ظریف در روز‌های دوشنبه و سه شنبه در دیدار با مقامات ترکیه و روسیه به بررسی مسائل منطقه ای، موضوع برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و همکاری‌های مشترک پرداخت.
رویداد۲۴ در شرایطی که اغلب نشست‌های بین المللی و سفر‌های دیپلماتیک، به دلیل کرونا حذف شده اند، اما دستگاه دیپلماسی ایران همچنان فعال است. اواسط هفته محمد جواد ظریف به ترکیه و سوریه سفر کرد تا شکاف ایجاد شده در روابط به علت بیماری همه گیر را با دیدار‌هایی با مقامات این دو کشور پر کند. وزیرخارجه کشورمان بعد از سفر به ترکیه، اعلام کرد که دو کشور نیازمند مشورت‌های مستمر هستند. به نظر می‌رسد که هر دو این سفر‌ها با هدف مشورت و جلب همکاری کشور‌های دوست و متحد شکل گرفته است.
اهمیت روابط با آنکارا در زمانه تحریمایران و ترکیه روابط اقتصادی و سیاسی تنگاتنگی با یکدیگر دارند. در شرایط فعلی پایبندی به این روابط اقتصادی برای دو کشور همسایه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص اهداف این سفر گفته بود: علاوه بر بحث‌های اقتصادی، بحث درباره تاریخ و نحوه برگزاری نشست سران کشور‌های ترکیه، ایران و روسیه از محور‌های این سفر است. موضوع دیگر مشکل انتقال گاز ایران به ترکیه بود. در ماه‌های گذشته به دلیل تخریب لوله انتقال گاز، صادرات گاز به ترکیه قطع شده بود. ایران از این کشور بابت اینکه اقدام سریعی برای حل مشکل لوله‌ها نمی‌کند، ناراضی بود. با این حال به نظر می‌رسد در گفتگو‌های اقتصادی میان دو کشور این موضوع فراموش نشد. ظریف در کنفرانس خبری بعد از ملاقات با همتای ترک خود گفت: «خوشحالم و سپاسگزارم که با تلاش دولت ترکیه تا پایان این ماه انتقال گاز طبیعی به ترکیه از سر گرفته خواهد شد و در تابستان مردم و صنعت ترکیه می‌توانند از گاز ایران بهره‌مند شوند.» به نظر می‌رسد که تهران امیدوار است که آنکارا هر چه سریع‌تر خرید گاز از ایران را از سر گرفته و دست به حل مشکلات فعلی بزند.
ترکیه یکی از کشور‌هایی است که در بحبوحه تحریم‌ها با ایران تجارت می‌کند. روابط اقتصادی میان دو کشور چیزی است که هر دو به آن نیاز دارند و صرف نظر از این روابط به سود هیچ یک نیست. پیگیری روابط تجاری از نخستین مواردی بود که در سفر اخیر ظریف به ترکیه مورد پیگیری قرار گرفت. همچنین حمایت چاووش اوغلو از ایران در قبال تحریم‌های آمریکا، مورد توجه قرار گرفت.
لیبی و سوریهیکی از مواردی که در ترکیه مورد بحث قرار گرفت، سوریه و روند آستانه بود. تهران اعلام کرد که به زودی میزبان کنفرانس مجازی آستانه خواهد بود. ترکیه در سوریه سیاست متفاوتی از تهران و مسکو را دنبال می‌کند با این حال هر سه کشور به همکاری با یکدیگر در این حوزه نیازمندند. انکارا و روسیه اخیرا بر سر موضوع لیبی هم مواضع متضادی با یکدیگر اتخاذ کرده اند. به نظر می‌رسد حالا که سایه بحران کرونا کم رنگ‌تر شده. فرصتی است که ایران و ترکیه فکری به حال این اختلافات در سوریه کنند. به ویژه آنکه با شروع تحریم‌های آمریکا علیه دمشق انتظار می‌رود که شرایط در این کشور دشوارتر از گذشته بوده و همکاری کشور‌های درگیر در سوریه ضروری‌تر از گذشته باشد.
