رویداد۲۴ قیمت دلار به ۲۰ هزار تومان می‌رسد؟ آیا بانک مرکزی بار دیگر به بازار ارز ورود می‌کند و با تزریق ارز قیمت دلار و سایر ارزهای خارجی را کاهش می‌دهد؟ دولت دوازدهم در واپسین ماه‌های باقی مانده تا پایان کار خود، به دنبال راهکاری موثر برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز کشور است یا نه؟
این‌ها تنها بخشی از سوالاتی است که مردم ایران به ویژه در ۲ سال اخیر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و شاید کمتر کسی باشد که روزانه پیگیر قیمت دلار و ارز و طلا و سکه نباشد. روز گذشته نیز در ادامه نوسان‌های گسترده در بازار ارز، قیمت دلار رکوردشکنی کرد و به بالاترین قیمت خود رسید. البته این برای اولین بار نیست که قیمت دلار چنین نوسانی را تجربه می‌کند و هربار با تدابیری که بانک مرکزی در دوران ریاست «عبدالناصر همتی» می‌اندیشید وارد کانال‌های پایین‌تری می‌شد و ثبات نسبی را تجربه می‌کرد.
تزریق ارز به بازار، راه اندازی بازار عملیات باز بانکی و راه اندازی سامانه نیما تنها بخشی از اقدامات بانک مرکزی در ۲ سال اخیر برای کنترل بازار ارز بود، اقداماتی که البته با شرایطی که امروز دلار سپری می‌کند چندان تاثیرگذار هم نبوده است. سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا بانک مرکزی باز هم به دنبال میانبری برای بازگرداندن ثبات به قیمت دلار و یورو و ... در شرایط بد اقتصادی امروز کشور خواهد بود یا اینکه بار دیگر قرار است وحشت ناشی از کاهش بیشتر ارزش پول ملی بر مردم حاکم شود.
در این بین، اوج‌گیری مجدد دلار می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، ادامه عدم همکاری بانک‌های جهانی با ایران، به حداقل رسیدن صادرات نفتی و اعمال تحریم‌ها، هشدار‌های گسترده علیه شرکتهای ایرانی و شرکای خارجی آن‌ها، سرسختی کشور‌های خارجی و بعضا دوست در بازگرداندن و آزادسازی منابع ارزی حاصل از خرید نفت ایران و ... همگی باعث شده منابع ارزی کشور با کمبود مواجه شوند و بشود آنچه که امروز شاهد آن هستیم. عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی در یادداشتی در توضیح علل نوسان در بازار ارز آن را از اثرات شیوع ویروس کرونا، نبود تقاضای واقعی ارز در صرافی‌ها و خالی‌فروشان و سفته‌بازان که از مدت‌ها پیش، با امید زیاد برای بالا رفتن نرخ ارز در بازار تلاش و تکاپو دارند، خواند.
بیشتر بخوانید: عقب‌گرد طلا در برابر صعود دلار
قیمت دلار در ایران در حالی به ۱۹ هزار تومان نزدیک میشود که نگاهی بر وضعیت دلار در کشور‌های منطقه خاورمیانه و دیگر کشور‌های جهان خالی از لطف نیست. به طور مثال، در کشور کوچک اما ثروتمندی همچون کویت، دینار نه تنها سال‌هاست ارزش خود را حفظ کرده، بلکه با ارزش‌ترین واحد پولی جهان است و هر دینار کویت معادل با ۶۰ هزار تومان پول کشور ما و برابر با ۳ دلار و ۳۳ سنت آمریکا است.
