رویداد۲۴ چند هفتهای است که خبر کشته شدن رومینا اشرفی به دست پدرش، بار دیگر موضوع قتلهای ناموسی را در جامعه ایران مطرح کرد. قتل دختر ۱۳ ساله تالشی، بازتاب گستردهای در میان فعالان سیاسی، حقوق زنان، کودکان، جامعهشناسان، فعالین اجتماعی، کاربران شبکه‌های اجتماعی و در افکار عمومی داشته است. به عقیده کارشناسان وجود خلا‌های عاطفی در خانوادههای امروز ایران و عدم آشنایی و نبود آموزش مهارتهای اجتماعی در خانوادهها و آموزش وپرورش، موجب افزایش آسیبهای اجتماعی از جمله خشونتهای خانگی، کودک آزاری، فرزندکشی و فرار دختران از خانه میشود.
از این رو انجمن احیای ارزشها، سازمان مردم نهادی که سالها در حوزه آسیبهای اجتماعی فعالیت میکند، نشست آسیب شناسی فرزندکشی را در روز یکشنبه ۱۸ خرداد در دفتر مرکزی گروه احیا با حضور کارشناسان مختلف برگزار کرد؛ در این نشست که با حضور «سعید مدنی» پژوهشگر مسائل اجتماعی، «مریم رسولیان» روانپزشک، «فرشید یزدانی» مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان، «خسرو منصوریان» موسس گروه احیا و با مدیریت الهه شعبانی مدیر عامل انجمن احیای ارزشها برگزار شد، ابعاد متفاوت این انسان کشی که سالانه ۲۰ درصد از قتل-های کشور را به خود اختصاص میدهد، مورد بررسی قرار گرفت.
خسرو منصوریان که میزبانی این نشست را بر عهده داشت، پاک کردن صورت مسئله و انکار وجود آسیبهای اجتماعی را اصلیترین معضل دهههای گذشته دانست. موسس گروه احیا با تاکید بر نقش موثر جامعه مدنی وسمنها در پیشگیری و مداخله آسیبهای اجتماعی، افزود در ماجرای قتل رومینا اگر سیستم سمنها، نهاد‌های اجتماعی، مشاوران و مددکاران را به بازی میگرفت، چنین سرنوشت تلخی برای رومینا رقم نمیخورد. به زعم او نص صریح قرآن با دخترکشی مخالف است و نفسی که کسی را نکشته است نباید کشت! چرا که وقتی یک نفر را می-کشی خلقی را میکشی، و وقتی یک نفر را زنده کنید خلقی را زنده کردید... منصوریان جزییات این قتل را دردناک خواند و افزود ارتباط رومینا با مردی حدودا ۲۰ سال بزرگتر از خودش این پیام را میدهد که او به دنبال پدر می-گشت و اگر از جانب پدر خودش مهر و حمایت کافی را میدید هرگز وارد این ارتباط نمیشد.
در ادامه نشست سعید مدنی، پژوهشگر مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه قتلهای ناموسی منحصر به یک منطقه خاص نیست افزود در فرهنگهای قومی و عشیرهای میزان ارتکاب به این قتلها بیشتر است. این پژوهشگر مسائل اجتماعی، ضمن جهانی شمردن مسئله قتلهای ناموسی، به نقل از یونیسف اعلام کرد سالانه حدود پنج هزار قتل ناموسی در سراسر جهان رخ میدهد و در ایران ۲۰ درصد از قتلهایی که هر سال ثبت میشود مربوط به قتلهای ناموسی است. او به این نکته اشاره کرد که از هر ۲۵۰۰ قتل در ایران ۳۵۰ مورد مربوط به قتلهای ناموسی است.
مدنی تاکید کرد برای بررسی پدیدههایی مانند قتلهای ناموسی باید با نگاهی جامع به همه ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این مسئله پرداخت. او ادامه داد توجه نکردن به عوامل ساختاری یکی دیگر از ضعفها در بررسی این مسئله است. اگر رومینا و خانوادهاش در تهران زندگی میکردند، آیا امکان داشت این اتفاق رخ دهد؟ بنابراین عمق و میزان فرهنگ مرد سالار یا سنتی در این حادثه موثر بوده و نمیشود این فرهنگ را در بستر آن ساختار نادیده گرفت. سعید مدنی ندیده گرفتن پیشینههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... را یکی از عمدهترین دلایلی برمیشمرد که باعث میشود ماجرای قتل رومینا و قتلهایی مانند آن فقط از جنبههای روانشناختی، خانوادگی و فردی دیده و تبدیل به مسئله جنایی شوند. دیدن پیوند زمینههای شکلگیری چنین رفتار‌هایی که دامنه فقط محدود به یک قتل نمیشود و دست کم حدود ۴۰۰ قتل در سال را شامل میشود، مهم است.
