فعالیت مغز، درمان فراموشی، صرع، کم‌کاری تیروئید و بعضی سردرد‌ها می‌شود.
گل رز: رز را گل عشق نامیده‌اند، چون با ایجاد احساساتی مثل شادی، عشق و هیجان، در درمان افسردگی، پرخاشگری و انزوا بسیار موثر است. اگر حیاط دارید یک بوته رز در آن بکارید تا این احساسات را هر روز تجربه کنید.
۱۰ کاربرد رایحه درمانی
یافته‌های تحقیقاتی و مرور مقالات مختلف نشان‌دهنده اثرات و کاربرد‌های مختلف رایحه‌درمانی است. در ادامه به ۱۰ مورد از این کاربرد‌ها اشاره می‌شود.
بهداشت روان: محققان اثر رایحه درمانی را روی دو گروه از بیماران بررسی کردند و در نهایت بیمـاران به بیان احسـاس تسکین و آرامش نسبت به احساسات آزاردهنده خود پرداختند. همچنین مطالعه دیگری نشان داد شش هفته رایحه درمانی باعث بهبود خلق و کاهش علائم اضطراب و افسردگی می‌شود. روغن‌هایی مثل روغن اسطوخودوس و بابونه می‌توانند در تسکین استرس و اضطراب مفید باشند.
تسکین درد: گفته می‌شود ماساژ با روغن گیاهان معطر باعث تحریک اندورفین و تسکین درد می‌شود. اسطوخودوس به‌عنوان تسکین دهنده‌هـای موضـعی درد کاربرد دارند. همچنین ماساژ با اسانس نعنا فلفلی و بادام شیرین در تسکین درد مؤثر است.
موقعیت‌های نورولوژیک: مطالعات روی بیماران صرعی نشان داده رایحه درمانی قابلیت کنترل حملات صرع را دارد. روغن یاسمن یکی از روغن‌های معطر موفق در این زمینه است.
درمان بیماری‌های تنفسی: بیشترین روغنی که برای کاهش مشکلات تنفسی کاربرد دارد، روغن اکالیپتوس است. این اسانس همراه با ماساژ درمانی باعث بهبود عملکرد ریه و تغییرات چشمگیر ضربان قلب بیماران می‌شود.
درمان بیماری‌های گوارشی: روغن معطر نعنا باعث کاهش اسپاسم روده می‌شود و بر سندروم روده تحریک‌پذیر مؤثر است. تحقیقات نشان داده ماساژ شکم همراه با این روغنها شـدت علائم گوارشی مرتبط با یبوست را کاهش و تعداد حرکات رودهای را افزایش میدهد.
درمان بیماری‌های پوست و مو: تأثیر رایحه درمانی روی اگزمای کودکان و ریزش مو مثبت ارزیابی شده. تجارب قدیمی‌ها نشان میدهد مالیدن بعضی روغنها روی پوست بدن و سر از آکنه، شوره سر، اگزما و سایر مشکلات پوستی جلوگیری می‌کند یا در درمان آنها مؤثر است. به عنوان مثال، روغن درخت چای، اسطوخودوس، بابونه و در موارد نادری روغن هسته انگور برای سلامت پوست و درمان زخم‌ها مؤثرند، چون دارای اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی هستند.
مراقبت سرطان: ماساژ و رایحه درمانی میتواند در کاهش رنج و سازگاری بهتر بیماران با تشخیص سرطان کمک کند. همچنین این روش برای کاهش عوارض درمانهای سرطان نیز میتواند مفید باشد. مثلا ترکیب روغن چای و ترنج مخلوط خوبی برای شست‌وشوی دهان در افراد با التهاب مخاط است. به علاوه رایحه درمانی روی عوارض گوارشی ناشی از شیمی درمانی نیز مؤثر است.
بهداشت مادر و کودک: ادعا‌هایی وجود دارد که نشان میدهد بعضی روغنها در کاهش عوارض بارداری مثل تهوع صبحگاهی، کمر درد، خستگی مفرط و ریفلاکس معده - مری تاثیر دارند. همچنین مطالعات نشان میدهد افرادی که از این روش استفاده کردهاند در حین زایمان درد را بهتر تحمل کرده و نیاز به حس‌کمتری داشته‌اند و حتی ارتقای وضعیت جسمی و روحی مادران، کاهش خستگی و اضطراب آنها، تسهیل تعامل مادر و نوزاد و ترمیم سریعتر زخم بهتر صورت گرفته است.
بهبود وضعیت خواب: از آنجا که استفاده از رایحه‌درمانی منجر به کاهش استرس می‌شود، در نتیجه بر بهبود کیفیت خواب نیز تأثیر جانبی خواهدداشت؛ بنابراین افرادی که دچار اختلالات خواب مثل بدخوابی، کم‌خوابی و بی‌خوابی هستند می‌توانند از روغن‌های اسطوخودوس، بابونه و رز استفاده کنند.
تقویت سیستم ایمنی: گفته می‌شود استفاده از روغن مرکبات میتواند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی شود.
منبع: روزنامه جام جم