در این بین، چیزی تا پایان کار دولت دوازدهم باقی نمانده و تصمیم‌ها و دستورهای رئیس جمهور زیر ذره‌بین کارشناسان و رسانه‌ها و مردم قرار دارد. حسن روحانی رئیس‌جمهوری کشورمان اخیرا دستور مهار قیمت‌ها را داده و با ابلاغ مصوبه‌ای به شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی، ورود بدون محدودیت ارز به صورت اسکناس را مجاز اعلام کرد. حال باید دید با توجه به شرایط سخت اقتصادی کشور ثبات بار دیگر به دلار و ریال و یورو باز می‌گردد؟
هادی حق شناس کارشناس مسائل اقتصادی و استاندار گلستان در گفت‌وگویی در این باره به رویداد۲۴ می‌گوید: در سال ۹۷ همانطور که دلار به ۱۹ هزار تومان رسید، اکنون بار دیگر شاهد همین روند هستیم و باید ببینیم که شرایط سال ۹۷ و امسال به چه صورت بوده است. در آن مقطع وقتی دلار به ۱۹ هرارتومان رسید، درآمد‌های ارزی مشکل امروز را نداشت و در سال‌های قبل از آن نیز تورم یک رقمی را تجربه کردیم. از سوی دیگر نقدینگی هم به بیش از دومیلیون و پانصد هزار میلیاردتومان نرسیده بود. امروز در شرایطی دلار به بالای ۱۸ هزارتومان می‌رود که ما دوسال است از درآمد‌های نفتی محروم شده‌ایم و دو سال است که رشد اقتصادی کشور منفی است. به معنای دیگر هم شاخص پولی و هم شاخص ارزی در سال ۹۹ قابل مقایسه با سال ۹۷ نیست و همین مسائل باعث شده تا ما شاهد افزایش قیمت ارز باشیم.
تقاضا برای خرید دلار بالا است
حق شناس ادامه داد: البته این مزید بر علت است که روابط تجاری و پولی و ارزی با خارج از کشور با محدودیت‌های بسیاری مواجه است. نه تنها منابع حاصل از نفت ما برای برگشت به کشور دچار مشکل است، بلکه روابط تجاری ما با کره جنوبی هم دچار مشکل شده و برای برگشت ارز به کشورمان دچار محدودیت شده‌ایم.
حق شناس با بیان اینکه دولت با محدودیت منابع و محدودیت صادرات و واردات مواجه است، برآیند آن فشار بر عرضه ارز وارد میشود، تصریح کرد: زمانی که تقاضا وجود دارد، اما از سمت عرضه به هردلیلی دولت با مشکل مواجه باشد، نتیجه افزایش قیمت دلار میشود.
مدیریت بازار ارز از دست بازارسازها خارج نشده است
نماینده پیشین مجلس در ادامه یادآور شد: دولت به هیچ عنوان نرخ دلار را افزایش نداده است، عامل اصلی افزایش قیمت عرضه و تقاضا بوده است. چون از سمت عرضه مشکل وجود دارد و از سمت تقاضا درخواست بالا است، همین مسئله باعث ایجاد چنین شرایطی شده است. اکنون قرار است ارز وارد کشور شود که باید بگویم هرچقدر که ارز وارد کشور شودبه نفع اقتصاد ملی است، زیرا در ازای آن ریال جمع میشود. از همین رو چون واردات ارز حجم نقدینگی را کم می‌کند، اثر خود را بر نرخ تورم هم می‌گذارد. از سوی دیگر زمانی که ارز در داخل کشور باشد ما می‌توانیم نیاز‌های اساسی کشور را تامین کنیم.
حق شناس ادامه داد: اگر این میزان ارزی که قرار است وارد شود به میزان درآمد‌های نفتی باشد بله به کاهش نرخ ارز هم کمک می‌کند، اما اگر کمتر از آن باشد نه ارز کاهش پیدا نمی‌کند.
این فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه ارز از مدیریت بازارساز خارج نشده، گفت: مدیریت بازارساز در راستای نرخ دهی نرخ دلار حرکت می‌کند. در واقع مانع ایجاد نوسان نمی‌شود بلکه کاری می‌کند که نوسان در مقیاس محدود انجام شود. بازار ارز اکنون تحت کنترل بانک مرکزی نیست، اما از سوی آن‌ها مراقبت میشود.
شرایط سیاسی و تجاری تغییر نکند شاهد افزایش دوباره دلار خواهیم بود
حق شناس با تاکید بر اینکه اگر شرایط بازار ارز مانند دو سه روز اخیر باشد و همین روند ادامه داشته باشد، قیمت ارز به بالای ۲۰ هزار تومان می‌رسد، گفت: اگر شرایط چه از لحاظ تجاری و چه از لحاظ سیاسی تغییر کند بله انتظار داریم نرخ دلار کاهش پیدا کند. اگر دولت توانایی کاهش نرخ ارز را داشت حتما ورود می‌کرد، اما اصلا نمی‌تواند ورود کند، زیرا مداخله تا حدی مجاز است و بیش از آن میشود سرکوب نرخ.