رویداد۲۴- هفتمین جلسه از سلسه نشست‌های «گفتمان ضرب اصول» با بررسی عملکرد دفتر موسیقی وزارت ارشاد برگزار و در آن مطرح شد که طی دو سال، در موسیقی ۲۰ سال عقب‌گرد داشتیم.
رضا مهدوی در ابتدای این نشست گفت: امروز به یک سالگی «گفتمان ضرب اصول» رسیدیم و خوشبختانه بعد از یک سال بالاخره یک مدیر حاضر شد تا در جلسه ما شرکت کند و پاسخگو باشد. طی جلساتی که ما در یک سال گذشته برگزار کردیم، هیچ مدیر و مسئولی از نهادهای مختلف فرهنگی حاضر به شرکت در این جلسات و پاسخگویی به نقدهای جامعه موسیقی نشد. امروز خوشحالیم که فرزاد طالبی - مدیرکل دفتر موسیقی - این شهامت را داشته که حضور پیدا کند و مهم‌تر از آن، «پاسخگو» باشد. مسلما دولتی که مدیرانش پاسخگو باشند، دولتی پاینده خواهد بود.
او ادامه داد: رشدی که موسیقی بعد از انقلاب کرد، در بسیاری زمینه‌ها با موسیقی قبل از انقلاب چندان قابل قیاس نیست. مسلما پذیرفتن مسئولیت دفتر موسیقی که گفته می‌شود مانند یک خرابه است، شهامت زیادی می‌خواهد. حال شخصی به دفتر موسیقی آمده که خود از بدنه‌ی وزارت ارشاد است و به طیف خاصی هم وابسته نیست.
مهدوی با اشاره به تبدیل شدن «مرکز موسیقی» به «دفتر موسیقی» اظهار کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر، ما شاهد کوچک شدن موسیقی در وزارت ارشاد بوده‌ایم. چطور است که در وزارتخانه‌ای، بخش تئاترش «اداره کل» دارد، بخش تجسمی‌اش مرکز است، اما جایگاه موسیقی در ارشاد هر روز تقلیل پیدا می‌کند. ما اهالی موسیقی نگرانیم که همین دفتر موسیقی به دفترچه‌ی موسیقی تبدیل شود! همه‌ی ما می‌دانیم که حکم اداری نه می‌تواند موسیقی را جهت بدهد و نه می‌تواند یک موسیقیدانی را که در راه مورد نظر ماست، قرار دهد؛ اما همین احکام می‌تواند مسبب برخی بهره‌برداری‌ها باشد.
مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار شنیداری پروانه فعالیت گرفت
در ادامه‌ی این نشست که شامگاه ۳۱ خردادماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد، محسن رجب‌پور در سخنانی اظهار کرد: خوشحالم که اعلام کنم، امروز مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار موسیقی و شنیداری رسما پروانه‌ی فعالیت گرفت. آقای طالبی حدود ۵ / ۲ ماه است که حکم مدیرکلی دفتر موسیقی را گرفته است. از این رو، تمام نقدهایی را که امروز مطرح می‌کنم، به پیش از زمان حضور آقای طالبی مربوط است. متأسفانه قبل از ایشان و طی مدیریت دو ساله‌ی ابتدایی در دوران مدیریت جدید معاونت هنری، نزدیک به ۲۰ سال عقب‌گرد داشتیم.
این عضو مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار شنیداری با اشاره به مدیریت موزیسین‌ها بر دفتر موسیقی، گفت: ما به مدیر غیرموسیقایی نیاز داریم. ما در مقاطع مختلف مدیرانی داشتیم که از اهالی موسیقی بودند و همین، سرمنشأ بسیاری از مشکلات می‌شد. به‌عنوان نمونه، مدیری که خودش علاقه‌مند به موسیقی ارکسترال بود، سر کار آمد و تنها موسیقی ارکسترال را مورد توجه و حمایت قرار داد. در واقع ما به مدیری احتیاج داریم که به قواعد مدیریتی و اداری آشنا باشد.
او افزود: درباره مدیریت دفتر موسیقی، رفتارهایی که در دوره‌های قبل شده، ایرادهای زیادی داشته است. دفتر موسیقی مدیری داشته که در زمان مدیریتش بیشتر از کل دوران فعالیت هنری‌اش، اثر ارکسترال منتشر کرده و البته ارکسترها نیز در زمان او منحل شده‌اند، یا مدیر دیگری که وعده‌های واهی یا کارهای خارج از شأن یک مدیر دفتر موسیقی را انجام می‌داد.