بیشتر بخوانید: ریشه‌های فرزندکشی و فرزندآزاری کجاست؟/ نقش نظام سیاسی در بروز بحران‌های اجتماعی
مریم رسولیان روانپزشک در ادامه نشست، ضمن چند وجهی دانستن قتلهای ناموسی، دو مسلئه شرف و ننگ را از مهمترین عوامل رخ دادن این قتلها برشمرد. به نظر او وقتی این دو در کنار یکدیگر قرار میگیرند فرد به لحاظ روانی به شدت تحت فشار قرار خواهد گرفت و فشار ناشی از ننگ، شرم و از بین رفتن شرف اینکه ارزش بسیار بزرگی را از دست داده و به جای آن بیآبرویی بزرگی را به دست آورده است تمام روان فرد را مورد تجاوز قرار میدهد، گویی به پدر رومینا تجاوز شده است؛ و این احساس پر شرم و ننگ منجر به این میشود که باید آن را پاک کند، جامعه از او انتظار دارد که اگر تو او را بکشی و یا تنبیه بکنی نشان میدهی که غیرت و شرف داری. رسولیان فشار اجتماعی را در کنار خلاء‌های روانی عامل بروز ارتکاب قتل میداند. به نظر او فرهنگ مردسالار و نگاه مالکمآبانه مرد بر بدن زن از جمله نکاتی است که در نهایت میتواند منجر به خشونت علیه زنان که یکی از وجوه آن قتل است، ختم شود. این روانپزشک در ادامه صحبتهایش اضافه کرد واقعیت این است که فرهنگ باید تغییر کند؛ ریشه-های این خشونت از اینها میآید. اگر رومینا با داس کشته نمیشد و اگر اخبارش در فضای مجازی منتشر نمیشد آیا اینهمه هیاهو ایجاد میشد؟ قتلهای ناموسی زیادی رخ میدهد که ما حتی اسم قربانی را هم نمیدانیم حتی صدایش هم در نمیآید، این به دلیل همان فرهنگ مالکیت است. این تفکرات است که قوانین را میسازد؛ قوانین برخواسته از ذهن انسانها و میانگین تفکرات یک جامعه است. اگر قانونی نوشته شود و جامعه آن را قبول نداشته باشد آن قانون ملغی میشود. قانونی پایبند است که ۴۰ درصد افرادش در برانگیختهگی عاطفی موافق قتل ناموسی هستند پس معلوم است که آن قانون کارکرد دارد.
فرشید یزدانی مدیر عامل انجمن حمایت از حقوق کودکان آخرین سخنران این نشست بود، او که زندگی رومینا را تراژدی کودکی در ایران نامید اضافه کرد خشونت بیشتر از آنکه جنبه فردی داشته باشد، وجه سیستماتیک و ساختاری دارد. یزدانی به نظام آموزشی «تک گوی بزرگسال محور» انتقاد کرد و آن را از بطن خشونتزا نامید چرا که با دوشقی کردن سیستم خصوصی و دولتی آموزش از کودکی خشونت را در کودکان دو سر این طیف نهادینه میکند. او علاوه بر نقش نظام آموزشی، به نقش رسانهها به خصوص صدا و سیما در ترویج خشونت علیه کودکان اشاره کرد و افزود نمایش خشونت علیه کودکان در سریالهای تلویزیونی و یا پخش اعترافات آنها، چنین برخورد‌هایی را در جامعه با کودکان عادیسازی میکند. به زعم این فعال حوزه حقوق کودک، پدر رومینا نه تنها آموزش مهارت گفتگو از هیچ نهاد و سازمانی ندید، بلکه در طول زندگی با آموزشهای مستقیم و غیر مستقیم خشونتورزی مواجه بود.