رویداد۲۴ دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در گزارشی به علائم کووید ۱۹ اشاره و اعلام کرد: اسهال معمولاً در افراد مبتلا به کووید -۱۹ رخ می‌دهد. در مقاله منتشر شده در مجله گاستروانترولوژی آمریکا، مطالعه‌ای بر روی ۲۰۶ بیمار مبتلا به شکل خفیف کووید -۱۹ انجام گرفته است. ۴۸ نفر از این افراد فقط علائم گوارشی و ۶۹ نفر دیگر هر دو علائم گوارشی و تنفسی را داشتند. از مجموع این ۱۱۷ نفر که دارای علائم گوارشی بودند، ۱۹.۴ درصد اسهال را به عنوان اولین علامت بیماری خود تجربه کرده اند.
برای اکثر افراد، اسهال به معنی افزایش دفعات دفع و یا شل شدن قوام مدفوع است. در تعاریف پزشکی، دفعات حرکات روده که منجر به دفع می‌شود به طور متوسط سه بار در روز است. با این حال، اسهال؛ افزایش وزن مدفوع به میزان بالاتر از ۳۰۰ گرم در روز تعریف می‌شود که عمدتاً به دلیل آب اضافی سبب می‌شود تا ۸۵-۶۰ درصد از ماده مدفوع را آب تشکیل بدهد. به این ترتیب، اسهال واقعی از بیماری‌هایی که باعث افزایش حرکات روده (اجابت مزاج) یا بی اختیاری می‌شود، متمایز می‌گردد.
اسهال می‌تواند منجر به کم آبی و از دست دادن مواد معدنی بدن شود.
دلایل متعددی برای رخداد اسهال وجود دارد. اسهال ممکن است به دلیل عفونت، داروها و یا طی درمان رخ دهد. میزان اثر نوع رژیم غذایی برای بهبود اسهال، بستگی به علت و شدت مشکل دارد. البته تحمل افراد به مواد غذایی متفاوت است
نکات مفید تغذیه‌ای در کنترل اسهال
برخی مواد غذایی سریع‌تر از دستگاه گوارش عبور می‌کنند و سبب بدتر شدن اسهال می‌شوند. در زمان اسهال باید از مصرف این دسته از مواد خودداری کرد:
غذاهای چرب: غذاهای سرخ کرده و یا حاوی چربی بالا و سس‌ها می‌توانند علائم اسهال را بدتر کنند.
بیشتر بخوانید: علایم ایمن شدن طولانی بدن در برابر کووید ۱۹
لبنیات و مشتقات آن: در زمان اسهال روده‌ها نسبت به لبنیات حساس می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف شیر و مشتقات آن مانند پنیر، کره و بستنی در طول دوره اسهال خودداری شود (مصرف ماست به ویژه ماست پروبیوتیک و دوغ استثنا است).
قهوه و نوشیدنی‌های کافئین دار، کاکائو و شکلات: این نوشیدنی‌ها و تنقلات سبب از دست رفتن آب بدن می‌شوند و در شرایط اسهال که مقادیر زیادی آب و الکترولیت همراه با مدفوع شل دفع می‌شود، مصرف این نوشیدنی‌ها سبب بدتر شدن شرایط بیمار و دهیدراته شدن او می‌شود.
شیرین کننده‌های مصنوعی و سوربیتول: این شیرین کننده ها اثرات روان کنندگی دستگاه گوارش (ملین) دارند بنابر این از مصرف هرگونه شیرین کننده مانند آبنبات، نوشابه‌ها، آدامس شیرین و سایر مواد غذایی شیرین باید خودداری کرد.
مواد غذایی نفاخ: میوه‌ها و سبزی‌ها برای حفظ سلامت لازم هستند اما زمان اسهال باید از برخی مواد که ایجاد گاز فراوان در دستگاه گوارش می‌کنند پرهیز کرد. میوه‌ها و سبزی‌هایی همچون انواع کلم و گل کلم، بروکلی، حبوبات و غذاهای پرچاشنی تا زمان بهبود نباید مصرف شوند. همچنین از مصرف میوه و آب میوه با اثر ملین کنندگی مانند آلو، انجیر و آب آلو نیز باید اکیداً خودداری شود.
