رویداد۲۴ در رای گیری امروز برای تصویب قطعنامه ضد ایرانی سه کشور اروپایی که در مجمع ۳۵ عضوی شورای حکام انجام گرفت، ۲۵ کشور به قطعنامه ضد ایرانی رای مثبت، ۲ کشور عضو (چین و روسیه) رای منفی دادند و ۷ کشور شامل تایلند، هند، آفریقای جنوبی، آدربایجان، مغولستان، نیجریه و پاکستان غیبت داشتند. این اولین قطعنامه ضد ایرانی آژانس بین المللی انرژی اتمی بعد از برجام است. ماهیت این قطعنامه و تبعات آن در یادداشت زیر مورد بررسی قرار گرفته است.
ماجرای قطعنامه ضد ایرانی آژانس چیست؟
ماجرا از انتشار گزارش اخیر آژانس درباره ممانعت ایران از دسترسی بازرسان آژانس به دو سایت هسته‌ای مشکوک شروع شد. در پی انتشار این گزارش و آغاز فشار آژانس به ایران مقامات کشور واکنش‌های تندی به گزارش این نهاد بین المللی نشان دادند.
در گزارش ماه گذشته آژانس که به صورت سه ماهه منتشر می‌شود گفته شده ایران به بازرسان این نهاد اجازه دسترسی به دو مرکز اتمی را نداده است.
رافائل ماریانو گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی که روز دوشنبه ۲۶ خرداد برگزار شده، در گزارشی ادعا کرد که بیش از چهار ماه است که ایران به ما اجازه دسترسی به دو مرکز را نداده و حدود یک سال است که جمهوری اسلامی «از گفت‌وگوی جدی درباره سوالات مربوط به فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام‌نشده احتمالی» خودداری می‌کند.
رافائل گروسی در اولین گزارش سه ماهه خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از روی کار آمدن به عنوان مدیرکل این نهاد بین المللی مساله عدم همکاری‌های ایران در بازرسی از سایت‌های هسنه‌ای را مطرح کرد.
۱۳ اسفند سال گذشته اولین گزارش ضد ایرانی آژانس با مدیریت گروسی منتشر شد. در آن گزارش برای اولین بار از عدم همکاری‌های ایران در صدور مجوز دسترسی بازرسان این نهاد به دو مرکز صحبت‌هایی به میان آمد. درخواست‌های آژانس برای توسعه بازرسی‌ها ارتباط مستقیمی با گزارش نتانیاهو از وجود یک سایت مخفی در تورقوزآباد داشت.
۲۶ خرداد نشست کشور‌های عضو شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی با دستور کار قطع نامه ضد ایرانی کشور‌های انگلیس، فرانسه و آلمان به صورت مجازی آغاز به کار کرد. با مخالفت علنی چین با صدور هرگونه قطعنامه‌ای علیه ایران از سوی شورای حکام آژانس، این شورا ناچار شد پس از چهار روز جلسه مجازی که از طریق ویدیو کنفرانس برگزار می‌شد، برای تصمیم‌گیری و احتمالا رای‌گیری درباره این قطعنامه درخواست جلسه حضوری در روز جمعه کند که در نهایت در روز جمعه قطعنامه علیه ایران به تصویب اعضا رسید.
واکنش مقامات ایران چه بود؟
تهران یکی از دلایل مخالفت با دسترسی به سایت‌های هسته‌ای را مبنای ادعا‌های آژانس عنوان می‌کند که آرشیو هسته‌ای است که توسط اسرائیل از ایران خارج شده است.
کاظم غریب‌آبادی نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژِی در یادداشتی دلایل تهران برای مخالفت با دسترسی به دو سایت هسته‌ای مورد نظر آژانس را تشریح کرده و گفته «هیچ کشوری قلمرو خود را فقط بر اساس ادعا‌های مستمر مطرح شده از سوی دشمن خود، به روی بازرسی‌ها باز نمی‌کند، حتی اگر بدیهی باشد که نتیجه، نادرست بودن این ادعا‌ها را ثابت می‌کند.»
