گشایش اقتصادی به شیوه روحانی؛ دلار و سکه‌ بدهید، اوراق بگیرید/ طرح «عرضه پته نفتی» به سود مردم است؟

رویداد۲۴حسن روحانی رییس جمهوری هفته گذشته از یک گشایش اقتصادی در هفته جاری خبر داد و گفت که اگر این طرح به نتیجه برسد و مورد موافقت مقام رهبری قرار بگیرد، دست دولت را مقداری باز خواهد کرد و گشایشی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد خواهد شد.

در پی اظهارنظر رییس‌جمهور، برخی نزدیکان، اعضای هیات دولت و مقامات کشور نیز خبر گشایش اقتصادی را تایید کردند. رییس بانک مرکزی در اظهارنظری در این باره اعلام کرد که ظرف یکی دو روز آینده قیمت ارز پایین خواهد آمد. حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی نیز از مردم خواست تا «قبل از هر تصمیم اقتصادی شخصی، یک هفته صبر کنید».

 

محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی نیز گفته است: «با علامت‌هایی که از کشور‌هایی اروپایی و آسیایی و دیگران دریافت کرده‌ایم، در روز‌های پایانی تحریم هستیم» و «ماه‌های آینده وضعیت به مراتب بهتر می‌شود». «محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس ایران که عضو شورای سران قوا است، اما در پاسخ به سوالی در این زمینه گفته است «خبر‌های خوبی» در زمینه «سامان‌بخشی به اقتصاد» در زمینه بورس و ارز و ریال و بازار پول در راه است.

 

در پی این سخنرانی که چهارشنبه هفته گذشته در جریان جلسه هیات دولت مطرح شد، گمانه زنی‌ها درباره ماهیت این گشایش آغاز شده است. از آنجایی که در یک سال و نیم گذشته در پی خروج آمریکا از برجام، روند رو به رشد قیمت‌ها به گونه‌ای سرسام آور بوده که قدرت خرید مردم کاهش چشم گیری پیدا کرده، هر یک از این شایعات اهمیت قابل توجهی پیدا کرده‎اند.

 

برخی از گمانه‌زنی‌ها متوجه لوایح FATF شد. «حسین سلاح ورزی» نایب رییس اتاق بازرگانی ایران از احتمال پذیرش لوایح FATF از سوی ایران خبر داد. وی در توییتی که روز جمعه، ۱۷ مرداد، منتشر کرد، یک احتمال دیگر را «آزاد شدن منابع ارزی بلوکه شده کشور در بانک‌های خارجی» دانسته است. علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، در همان روز پس از انتشار سخنان روحانی در توییتی نوشت که اظهارات روحانی به FATF (لوایح پولشویی) مربوط است.

 

در پی قوت گرفتن این شایعه، علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر روحانی گمانه زنی این اعضای اتاق بازرگانی را عملا تکذیب کرد. او در توییتی اعلام کرد که «خبر مهم اقتصادی» که روحانی گفته درباره لوایح مرتبط با FATF نیست.

روز گذشته، اما یک شایعه جدید درباره ماهیت گشایش اقتصادی روحانی در رسانه‌ها مطرح شد. حسین مرعشی،سخنگوی حزب کارگزاران روز شنبه در جلسه با رییس جمهور برای تامین منابع جهت اجرای پروژه‌های عمرانی با خبرگان نفتی به دولت پیشنهاد داد که در ازای فروش پته‌های نفتی به ایرانی‌ها، سکه طلا و اسکناس یورو و دلار را از جامعه جمع آوری کند و به این ترتیب «یک سالی اقتصاد ایران را با این روش اداره کند.»

 

مرعشی گفت: امروز اگر شرکت ملی نفت ایران می‌توانست نفت بفروشد باید نفت ۲۵-۲۴ دلاری می‌فروخت. چه اشکالی دارد وزارت نفت پته‌های نفت را به مردم خودمان در ازای سکه و اسکناس دلار و یورو به تحویل سه سال آینده بفروشد. او افزود: این یعنی شما پول جامعه را هر چقدر هست؛ یک میلیارد، دومیلیارد، هر چی بیاید دست شما به نفع اقتصاد ایران است. پته نفت را دست مردم ایران بدهید و سکه‌ها و دلار هایشان را بگیرید و یک سالی می‌شود به این روش اقتصاد ایران را اداره کرد.

 

اگرچه پیشنهاد عرضه اوراق نفت تازگی ندارد، اما ارائه آن از سوی مرعشی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده و برخی این پیشنهاد را همان گشایش اقتصادی مد نظر رییس جمهور می‌دانند.

