رویداد۲۴ سه شنبه عصر انفجار مهیبی در شهر بیروت رخ داده که تا این لحظه به کشته شدن بیش از ۱۰۰ و زخمی شدن بیش از ۵ هزار تن منجر شده است. دلیل دقیق و رسمی انفجار بیروت مشخص نشده و برخی کارشناسان با بررسی تصاویر ویدئو‌های مختلف برداشته شده از حادثه دست به گمانه زنی زده‌اند، اما بیانیه وزارت خارجه فرانسه و اظهارات «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا فضا را برای منطقه پیچیده‌تر کرده است.
مکان حادثه انفجار بیروت کجاست؟
به گزارش نیویورک تایمز، سیلو‌های غلات که در اثر این انفجار نابود شده‌اند بیش از ۸۵ درصد غلات ذخیره کشور را در خود جای داده بودند.
بر اساس گزارش سایت اس اند پی گلوبال، این بندر در شمال شهر بیروت واقع شده و بیش از ۶۰ درصد واردات کشور را دریافت می‌کرده است.
علاوه بر تخریب محل حادثه بسیاری از خانه‌ها و مغازه‌های اطراف نیز دچار خسارت جدی شده‌اند. بیش از ۷۵۰ نفر از افرادی که در نزدیکی محل حادثه حضور داشتند دچار آسیب شدند و در مجموع ۳۰۰ هزار نفر در نتیجه این انفجار مجبور به جابه جایی شده‌اند. بندر بیروت، یکی از مهمترین مناطق این کشور و شاهراه اقتصادی آن محسوب می‌شود.
ابعاد حادثه انفجار بیروت چقدر بود؟
به گفته شاهدان عینی، دومین انفجاری که رخ داده مانند یک زلزله بود که در قبرس و اردن که بیش از ۱۰۰ مایل از محل فاصله دارند نیز حس شده است. سامانه‌های لرزه نگاری از زلزله ۳.۳ ریشتری در اثر انفجار خبر داده اند.
این انفجار منجر به تخریب مرکز حادثه و شکستن شیشه خانه‌ها در دو مایلی محل حادثه شده است. «مروان عبود» شهردار بیروت به خبرنگاران گفته که نیمی از شهر دچار خرابی شده و خسارات مالی چیزی بیش از ۳ میلیارد دلار است. بسیاری از بیمارستان‌ها در پایتخت لبنان که پیش از این با بیماران کرونا پر شده بودند اکنون دچار خسارت شده اند.
نیترات آلمینیوم چیست؟
بر اساس گزارش رسانه‌های مختلف بیش از ۳ هزار تن آلمینیوم نیترات که انبار‌های بندر بیروت وجود داشته یکی از دلایل اصلی انفجار بوده است.
«عباس ابراهیم» رییس امنیت عمومی لبنان اولین بار این فرضیه را مطرح کرده و گفته: شاید دلیل انفجار وجود مواد آتش بازی انبار شده در بندر بیروت بوده است.
«حسن دیاب» نخست وزیر لبنان در توییتر خود به این اظهار نظر واکنش نشان داده و گفت: اینکه محموله آلمینیوم نیترات به اندازه ۲ هزار و ۷۵۰ تن برای مدت بیش از ۶ سال در انبار‌های بندر مانده باشد بدون اینکه اقدامات مراقبتی لازم انجام شده باشد تا جان مردم به خطر نیافتد، قابل قبول نیست.
استوارت واکر، استادیار شیمی و محقق مواد انفجاری در دانشگاه فلاندرز بلژیک در گفتگو با یورو نیوز با اشاره به احتمال وجود نیترات آمونیوم در انفجار بیروت می‌گوید: «نیترات آمونیوم به عنوان یک قلم محصول خطرناک طبقه بندی می‌شود. این ماده اشتعال زا نیست، اما در پروسه آتش سوزی با تولید اکسیژن میتواند وقوع انفجار را تسهیل کند.»
