رویداد۲۴ این روز‌ها که تمام کشور درگیر ویروس کووید ۱۹ است و زدن ماسک اجباری شده، شاید حال اهالی استان‌های غربی و جنوبی کشور که سالهاست با پدیده گرد و غبار مواجه هستند را درک کنیم، چون مردم شهر‌های این استان‌ها بدون ماسک قادر به زندگی و تردد در شهر‌ها نیستند و شاید بعد از اجباری شدن استفاده از ماسک برای شکستن زنجیره کرونا، این درک عمیق‌تر شود.
چند سالی است که استان‌های جنوبی و غربی کشور، درگیر معضلی به نام بحران گرد و غبار است سوغاتی از سوی مناطق بیابانی کشور‌های همسایه مانند سوریه، عربستان و عراق که باید با تدبیر و راهکار‌های علمی و عملی با آن مقابله کرد، ایران کشوری است که به لحاظ موقعیت جغرافیایی و جریانات جوی بیشترین تاثیر را از این پدیده می‌گیرد به طوری که در زمان وقوع گرد و غبار مردم استان‌های غربی و جنوبی قادر به خارج شدن از منازل خود نیستند و حتی برخی روستا‌ها که در حاشیه مناطق مستعد قرار دارند تا کمر در خاک فرو می‌روند.
در واقع ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان به طور مکرر در معرض پدیده گرد و غبار قرار داشته به طوری که در سال‌های ۸۵ و ۸۶ پدیده گرد و غبار با منشاء عراق و سوریه، ایران را تحت تأثیر قرار داد و سطح گسترده‌ای از کشور را در بر گرفت به طوری که تا نواحی مرکزی و دامنه‌های جنوبی البرز رسید و تهران را نیز در بر گرفت، همچنین خشکسالی‌های اخیر، تغییر در رژیم هیدرولوژیکی منطقه با احداث سدها، کانال‌های انحرافی، تغییر الگوی مصرف، تغییر الگوی کشت و تغییرات اقلیم آثار سوء این پدیده را افزایش داده است.
با توجه به اهمیت مقابله با این پدیده، ستاد ملی مقابله با گرد و غبار با همکاری دستگاه‌های مرتبط و تخصیص اعتباراتی مناسب به مقابله با آن پرداخت که بنا به گفته علی طهماسبی دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار اجرای اقدامات اساسی و بارندگی‌های اخیر موجب شده تا حد زیادی از پس گرد و غبار بر آییم.
وی گفت: ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار در دولت دوازدهم بسیار فعال‌تر از دولت یازدهم بوده است، یکی از اقدامات شاخصی که انجام دادیم این است که کانون‌های پراکنش گرد و غبار را شناسایی و بعد از آن شدت میزان غبار خیزی این کانون‌ها را مشخص کردیم.
طهماسبی افزود: از اواسط سال ۹۶ طرح منشاء یابی داخلی گرد و غبار را با یک روش کاملا علمی و با استفاده از تجربیات داخلی و بهره گیری از اقداماتی که در خارج در این راستا انجام شده بود آغاز کردیم و نتیجه این شد که بعد از نزدیک به دو سال کار در کشور، مناطق با پتانسیل غبار خیزی از بسیار جزئی تا بسیار شدید را شناسایی کردیم که مشخص شد نزدیک به ۵۷ میلیون هکتار است که سالانه حدود پنج میلیون تن غبار تولید می‌کنند که به طور متوسط این ۵۷ میلیون هکتار حدود هشت کیلوگرم در هر هکتار غبار در هوا پراکنده می‌کنند.
دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار ادامه داد: در مرحله بعد بخش‌های خیلی جزئی که می‌توانست در حد مجاز تلقی شود را از آن ۵۷ میلیون هکتار حذف کردیم و کانون‌های غبار خیز مهم را در ۲۳ استان مشخص کردیم و حدود ۳۴.۷ میلیون هکتار برآورد شد که متوسط مقدار غبار خیزی آن‌ها ۴.۲۴ میلیون تن در سال است یعنی سالانه ۴.۲۴ میلیون تن گرد و غبار در مناطق ما برداشت می‌شود که به طور میانگین به صورت ویژه از این ۳۴.۷ میلیون هکتار ۱۲۲ کیلوگرم در هر هکتار در سال غبار بلند می‌شود.
وی اظهار داشت: ۲۳ استانی که در کشور تحت تاثیر گرد و غبار قرار دارند در جنوب، جنوب شرق، مرکز و بخش‌هایی از غرب واقع شده اند که از این تعداد ۹ استان ۸۰ درصد این سطح را پوشش می‌دهد و شدید‌ترین‌ها از نظر کمیت و هم کیفیت هستند که استان‌های کرمان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، یزد، سمنان، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان و هرمزگان را شامل می‌شود که به ترتیب مساحت تا ۸۰ درصد تمام سطح کانون‌ها را تشکیل می‌دهند.
دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار گفت: یک بررسی دیگر هم انجام دادیم و مشخص شد که نزدیک به ۵ میلیون و ۸۵۰ هزار هکتار که ۱۷ درصد این کانون‌ها را شامل می‌شود در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
وی افزود: بعد از اینکه این نقشه‌ها در کشور تهیه شد به عنوان ملاک برای اقدامات بعدی مد نظر قرار گرفت و در مرحله بعدی منشاء‌های خارجی گرد و غبار تاثیر گذار بر کشور را آغاز کردیم که این کار هم از ابتدای سال ۹۸ آغاز شد و در حال اتمام است و به زودی منتشر می‌شود که بر این اساس مشخص شد حدود ۱۹ میلیون هکتار از مناطق اطراف بر روی کشور ما تاثیرگذار است که در این مطالعه شدت پتانسیل غبار خیزی کشور‌های اطراف را در آوردیم و مشخص شد عمده‌ترین کشور‌ها عراق، سوریه، عربستان، افغانستان، امارات، عمان و ترکمنستان در این محدوده قرار می‌گیرند.
طهماسبی درباره اعتبارات مقابله با گرد و غبار گفت: در چهار سال گذشته یعنی سال‌های ۹۶، ۹۷، ۹۸ و ۹۹ حدود ۳۷۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای مقابله با گرد و غبار اختصاص داده شد که این مبلغ برای این کار بی نظیر بود تا پیش از آن سابقه چنین اقدامی را در کشور و بین دولت‌ها نداشتیم؛ این مبلغ هم برای مدیریت سیستم‌های آسیب دیده برق و هم اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با گرد و غبار بوده است که تمام این مبلغ از سوی دولت تخصیص یافته است که مبلغ ریالی آن حدود ۲ هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان بوده است.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه این رقم در سال ۹۸ به صورت ارزی پیش بینی شده بود، با توجه به نرخ ارز معادل ریالی آن ۱۲۲ درصد و در سال ۹۶ و ۹۷ معادل ریالی آن ۱۰۰ درصد تخصیص یافت، همه مبلغی که طی این چهار سال تزریق شد برای تاب آوری سیستم برق و مقابله با گرد و غبار بوده است که عدد بسیار خوبی است که در دولت‌های قبلی حتی در حد یک دهم و یک صدم سابقه نداشته است البته تا پیش از این دستگاه‌ها به صورت روتین اقداماتی انجام می‌دادند، اما در این چهار سال ستاد ملی مقابله با گرد و غبار با پیگیری‌های رییس سازمان محیط زیست مکاتباتی با مقام معظم رهبری انجام شد و بعد از آن این اعتبارات به اضافه اعتباراتی که دستگاه‌های متولی برای مقابله با گرد و غبار هزینه می‌کردند، تخصیص داده شد.
دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار ادامه داد: از آنجا که بخش برق در حیطه کاری ستاد مقابله با گرد و غبار نبوده مستقیم به وزارت نیرو ابلاغ شد که بر این اساس حدود ۳۰ درصد از این پول به وزارت نیرو تخصیص یافت تا برای ترمیم و اصلاح شبکه برق کشور برای مقابله با گرد و غبار هزینه شود و ۷۰ درصد باقیمانده برای مدیریت، پیگیری، نظارت و نتیجه دادن آن توسط ستاد ملی مقابله با کرونا پیگیری می‌شد البته این ۷۰ درصد هم اینطور نبوده که سازمان محیط زیست هزینه کند بلکه کمتر از هفت درصد به سازمان اختصاص یافته است و ۹۰ درصد از آن ۷۰ درصد در اختیار دستگاه‌های متولی مانند وزارت جهاد، نیرو، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان زمین شناسی، هواشناسی و به طور کلی دستگاه‌های مرتبط با گرد و غبار قرار گرفت، اما هزینه کرد آن‌ها توسط ستاد رصد می‌شد تا اقداماتی که پیش بینی شده بود را انجام دهند.
وی به اقدامات انجام شده در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ اشاره کرد و گفت: سال ۹۹ جزو این فهرست نیست که حدود ۳۰۰ میلیارد تومان مختص این سال است که در حال توزیع آن هستیم بنابراین برای سه سالی که کار انجام شده مبلغ دو هزار و ۱۸۰ میلیارد تومان هزینه شده است که در این مدت حدود ۱۱۰ هزار هکتار عملیات نهال کاری، بیش از ۷۵۰ هزار هکتار عملیات حفاظت، قرق و چرا در مراتع با پتانسیل غبار خیزی، انجام عملیات تثبیت کننده خاک در حدود ۱۵۰ هزار هکتار شامل مالچ پاشی، احداث بادشکن زنده و غیر زنده، تجهیز و راهبری حدود ۱۰۰ ایستگاه برای پیش بینی و هشدار، حدود ۳۶۰ هزار متر مکعب عملیات لایروبی انهار، بهسازی مسیر‌ها برای رسیدن آب به تالاب‌ها و حدود ۱۰۰ کیلومتر مجاری انتقال آب برای مرطوب سازی مناطق با پتانسل گرد و غبار در ۲۷ استان غبار خیز برخی از اقدامات صورت گرفته است.
دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار در پاسخ به اینکه ۲۴ استان کشور تحت تاثیر گرد و غبار است پس چرا برخی از این اقدامات در ۲۷ استان انجام شده، افزود: تعدادی از این استان‌ها مانند کرمانشاه، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان گرد و غبار تولید نمی‌کنند، اما از کانون‌های خارجی متاثر می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
اصفهان در محاصره ریزگرد‌ها / مردم در خانه بمانند