اما موضوع دیگری که در ترکیه مطرح شد، مسئله لیبی بود. ایران پیش از این در مورد تحولات این کشور صحبت نکرده و ساکت مانده بود. اما در سفر به ترکیه برای اولین بار ظریف اعلام کرد که نظر تهران با آنکارا در خصوص لیبی نزدیک بوده و دارای اشتراکاتی است. به نظر می‌آید این نوعی حمایت ضمنی تهران از دولت رسمی لیبی، یعنی دولت وفاق ملی باشد. در مقابل روس‌ها حامی ژنرال حفتر هستند. به اعتقاد برخی از ناظران تهران می‌تواند اعتدال را به موضوع لیبی برگرداند. در عین حال در حالی که غربی‌ها در مدیترانه سیاست سکوت را انتخاب کرده اند، تهران می‌تواند نقشی اثر گذار بر اختلافات داشته و راهی میانه برای لیبی باز شود. با این حال معادلات در این کشور و طرفین درگیر در آن به اندازه‌ای پیچیده شده که دورنمای وضعیت در لیبی به شدت مبهم است.
بیشتر بخوانید: ظریف: به اقدامات غیرمنطقی آژانس پاسخ می‌دهیم/ لاوروف: تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را نمی‌پذیریم
در مسکو چه گذشت؟بلافاصله پس از ترکیه، ظریف عازم روسیه شد تا با همتای روس خود دیدار کند. از همان ابتدا مشخص بود که یکی از اهداف مهم وزیرخارجه کشورمان برای سفر به مسکو، موضوع برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی در ماه اکتبر است. تهران انتظار دارد که چین و روسیه در شورای امنیت به نفع ایران رای داده و مانع از پیشبرد اهداف خودسرانه ترامپ باشند.
واشنگتن هرچند از توافق هسته‌ای خارج شده، اما تلاش دارد تا با وادار کردن کشور‌های حاضر در شورای امنیت قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده و مانع از این شود که تحریم تسلیحاتی تهران در اکتبر امسال لغو شود. تهران به دلیل وابستگی اروپا به آمریکا چندان امیدی به حمایت آن‌ها ندارد، اما در مورد روسیه اوضاع متفاوت است. در سفر ظریف به مسکو، لاوروف درحمایت از کشورمان در مقابل امریکا موضع گیری کرد. وزیرخارجه روسیه در این خصوص تاکید کرده که: «ما هر چه در توان داریم انجام می‌دهیم تا هیچ کس نتواند این توافق‌ها را از میان ببرد. واشنگتن حق مجازات ایران را ندارد.» از همین رو به نظر می‌رسد رایزنی‌های ظریف با مقامات روس در سفر اخیر موفق واقع شده است.
از سوی دیگر روس‌ها به عنوان مخالفان اصلی تحریم علیه ایران فعالیت می‌کنند. وزیر امور خارجه کشورمان در پایان سفرش به مسکو در پیامی توئیتری خاطرنشان کرد که ایران و روسیه مصمم هستند که با رویکرد‌های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا در عرصه‌های بین‌المللی مقابله کنند. ناظران معتقدند که ایران می‌تواند بر روی این قول روس‌ها حساب کند.
از سوی دیگر برخی تحلیلگران همزمان با سفر ظریف به دو کشور ترکیه و روسیه گمان بردند که این روز‌ها روابط سه کشور بر سوریه کمی تیره شده است. برخی رسانه‌های روسی علیه ایران در سوریه مطالبی عنوان کردند و برخی از مطبوعات داخلی ایران در رسانه‌های خود به تخریب روسیه پرداختند به این خاطر که روس‌ها بر سر ایران در سوریه با آمریکا و اسرائیل توافق کرده است. برخی دیگر از مساله‌ای خبر دادند که ظاهرا روس‌ها چندان مایل به دیدار از رئیس دستگاه دیپلماسی ایران نبوده است و به این خاطر سفیر روسیه در تهران به روزنامه اعتماد در پاسخ به اینکه چرا رسانه‌های داخلی روسیه علیه ایران مطالبی را نشر داده اند؟ گفته است که آن‌ها هم از رسانه‌های داخلی ایران گله‌مند هستند چراکه ان‌ها می‌خواهند به روابط روسیه و ایران ضربه بزنند و میان دو کشور هیچ مشکلی برای تیره شدن روابط نیست و همین طور در روسیه نیز برخی خواهان تخریب این روابط هستند. تحلیل این شرایط و چرایی این اتفاقات به پشت پرده روابط سه کشور بازمی‌گردد که ما از آن بی اطلاعیم.
با اینحال وزیر خارجه کشورمان از این سفر با دست پر بازگشت و مهمترین دستاورد آن همان اطمینان خاطر از روس‌ها است که در جلسه شورای امنیت علیه قطعنامه رای منفی ندهند. گویا روس‌ها به ظریف اطمینان داده اند که به تمدید تحریم‌ها رای نخواهند داد و قطعنامه ۲۲۳۱ زنده می‌ماند.