سینما به «سازمان» تبدیل شد و موسیقی به «دفتر»!
رجب‌پور اظهار کرد: باید بررسی کنیم تا متوجه شویم چه اتفاقی افتاد که سینما به سازمان و موسیقی به دفتر تبدیل شد؟ ما اگر در فعالیت‌های چند سال اخیر دفتر موسیقی رصد کنیم، می‌بینیم هیچ موسیقی‌ای نیست که مجوز نگرفته باشد و بیشتر معضلات در بخش شعر بوده است. ما معتقدیم امروز شرکت‌های موسیقی به توانی رسیده‌اند که می‌توانند خودشان کارشان را کارشناسی کنند. باید بپذیریم، در همه‌ی حوزه‌ها شرایط با ۲۰ سال قبل بسیار تفاوت کرده، اما متأسفانه ساختار دفتر موسیقی همان ساختار ۲۰ سال قبل است و بر همین اساس است که معتقدیم این شاکله به بازبینی جدی نیاز دارد.
مهندسان فرهنگی براساس آزمون و خطاها مسیرشان را انتخاب می‌کنند
محمدرضا فیاض - منتقد و موسیقی‌دان - نیز با اشاره به روند تاریخی مقوله‌ی مدیریت در حوزه موسیقی، گفت: ما از سال ۱۳۳۴ به بعد با پدیده‌ی مدیران فرهنگی هنری به‌طور جدی مواجه می‌شویم و قبل از این سال، این شاخه از مدیریت وجود نداشت. البته در سال ۱۳۱۹ با تأسیس رادیو، ضرورت‌های وجود مدیریت فرهنگی به‌وجود آمد. کمی قبل‌تر از آن نیز یعنی در سال ۱۳۱۰ در بخش خصوصی بعضی تلاش‌های پراکنده در این زمینه وجود داشته است.
این منتقد ادامه داد: شاکله‌ی کلی موسیقی سه وجه دارد که شامل موسیقیدان‌ها، مخاطبان و مهندسان فرهنگی است. حال باید دید که این مهندسان فرهنگی آیا امور خود را براساس یک نقشه راه پیش می‌برند یا براساس آزمون و خطاها مسیرشان را انتخاب می‌کنند. باید پرسید آیا در سال‌های گذشته، با دید مهندسی فرهنگی به دفتر موسیقی نگاه شده یا صرفا خواستیم یکسری کارهای اداری را انجام دهیم.
او با اشاره به مدیریت هوشنگ ابتهاج - شاعر - در موسیقی رادیو، گفت: هوشنگ ابتهاج سه سال در رادیو کار کرد؛ اما در همان سه سال، جریانات متعددی را در حوزه‌ی موسیقی به راه انداخت و اتفاقاتی انقلاب‌گونه در آن دوره اتفاق افتاد، چراکه او با بصیرت از امکاناتی که در اختیارش بود، توانست بهره‌ی لازم را ببرد. به همین شکل، ما در مقاطع مختلف تاریخی نقاط درخشانی را در حوزه‌ی فرهنگی داریم که مثلا از دوره‌ی مرحوم پیرنیا نیز در«موسیقی گل‌ها» یا از فعالیت روح‌الله خالقی در هنرستان موسیقی می‌توان یاد کرد. باید این نقاط درخشان را مجددا بررسی کنیم و در ادامه راه‌مان مورد استفاده قرار دهیم.
موسیقی در تقابل با حاکمیت نیست
بابک رضایی به‌عنوان دیگر کارشناس این برنامه که در سال‌های نه‌چندان دور، شش سال مدیرعامل انجمن موسیقی ایران بود نیز در بخش دیگری از نشست گفت: موسیقی در کشور ما مظلوم است و با وجود این‌که برخی در تلاش‌اند تا موسیقی را در تقابل با حاکمیت معرفی کنند، می‌بینیم که سخنان مقام معظم رهبری درباره موسیقی کاملا واضح است و نگاه حاکمیت به موسیقی را کاملا می‌توان در نگرش مقام معظم رهبری دنبال کرد؛ اما متأسفانه ما در کشور به‌طور خاص با مشکل مدیریت فرهنگی مواجه هستیم. همه‌ی ما می‌دانیم که مدیریت، علم است و در کشور خودمان هم دید علمی نسبت به آن وجود دارد و در دانشگاه‌ها هم به‌طور گسترده تدریس می‌شود؛ اما چندان در ورطه‌ی عمل به آن توجه نمی‌کنیم و مدیریت فرهنگی را خیلی عام و ساده می‌پنداریم.