 

پیش از این نیز برخی کارشناسان نفتی پیشنهاد عرضه پته‌های نفتی را مطرح کرده بودند. پیشنهاد آن‌ها حاکی از آن است که دولت نفت را در بسته‌های ۱۰۰ بشکه‌ای با ۵ درصد قیمت پایین از فوب خلیج فارس به مردم عرضه کند و شرکت‌های بیمه نیز با دریافت مقداری از ارزش این پته ها؛ ارزش اوراق را تضمین کنند و به این ترتیب خریداران اوراق نگران ضررناشی از پایین آمدن قیمت نفت نخواهند بود.

---

بیشتر بخوانید:وعده گشایش اقتصادی دولت چیست؟

رضا زندی خبرنگار حوزه نفت در توضیح این طرح در یادداشتی که چند ماه قبل منتشر کرده گفته: «پته‌های نفتی می‌تواند زمان سه‌ساله داشته باشد. در پایان این زمان هر نفری که به‌طور مثال حداقل ٥هزار پته دارد می‌تواند به شرکت ملی نفت مراجعه کرده و نفتش را چه برای فروش به پالایشگران داخلی چه برای صادرات دریافت کند. اگر خرید و فروش این پته‌های نفتی، از مالیات معاف شود و سه ماه بعد از خرید پته، امکان خریدو فروش آن هم فراهم شود، می‌توان به نوعی، بازار کاغذی خرید و فروش نفت را شکل داد. خرید و فروش این برگه‌ها (که طبعا بر اساس قیمت جهانی نفت انجام می‌شود) هر چقدر هم سود داشت برای صاحبش باشد.»

با توجه به اینکه این طرحر قرار است در شورای سران سه قوه به عنوان مصوبه شورا به تصویب برسد، و مصوبات شورا نیاز به تایید رهبری دارد، به نظر می‌رسد خبر خوش اقتصادی رییس جمهور ارتباط مستقیمی با این طرح خواهد داشت. لازم به یادآوری نیست که آخرین مصوبه شورای سران سه قوه (افزایش قیمت بنزین) نه تنها گشایشی در کار مملکت ایجاد نکرده که گره کورتری بر آن زد.

 

با اعلام رسمی این طرح موافقت‌ها و مخالفت‌ها با آن شکل علنی گرفت.

حسین سلاح ورزی در مخالفت با این طرح آن را خلاف «شرط عقل» خواند و در توییتر خود نوشت: همین ماه گذشته رییس جمهور فرموده بودند دولت مالک ارز مردم است! حالا اگر آن ارزی که خود را مالک اش می‌دانید بدهیم در ازای حواله نفت، بعد دو سال دیگر رییس جمهور بعدی گفتند دولت مالک نفت مردم است، دست مردم به کجا بند است؟! او در ادامه به طعنه نوشت: آقایان! "آدم خوش حساب" شریک مال مردم است.

 

حمید حسینی سخنگوی اپکس (اتحادیه صادرکنندگان نفت) در حمایت از این طرح توضیحاتی را به رویداد ۲۴ داد.

 

وی با بیان اینکه این طرح در کارگروهی مشکل از خبرگان نفتی مطرح شده و این کارگروه طرح موسوم به «تامین مالی طرح‌های پایین دستی نفت و پتروشیمیایی» را عملیاتی کرده است گفت: این طرح چیز جدیدی نیست و در دولت‌های قبل هم مطرح بوده است.

 

حسینی در توضیح شرایط و مزایای طرح به رویداد ۲۴ گفت: یکی از کارکرد بورس نفت در دنیا این است و به اندازه‌ای که معاملات کاغذی در بازار نفت انجام می‌شود، معاملات فیزیکی انجام نمی‌شود و فروش اوراق از درآمد‌های آتی نیز یکی روش‌های متداول است که افراد از منابع درآمد‌های آتی شان، سرمایه‌گذاری پروژه‌ها را تسهیل می‌کنند.

 

او با بیان اینکه ایران در حال حاضر با تحریم روبه‌رو است و در آمد‌های نفتی‌اش کاهش یافته گفت: از سوی دیگر منابعی برای پروژه‌های عمرانی و توسعه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی نداریم. تعطیلی این پروژه‌ها و بیکار شدن پیمانکاران می‌تواند برای کشور و واحد‌های تولیدی و نیرو‌های فنی کشور مشکل ایجاد کند.

 

حسینی افزود: دولت اگر خیلی تلاش کند با این منابع بودجه می‌تواند هزینه‌های جاری را تامین کند و باید دنبال راه حل باشد؛ یک راه حل این است که دولت از طریق فروش اوراق قرضه تامین بودجه کند، اما راه مدرن‌تر این است که اوراقی به نام اوراق منفعت چاپ کنیم و مردم را در منافع نفت شریک کنیم. این مصداق بردن نفت سر سفره مردم است.

