رویداد۲۴ ساز و کار بازگرداندن یک متهم از طریق پلیس بین الملل چگونه است و این اتفاق چرا درباره خاوری رخ نداد؟
اینترپل چیست و چه می‌کند؟خیلی خلاصه برای این که بدانید اینترپل چیست باید بگوییم: اینترپل بزرگ‌ترین تشکیلات پلیس در جهان است که وظیفه هماهنگی فعالیت‌های پلیس کشور‌های عضو، از جمله در زمینه افراد ناپدید شده و تحت پیگرد را بر عهده دارد. این سازمان که ۱۹۲ کشور عضو آن هستند، وظیفه خود را «تسهیل کار پلیس در سراسر جهان به منظور ایجاد دنیایی امن تر» بیان کرده است.
در شرح وب سایت این سازمان آمده است: «هدف ما تسهیل همکاری‌های بین‌المللی پلیس کشور‌ها حتی در صورت نبود پیوند دیپلماتیک بین آن هاست.» بنابر گزارشی که در سایت‌های مختلف آمده، اینترپل سرمایه‌ای بیش از ۵۹ میلیون دلار آمریکا دارد که از طریق کمک‌های کشور‌های عضو تهیه شده است. تمرکز اصلی اینترپل بر امنیت عمومی، تروریسم، جنایات سازمان یافته، جنایات جنگی، پولشویی، جرایم رایانه ای، جرایم مالکیت معنوی، قاچاق اسلحه و مواد مخدر است.
چگونه یک متهم از طریق اینترپل دستگیر می‌شود؟اینترپل خود صلاحیت دستگیری یا زندانی کردن کسی را ندارد و برای چنین فعالیت‌هایی باید از طریق پلیس محلی کشور‌ها اقدام کند. مجرمان پس از صدور احکام قضایی توسط دادگاه‌های کشورشان، به پلیس بین الملل معرفی می‌شوند و اینترپل در اولین مرحله برای این مجرمان «اعلان قرمز» صادر می‌کند تا آن‌ها را برای تحمل مجازات به کشورشان برگرداند.
بعد از این که اعلان قرمز ثبت شد پلیس کشور‌های عضو در صورتی که آن فرد در کشورشان حضور داشته باشد، او را دستگیر و دستگاه قضایی آن کشور مسئله را بررسی می‌کند و اگر در باره مجرم بودن وی به نتیجه رسیدند، درباره استرداد او تصمیم می‌گیرند و این گونه نیست که همه مجرمان بعد از دستگیری در کشور‌های دیگر به کشور شان بازگردند. ایران با ۱۶ کشور قرارداد استرداد مجرمان را امضا کرده است، اما در صورتی که قرارداد استرداد بین کشور‌ها وجود نداشته باشد، کشور‌ها می‌توانند بر اساس تعاملات سیاسی و تبادل مجرمان این اتفاق را رقم بزنند و هر چه تعاملات سیاسی و اقتصادی کشور‌ها بیشتر باشد، به نتیجه رسیدن این اتفاق هم محتمل‌تر خواهد بود.
اعلان قرمز چیست؟اعلان‌ها همان بخشنامه‌های بین‌المللی هستند که توسط دفاتر ملی مرکزی در کشور‌های مختلف تهیه و به دبیرخانه مرکزی فرستاده می‌شوند. دبیرخانه مرکزی این مستندات را برای تمامی کشور‌های عضو می‌فرستد. این اعلان‌ها شامل اطلاعات جامعی درباره تبهکاران و مجرمان بین‌المللی با ذکر مشخصات هویتی، شگرد‌های کار، عکس و آثار انگشتان است و به کشور‌های عضو کمک می‌کند ورود و خروج این مجرمان را کنترل کنند، اما این اعلان‌ها بسته به حساسیت محتوایی و موضوع، به چند دسته تقسیم می‌شوند.
اعلان آبی: این استعلام زمانی صادر می‌شود که فردی تحت نظر پلیس یک کشور باشد و آن کشور بخواهد اطلاعات بیشتری درباره او به دست آورد.
اعلان سبز: این اعلان برای هشدار به کشور‌های عضو است تا از وضعیت مجرمی که محکومیت خود را گذرانده، اما ممکن است بازهم مرتکب جرم شود، مطلع شوند.
اعلان زرد: اعلان زرد برای افرادی صادر می‌شود که از محل معمولی خود گم شده اند و هیچ‌گونه اثری از آن‌ها نیست.