وی با اشاره به دود برخاسته از انفجار بیروت اضافه میکند: «تصاویر ویدئویی از حادثه در ابتدا یک دود سفید و خاکستری را نشان می‌دهند. سپس در انفجار دوم با یک ابر دودی قهوه‌ای و قرمز مواجه هستیم که با یک قارچ ابری محصور شده است. این بدین معنی است که رنگ سفید اولیه در واقع دود سمی حاصل از گاز‌های نیترات آمونیوم است و دود قرمز و قهوه‌ای اکسید نیتروژن به همراه آب را نشان میدهد.»
آلمینیوم نیترات کریستال سفیدی است که در ابعاد وسیع صنعتی ساخته می‌شود. بیشترین استفاده این ماده در صنایع کودسازی است، اما برای ساخت مواد منفجره معدنی نیز از آن استفاده می‌شود.
آلمینیوم نیترات ماده ارزانی است که همه جای دنیا تولید می‌شود، اما انبار کردن آن میتواند مشکل‌زا باشد و به ادعای بی بی سی، انفجار این ماده در گذشته نیز فجایعی آفریده است.
بی بی سی بر این ادعا که دلیل اصلی انفجار، آلمینیوم نیترات بوده پافشاری کرده و در گزارشی نوشته: اگر مقدار زیادی از این ماده در جایی برای مدت طولانی انبار شود شروع به فاسد شدن میکند.
این رسانه به نقل از یک کارشناس نوشته: مشکل اصلی این است که با گذشت زمان این ماده رطوبت جذب میکند و به سنگ عظیمی تبدیل می‌شود که اگر به هر دلیلی آتش بگیرد، واکنش شیمیایی بسیار شدیدی ایجاد خواهد کرد.
بی بی سی به سابقه چنین حادثه‌ای نیز اشاره کرده و گفته: در سال ۱۹۲۱ نزدیک به ۴۵۰۰ تن آلمینیوم نیترات منجر به انفجار بزرگی در آلمان شد که ۵۰۰ تن در آن کشته شدند.
یکی از مرگبارترین حوادث مشابه در آمریکای سال ۱۹۴۷ رخ داده که در آن ۵۸۱ نفر در اثر انفجار ۲۰۰۰ تن از این ماده شیمیایی که در یک کشتی در ساحل تگزاس وجود داشت کشته شدند.
در سال ۲۰۱۵ نیز بندر تیانجین چین با انفجار ماده آلمینیوم نیترات مواجه شد و ۱۷۳ تن جانشان را از دست دادند.
دلیل اصلی حادثه انفجار بیروت
دلیل اصلی انفجار بیروت مهمترین سوالی است که درباره این حادثه وجود دارد. بی بی سی در گزارشی گفته آلومینیوم نیترات عموما به عنوان ماده منفجره توسط ارتش‌ها مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده در بسیاری از اقدامات تروریستی از جمله بمب گذاری اوکالاهاما در سال ۱۹۹۵ مورد استفاده قرار گرفته. در این مورد تیموتی مک وی با استفاده از دو تن آلمینیوم نیترات بمبی درست کرد که موفق شد ساختمان فدرال را با آن نابود کرده و ۱۶۸ تن را از بین ببرد.
غَسّان عُویدات دادستان کل لبنان به سرویس‌های امنیتی کشور دستور داده که بررسی‌ها درباره علل حادثه را آغاز کنند و در صورت لزوم افراد دخیل در حادثه را شناسایی کنند.
برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی ویدئویی از خادثه را دست به دست کرده و از احتمال برخورد یک جت با محل حادثه خبر داده اند. آن‌ها مدعی اند بررسی صدای ویدئو نشان میدهد ابتدا یک صدای کم و سپس ضدای مهیب انفجار به گوش رسیده که میتواند ناشی از برخورد یک جسم مانند جت جنگنده با محل بوده باشد.