نماینده ایران در آژانس همچنین در جای دیگری درباره اهمیت ادعا‌های طرح شده مربوط به دو سایت هسته‌ای و فعالیت‌های این کشور در سال ۲۰۰۳ گفته «این ادعا‌ها به بیش از ۱۷ سال پیش بر می‌گردد، اثبات نشده‌اند، از هیچ فوریتی برخوردار نبوده و هیچ خطر اشاعه‌ای نیز ندارند. همچنین، توسط مقام‌های آژانس گفته شد که یکی از دو مکان مزرعه و دیگری یک بیابان است... آژانس در سال ۲۰۱۴ این اطلاعات را دوباره بررسی و ارزیابی کرد که میزان اورانیوم طبیعی درگیر، مرتبط با عدم قطعیت‌های مربوط به حسابرسی مواد هسته‌ای و اندازه‌گیری‌های مرتبط است.»
محمدجواد ظریف وزیرخارجه ایران هم عصر پنجشنبه در توییتر خود در واکنش به جلسات آژانس بین المللی انرژی اتمی برای تصویب یک قطع نامه ضد ایرانی نوشت: «ما چیزی برای پنهان کردن نداریم. بازرسی‌های انجام شده در ایران ظرف پنج سال گذشته بیش از تاریخ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. راه حل قابل توافق ممکن است، اما قطعنامه آن را از بین خواهد برد.»
واکنش جهان به صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام چه بود؟
چین در واکنش به قطعنامه علیه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرده است، برخی از کشور‌ها در حالی برای پیشبرد پیش نویس قطعنامه تلاش می‌کنند که خطر چنین اقدامی را نادیده می‌گیرند. چین در ادامه چنین رویکردی را «غیر مسئولانه» خوانده است.
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین پس از تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس انرژی اتمی درباره ایران در پیامی توییتری نوشت: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای را تصویب کرد که از ایران میخواهد به دو محل مشخص شده از طرف آژانس دسترسی ایجاد کند. روسیه و چین رای مخالف دادند.
اولیانوف در ادامه گفت: با تاکید بر ضرورت حل کردن بدون تاخیر این مشکل از جانب تهران و آژانس، ما باور داریم که این قطعنامه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.
محمدجواد ظریف این هفته اولین دور سفر‌های خارجی خود بعد از سه ماه تعطیلی به واسطه کرونا به مسکو سفر کرد و به نظر می‌رسد در جریان این سفر رایزنی‌هایی با روسیه در مورد نشست شورای حکام داشته است. در جریان سفر به مسکو ظریف اعلام کرد که ایران به آژانس اجازه نمی‌دهد که به ابزاری برای نابودی برجام تبدیل شود.
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه نیز در اظهارات مشابهی گفته بود در صورتی که آژانس تصمیمی غیر سازنده اتخاذ کند ایران پاسخ درخوری خواهد داد.
نتیجه تصویب قطع نامه ضد ایرانی شورای حکام چیست؟
رویترز می‌گوید در صورت تصویب این قطعنامه در شورای حکام، فشار بر ایران تشدید خواهد شد تا به بازرسان آژانس اجازه دهد از این دو سایت هسته‌ای بازدید کنند. خبرگزاری‌های بین‌المللی، از جمله رویترز با اشاره به اینکه برخی گزارش‌های آژانس را دیده‌اند می‌گویند این دو محل سایت‌هایی هستند که در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ احتمالا به دلیل از بین بردن رد اورانیوم تخریب شده‌اند.
به گزارش رویداد۲۴ شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در فاصله سپتامبر ۲۰۰۳ تا سپتامبر ۲۰۱۲ در مجموع ۱۱ قطعنامه درباره پرونده‌ی هسته‌ای ایران صادر کرده است. در میان این قطعنامه‌ها سه قطعنامه از اهمیت ویژه برخوردارند که شامل قطعنامه نوامبر ۲۰۰۳ یعنی نخستین قطعنامه شورای حکام درباره فعالیت هسته‌ای ایران، قطعنامه مارس ۲۰۰۴ و قطعنامه فوریه ۲۰۰۶ که پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داد.