وی ادامه داد: برای بررسی عملکرد دفتر موسیقی باید ابتدا شرح وظایف این دفتر را بررسی کنیم. این شرح وظایف به‌طور تیتروار عبارتند از: «تدوین سیاست‌های اجرایی، هدایتی و حمایتی برای اعتلای موسیقی ایرانی»، «حمایت از پژوهش‌ها و مطالعات تخصصی و کاربردی»، «ارائه‌ی راهکارهای واقع‌بینانه برای شیوه‌ی تعامل با فرهنگ موسیقایی غیر ایرانی»، «مطالعه و بررسی تکنولوژی‌های نوین در صنعت موسیقی جهان به‌منظور روزآمدی موسیقی ایرانی»، «تلاش برای پالایش ذوق زیبایی‌شناسی و سلیقه‌ی موسیقایی عامه»، «برخورد فعال با موسیقی‌های متداول و جاری درسطح جامعه»، «حمایت از برگزاری جشنواره‌های تخصصی»، «شناسایی و معرفی جشنواره‌های معتبر خارجی و اعزام گروه‌ها به این جشنواره‌ها»، «انجام امور نظارتی بر اجرای آثار صحنه‌ای و تولیدات موسیقی»، «تشکیل بانک اطلاعاتی گروه‌ها و هنرمندان»، «تدوین مقررات شفاف برای اجرای آثار صحنه‌ای و تولیدات موسیقایی و صدور مجوزهای مورد نیاز»، «تلاش برای جذب اعتبار و اخذ مجوزهای لازم برای حمایت از تأسیس سالن، تالار استودیوهای تخصصی»، «تشکیل کارگاه‌های تخصصی آموزشی»، «حمایت از گروه‌های موسیقی» و «حمایت از تشکل‌های صنفی موسیقی».
مدیر سابق انجمن موسیقی ایران اضافه کرد: سؤال اینجاست که به‌جز انجام امور نظارتی، دفتر موسیقی آیا کار دیگری هم می‌کند؟ من به شما می‌گویم دفتر موسیقی از میان شرح وظایف مختلفی که دارد، فقط دو مورد نظارت و صدور مجوزها را انجام می‌دهد. ما امروز تمام انرژی‌مان را معطوف به صدور مجوز و حاشیه‌های قبل و بعد از آن کرده‌ایم. از طرفی همه‌ی ظرفیت‌های موسیقی امروز معطوف به فعالیت‌های اقتصادی شده است. موسیقی به مجموعه بزرگتری در وزارت ارشاد نیاز دارد تا بتواند از عهده وظایفی که برایش در نظر گرفته شده است، برآید.
دفتر موسیقی باید به مرکز تبدیل شود
فرزاد طالبی - مدیرکل دفتر موسیقی - نیز در این نشست گفت: در نگرشی که مقامات بالا نسبت به موسیقی دارند، چندان نمی‌توان به حوزه‌ی تولید و جهت‌دهی به آن وارد شد؛ اما با این بحث که گفته شد، دفتر موسیقی باید به مرکز تبدیل شود، موافقم و معتقدم ضرورت این موضوع امروز بیش از پیش احساس می‌شود و ما قطعا تمام تلاش خود را در این راستا انجام خواهیم داد. البته امروز انجمن موسیقی نیز حمایت‌هایی را انجام می‌دهد که در واقع سرمنشأ این حمایت‌ها، دفتر موسیقی است و انجمن موسیقی به‌عنوان بازوی اجرایی این نهاد عمل می‌کند. این را هم بگویم که همین امروز، برنامه‌ی سال ۹۵ دفتر موسیقی را ارائه داده‌ایم که در آن، بند بند شرح وظایف دفتر موسیقی متبلور شده است.