برخی لبنانی‌ها چندین دهه فساد و ضعف حاکمیت در لبنان را دلیل اصلی حوادث این چنینی می‌دانند. با اینکه دلیل رسمی حادثه از سوی مقامات لبنان هنوز اعلام نشده «دونالد ترامپ» رییس جمهور آمریکا، حادثه را بر اساس گمانه زنی‌های ژنرال‌های آمریکایی، یک «حمله وحشتناک» خوانده است.
اسرائیل که سابقه چندین دهه دشمنی و درگیری با لبنان را دارد در همان ساعات اولیه هرگونه دخالت در این حادثه را رد کرده و حتی پیشنهاد کمک بشردوستانه به این کشور را مطرح کرده است.
همزمان برخی رسانه ها مدعی شده اند که بندر بیروت به طور غیر رسمی تحت کنترل خزب الله لبنان بوده است.
نسخه‌فارسی فرستنده خبری "العربیه" روز چهارشنبه به نقل از مقامات اطلاعاتی آمریکا در منطقه خاورمیانه مدعی شده که این انفجارها میتواند به فعالیت‌های "شرورانه" حزب‌الله در لبنان مربوط باشد.
"العربیه" مدعی شده که انفجارها می‌توانند در انبار مهمات متعلق به حزب‌الله صورت گرفته باشد. گفته می‌شود گرچه نشانه‌ای دال بر حمله تروریستی در این لحظه به چشم نمی‌خورد، اما این احتمال وجود دارد که در اثر وقوع آتش‌سوزی، مهمات و مواد منفجره ذخیره شده در این منطقه منفجر شده باشند.
در ویدیو‌های منتشر شده، آثاری از یک آتش‌سوزی دیده می‌شود. "العربیه" به نقل از یک منبع اطلاعاتی آمریکا گفته است: «به طور رسمی این انفجار در مخزن بنزین رخ داده است. اما بر اساس تجزیه و تحلیل ویدیویی انفجارها، یک انفجار کوچک درست قبل از انفجار دوم رخ داده است.»
شبکه خبری "فاکس‌نیوز" پیش از آن اعلام کرده بود که بندر بیروت عمدتا به طور غیررسمی در کنترل نیرو‌های حزب‌الله قرار دارد. گفته می‌شود که حزب‌الله از این بندر برای ذخیره کردن جنگ‌افزار استفاده میکند.
روزنامه اسرائیلی "جروزالیم پست" نیز به کنترل غیررسمی بندر بیروت توسط نیرو‌های وابسته به حزب‌الله اشاره کرده است. این روزنامه به نقل از زیاد حواط، نماینده پارلمان لبنان نوشته است که انفجار بندر بیروت "سانحه" نبوده است.
فرانسه به طور سنتی بر کشور لبنان تمرکز داشته و دولت فرانسه پیش از این بار‌ها از آمادگی‌اش برای کمک به حل بحران حاکم بر لبنان خبر داده است این کشور. واکنش‌های مهمی به حادثه نشان داده است. امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه اعلام کرده جمعه برای دیدار با جمعی از مقامات لبنان راهی این کشور خواهد شد.
وزارت خارجه فرانسه نیز در اقدام عجیبی به شهروندانش توصیه کرده به ایران سفر نکنند و از سوی دیگر به آن‌دسته از اتباعش که در ایران هستند گفته است که هشیار باشند. این وزارت خانه در توضیح این توصیه وضعیت منطقه را «خطرناک و امنیتی» توصیف کرده است.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «به دلیل شرایط امنیتی منطقه‌ای به شدت ناپایدار، به شهروندان فرانسوی رسما توصیه می‌شود که به ایران سفر نکنند. از فرانسوی‌های [ساکن ایران]که قادر به ترک این کشور نیستند، خواسته می‌شود تا کاملا هشیار باشند و موازین اولیه را برای امنیت خود در پیش گیرند.»