محتوای سایر قطعنامه‌های شورای حکام درخواست از ایران برای توقف فعالیت‌های هسته‌ای، لزوم اعتماد سازی و یا ارزیابی گزارش‌های دبیرکل و کارشناسان آژانس از فعالیت هسته‌ای ایران است.
از قطعنامه‌های علیه ایران چه می‌دانیم
قطعنامه سپتامبر ۲۰۰۳ شورای حکام: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۲۱ شهریور ۸۲ (۱۲ سپتامبر ۲۰۰۳) نخستین قطعنامه خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران تصویب کرد به ایران فرصت داد تمام بخش‌های چرخه سوخت خود را تعلیق کند، نگرانی‌های آژانس را رفع و با صدور اجازه بازرسی از تاسیسات هسته‌ای و پاسخ به سوالات آژانس شائبه‌های موجود را رفع کند. در این قطعنامه همچنین از ایران خواسته شده بود پروتکل الحاقی را بدون قید و شرط امضا کند، پروتکلی که امکان بازرسی و نظارت آژانس بین‌المللی را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراهم می‌کرد. جمهوری اسلامی ایران پروتکل الحاقی را در دسامبر ۲۰۰۳ امضا کرد.
قطعنامه مارس ۲۰۰۴ شورای حکام: این قطعنامه در ۲۳ اسفند ۱۳۸۲ (۱۳ مارس ۲۰۰۴) از تصویب پروتکل الحاقی توسط ایران و همکاری با آژانس ابراز خرسندی کرد، اما تاکید داشت که شورای حکام در بررسی پیشرفت آژانس برای تائید اظهارات ایران و چگونگی پاسخگویی به قصورات در فعالیت‌های هسته‌ای مصمم است.
قطعنامه فوریه ۲۰۰۶ شورای حکام: این قطعنامه در پانزدهم بهمن ۱۳۸۴ (چهارم فوریه ۲۰۰۶) به تصویب شورای حکام رسید و در آن به این اخطار شد اگر غنی سازی اورانیوم را تعلیق نکند، موضوع را به شورای امنیت گزارش خواهد داد. این اخطار از سوی دولت ایران نادیده گرفته شد و در ۱۸ اسفند ۱۳۸۴ (۸ مارس ۲۰۰۶) پرونده‌ی هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع شد.
دی ماه سال گذشته محمد جواد ظریف وزیرخارجه ایران در گفتگو با رسانه خبرگزاری مجلس اعلام کرد در صورتی که پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شود، ایران از ان پی تی خارج خواهد شد.
عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه نیز اردیبهشت امسال این تهدید را تکرار کرد و گفت: امیدواریم کار به آنجا‌ها نکشد و احساس می‌کنیم نکشد، ولی اگر به فرض محال رخ دهد پاسخ ایران به این اقدام و حرکت مقتضی و قاطع خواهد بود. اجازه دهید در اگر ننشینیم و اگر رخ داد شاهد خواهید بود که ایران چه پاسخی خواهد داد.
ان‌پی‌تی پیمانی است که از ۴۹ سال پیش به امضای بسیاری از کشور‌ها رسیده و در مرکز تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از اشاعه جنگ‌افزار هسته‌ای و درخواست نابودی زردخانه‌های موجود هسته‌ای قرار دارد.
ساینس مگزین در یادداشتی درباره احتمال افزایش تنش‌های هسته‌ای با ایران نوشته: با وجود نابودی تدریجی برجام بعید به نظر می‌رسد که ایران برنامه هسته‌ای خود را با سرعت قبل از انتخابات ماه نوامبر آمریکا از سر بگیرد چرا که اگر بایدن کاندیدای دموکرات آمریکا پیروز انتخابات شود احتمالا آمریکا به برجام باز خواهد گشت و ایران میخواهد شانس خود را در انتخابات امتحان کند.