موسیقی برای اولین‌بار سند ملی خواهد داشت
مدیرکل دفتر موسیقی بیان کرد: زمانی که من به دفتر موسیقی آمدم، موضوع سند ملی موسیقی را دنبال کردیم که چندبار اصلاح شد و نهایتا از وزارت ارشاد برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شد. اکنون هم این سند در نوبت طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی است و موسیقی برای اولین‌بار سند ملی خواهد داشت که امیدوارم تصویب آن به‌زودی انجام شود.
برگزاری هفته موسیقی نواحی در برج آزادی
او ادامه داد: دفتر موسیقی در بسیاری از بخش‌هایش آیین‌نامه‌ای نداشته و در بسیاری از بخش‌ها و شوراها، سلیقه حاکم بود. مسلما افرادی که در شوراها حضور داشته‌اند، از کارشناسان برتر کشور هستند؛ اما آیین‌نامه‌ای مشخص وجود نداشت. در همین راستا، آیین‌نامه‌های شعر و موسیقی تدوین شد. همچنین شورای صیانت نیز برای حل کردن مشکلاتی که برخی هنرمندان با آن مواجه می‌شوند، تشکیل شد. ضمن این‌که در حال حاضر آیین‌نامه‌های مربوط به جشنواره‌ها را در دست تدوین داریم. در حوزه‌ی بین‌الملل نیز تلاش کردیم تا ارتباطات را توسعه دهیم و امیدواریم سال آینده موسیقی نواحی ما بتواند حضوری پررنگ در فستیوال‌های بین‌المللی داشته باشد. خوشبختانه امسال جشنواره‌ی نواحی هم بعد از چند سال دوباره برگزار شد. ضمن این‌که در شهریورماه، هفته‌ی موسیقی نواحی را در برج آزادی خواهیم داشت که منتخبان جشنواره‌ی موسیقی نواحی ایران در آن به اجرای برنامه خواهند پرداخت.
راه‌اندازی سامانه موسیقی و کنسرت
طالبی در بخش دیگری از سخنانش گفت: مشکلات و معضلات دست و پاگیری در دفتر موسیقی وجود داشت، مثلا قطعه‌ای که در یک آلبوم مجوز گرفته بود، برای اجرا در کنسرت باید دوباره مجوز می‌گرفت که روند درستی نبود و مرحله‌ی دوم اکنون حذف شده است. شبیه چنین قوانینی در دفتر موسیقی کم نبود که امروز خوشبختانه مرتفع شده‌اند. باید در نظر داشت که دفتر موسیقی مانند اتومبیل در حال حرکت است که قطعاتش را هنگام حرکت، تعمیر و تعویض می‌کند، چون ما نمی‌توانیم فعالیت‌های دفتر موسیقی را تعطیل کنیم و شروع به تغییر قوانین و ساختار دفتر موسیقی کنیم.
وی درباره راه‌اندازی سامانه‌های الکترونیکی دفتر موسیقی نیز اظهار کرد: سامانه‌ی شعر راه‌اندازی شده و طراحی سامانه‌ی موسیقی نیز مراحل پایانی خود را سپری می‌کند. تا پایان سال نیز سامانه‌ی کنسرت راه‌اندازی می‌شود و بعد از راه‌اندازی این سامانه‌ها دیگر به مراجعه حضوری متقاضیان به دفتر موسیقی نیاز نخواهد بود.
موسسات هنری درجه‌بندی می‌شوند
مدیرکل دفتر موسیقی درباره‌ی صدور مجوزهای دفتر موسیقی نیز گفت: کسانی که درجه یک هنری دارند، اثرشان به طرح در شورای موسیقی نیاز ندارد. ضمن این‌که لیستی از اساتید وجود دارد که آثار آن‌ها بدون طرح در شورای موسیقی مجوز می‌گیرد. در زمینه‌ی مجوزها، مسئول کردن موسسات می‌تواند قدم مهمی در این زمینه باشد؛ اما این اتفاق خلق‌الساعه نیست و ما نیازمند درجه‌بندی موسسات هستیم. موسساتی که درجه‌ی «الف» را از ما دریافت می‌کنند، اثرشان بدون حضور در شورای موسیقی مجوز می‌گیرد. ما سعی خواهیم کرد تا پایان امسال درجه‌بندی موسسات را انجام دهیم و کارمان را در این بخش آغاز کنیم.