 

او در توضیح افزود: ما در شرایط قعلی یا نمی‌توانیم نفت بفروشیم یا باید با قیمت‌های پایین نفت بفروشیم پس بهتر است بیاییم این نفت را پیش فروش کنیم به مردم خودمان و از آن محل منابعی را دریافت کنیم و ریال مردم را عملا به دلار تبدیل میکنی. دیگر مردم خودشان وارد بازار ارز نمی‌شوند که باعث گرانی دلار می‌شود و از طرفی نگرانی نگهداری دلار در منزل را هم ندارند. مردم ریالشان را می‌دهند و یک بشکه نفت که ارزش دلاری دارد می‌خرند. به این ترتیب از دو جا میتواند منفعت ببرد.

 

حسینی به پیشبینی‌ها در بازار نفت اشاره کرد و گفت طرح ما این است که اوراق سه ساله منتشر شود. پیش بینی می‌شود که قیمت نفت از نیمه ۲۰۲۱ به بعد افزایش پیدا کند در نتیجه خریدار فعلی نفت از محل افزایش قیمت نفت دارد و افزایش احتمالی قیمت دلار منفعت خواهد برد، از طرفی پروژه‌های ما در بخش پتروشیمی و نفت هم راه می‌افتد.

 

او در پاسخ به این سوال که اگر ایران ظرف سه سال آینده هم تحت تحریم بوده و نتواند نفت بفروشد چه بلایی بر سر اوراق خریداری شده توسط مردم خواهد آمد؟ گفت: اگر منابع درست مصرف شود این مشکل حل خواهد شد. ما گفتیم منابع باید برای صنایع پایین دستی مصرف شود. در این صورت حتی اگر نتوانیم به بازار جهانی برگردیم این پول در پروژه‌های پایین دستی صرف شده و از محل فروش محصولات پتروشیمی پول مردم را می‌توانیم برگردانیم.

 

حسینی به نگرانی مردم برای سرمایه گذاری در بازار‌های ارز، سکه و بورس اشاره کرد و گفت: با بالا رفتن شدید قیمت طلا و قیمت ارز و ریسکی شدن بورس مردم برای سرمایه گذاری نگران هستند. از آن سو سپرده گذاری در بانک حداقل ۱۵ درصد بازدهی منفی دارد چرا که تورم ۳۰ درصد است و سود بانک ۱۶ درصد. قطعا مردم حاضر نیستند در این وضعیت پولشان را در بانک قرار بدهند. ر نتیجه باید راهی برای هدایت نقدینگی مردم در خدمت تولید پیدا کرد که چشم اندازی مثبتی داشته باشد.

 

او در پاسخ به اینکه چه ضمانتی برای بازگشت سرمایه خریداران اوراق نفتی وجود دارد گفت: به نظر می‌آید اگر این اوراق را از مالیات معاف کنند و دولت کف قیمت را تضمین کند، سرمایه مردم به این سمت سوق پیدا خواهد کرد.

 

حسینی همچنین به ضمانت سرمایه مردم توسط نهاد‌های بالادستی اشاره کرد و گفت: این مصوبه شورای سران سه قوه است و مصوبه دولت نیست. بعد از رهبری عالی‌ترین مقام کشور شورای سران سه قوه است در نتیجه ضمانت اجرایی دارد و تغییر دولت تاثیری بر ضمانت اجرای آن نخواهد داشت.

 

او درباره احتمال استمرار تحریم‌ها تا سه سال آینده گفت حتی در صورت ادامه تحریم‌ها نیز اگر این بودجه درست صرف شود ما ظرفیت مصرف داخلی مان در صنایع پایین دستی نفت را میتوانیم افزایش دهیم.

 

حسینی گفت در حال حاضر پالایشگاه‌های ما با ظرفیت ۱.۸ میلیون نفت و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه میعانات کار میکنند که این به معنای ظرفیت مصرف داخلی ۲ میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت است. اگر ما این را به ۲ میلیون ۵۰۰ هزار بشکه برسانیم یعنی ۳۰۰ هزار بشکه نفت بیشتر مصرف داخلی خواهد داشت. با این کار هم دولت نفت خام بیشتری فروخته هم فرآورده پتروشیمی بیشتری تولید کرده که از محل فروش آن میتواند سود خریداران اوراق را بازپرداخت کند.

 

او گفت باید حساسیت‌ها روی مصرف این بودجه باشد و دولت اجازه نداشته باشد این نقدینگی را صرف هزینه جاری کند.

 

حسینی سود حاصل از خرید اوراق نفتی را پیش بینی کرد و گفت: این اوراق باید در بورس قابل خرید و فروش باشد. من به عنوان یک کارشناس نفتی تضمین میکنم که هرکس این اوراق را بخرد و نگه دارد، حداقل ۶۰ درصد سود دلاری خواهد کرد. این سود هم از محل افزایش قیمت نفت است هم افزایش نرخ دلار.