اعلان مشکی: وقتی پلیس کشوری اجسادی را پیدا می‌کند که از مردم کشور خودشان نیست، نام آن‌ها را با این اعلان ثبت می‌کند.
اعلان قرمز: اعلانی برای افراد تحت پیگرد. در ابتدا هر کشور مدارکی را از یک مجرم احصا و به مجموعه اینترپل ارسال می‌کند، در سازمان اینترپل بررسی‌های سختی انجام و در صورت تأیید، اعلان قرمز صادر می‌شود، مفهوم اعلان قرمز این است که تمام کشور‌های عضو اینترپل، متهم مذکور را در کشور خود شناسایی و بازداشت کنند و موضوع را به کشور درخواست‌کننده اطلاع دهند. از نظر کشور‌هایی که اعلان قرمز را به موجب نظام قضایی‌شان به رسمیت شناخته‌اند، اعلان قرمز به منزله درخواست دستگیری موقت است.
چرا خاوری توسط اینترپل دستگیر نشد؟خبر فرار خاوری به کانادا، مهر۹۰ رسانه‌ای شد. نه‌تن‌ها رسانه‌های داخلی که رسانه‌های آمریکایی و کانادایی هم به این فرار واکنش نشان دادند. جامعه ایرانی‌های مقیم کانادا نیز همان موقع در نامه‌ای به رؤسای کشور از حضور خاوری در خاک کانادا گلایه کرده بودند. آن‌ها در این نامه نام خاوری را بار‌ها با فساد ۳۰۰۰میلیاردتومانی صورت‌گرفته در ایران مرتبط دانسته‌اند. اما حتی با وجود ثبت اعلان قرمز برای این متهم فراری، همچنان خاوری که از سال‌ها پیش در کانادا خانه خریده و تابعیت آن را کسب کرده بود در این کشور زندگی می‌کند و هر از چندی فیلم‌هایی هم از رفت و آمد او در کانادا منتشر می‌شود.
خیلی سریع و البته اجمالی دلایلی را که خاوری و دیگر متهمان فراری به کانادا توسط اینترپل دستگیر نمی‌شوند، در گفت و گویی که لیلا میربد، دکترای حقوق بین الملل سال گذشته با اقتصاد آنلاین داشته است، مرور می‌کنیم. اول این که دولت‌ها تبعه خود را مسترد نمی‌کنند، اگرچه دو تابعیتی باشد. دوم وقتی بیم این می‌رود مجازاتی که در انتظار متهم است، سالب حق حیات باشد. چند مورد دیگر هم هست مانند این که مجازاتی که ممکن است برای مفسدان اقتصادی اعمال شود که معمولاً مجازات‌های شدید است، دولت مقابل نپسندد که فرد به آن متهم شود، این‌ها موانع استرداد است که متاسفانه وجود دارد یعنی دولت خود را مکلف نمی‌داند این فرد را برگرداند کما این که تیره و تار بودن روابط سیاسی دولت‌های ایران و کانادا هم این قضیه را تشدید می‌کند به اضافه این که ما با دولت کانادا معاهده و قرارداد استرداد مجرمان هم نداریم.
اینترپل در پرونده‌های زیادی وارد شده، اما از مهم‌ترین ماجرا‌هایی که اینترپل وارد آن‌ها شده، یکی بازداشت تروریست بین‌المللی کارلوس رامیرز سانچز، معروف به «کارلوس شغال»، متهم به چندین فقره قتل در اروپای غربی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی و دیگری دستگیری دارنل گارسیا، مأمور پیشین اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا بود که ضمن دزدیدن صد‌ها کیلوگرم کوکائین و هروئین، پول حاصل از فروش آن‌ها را غیرقانونی و از طریق پولشویی به حساب‌های بانکی در سوئیس منتقل کرده بود.
اما برخی از متهمان ایرانی هم که به کشور‌های دیگر متواری شده بودند توسط اینترپل دستگیر و به مقامات قضایی کشورمان تحویل داده شده اند که می‌توان به علیرضا حیدرآبادی‌پور مدیرعامل پیشین بانک سرمایه که به اسپانیا فرار کرده بود و همچنین دستگیری الکس یا همان شهروز سخنوری که سرکرده شبکه قاچاق دختران ایرانی به دبی و مالزی بود و اردیبهشت امسال در مالزی دستگیر و به تهران منتقل شد، اشاره کرد.