غذاهای مانده و کهنه: از غذاهای مانده که ممکن است آلوده و یا لکه دار باشند مانند غذایی که مدت زیادی در خارج از یخچال مانده است و یا بطور نامناسبی نگهداری شده است باید اجتناب کرد. از مصرف غذای رستوران‌ها، فست فودی ها و غذاهای خیابانی نیز باید اجتناب کرد.
مواد غذایی مناسب برای زمان اسهال
موز: موز رسیده به دلیل داشتن املاح مفید بویژه پتاسیم، به تأمین الکترولیت‌های از دست رفته در طول اسهال کمک می‌کند. همچنین موز حاوی فیبرهای محلول در آب بنام پکتین بوده که سبب جذب مایعات داخل روده‌ها می‌شود. همچنین برخی ترکیبات موجود در موز خاصیت پره بیوتیکی داشته و سبب رشد باکتری‌های مفید داخل روده بزرگ می‌شود.
برنج: برنج سفید به راحتی در دستگاه گوارش هضم شده و به روده‌های پرکار در زمان اسهال استراحت می‌دهد. همچنین برنج سبب قوام دهی به مدفوع شل می‌شود.
سس سیب، سیب پخته، کمپوت سیب بدون شکر (APPLE SAUCE): سیب منبع بسیار خوب پکتین است. فیبر بسیار زیادی که در سیب خام وجود دارد هضم آن را برای روده‌ها دشوار می‌سازد ولی زمانی که پخته می‌شود، دستگاه گوارش به راحتی آن را هضم می‌کند. این شکل از سیب فواید زیادی از لحاظ تأمین مواد مغذی و ایجاد احساس بهتری در زمان اسهال دارد. البته در صورت ابتلاء به سندرم روده تحریک پذیر، مصرف کمپوت سیب بهتر است توصیه نشود.
نان تست، برشته: در زمان اسهال، مصرف نان سفید بهتر از نان سبوسدار / نان کامل / نان قهوه‌ای می‌باشد زیرا بیشتر سبوس در نان سفید استخراج شده است و آن را برای هضم در دستگاه گوارش بویژه روده بزرگ مناسب‌تر می‌سازد. البته در صورت ابتلاء به سندرم روده تحریک پذیر لازم است مصرف نان فاقد گلوتن توصیه شود.
پوره سیب زمینی: به دلیل کم بودن میزان فیبر سیب زمینی، این ماده در روده‌ها به راحتی هضم می‌شود. در اسهال مصرف سیب زمینی آب پز / بخارپز ساده و نرم شده (پوره) همراه با کمی نمک بدون افزودن روغن توصیه می‌شود.
جوجه آب پز، بخار پز: این نوع طبخ جوجه، قوام ملایم و مناسبی ایجاد می‌کند و قابلیت هضم پروتئین جوجه را بالا می‌برد. همچنین مواد مغذی لازم در شرایط اسهال را تأمین می‌کند
ماست: به طور کلی در طول دوره اسهال، پرهیز از مصرف لبنیات توصیه می‌شود اما ماست استثنا است زیرا حاوی پروبیوتیک های ترمیم کننده جدار روده‌هایی است که در طول اسهال آسیب دیده اند. در زمان خرید ماست باید دقت کرد از نوع شیرین نباشد زیرا سبب افزایش دفع مدفوع آبکی و تولید گاز فراوان در روده‌ها می‌شود.
آب مرغ، سوپ مرغ بدون چربی یا کم چربی: سوپ مرغ غذای مناسبی برای زمان اسهال است. این سوپ حاوی مواد مغذی و الکترولیت‌هایی است که الکترولیت‌ها و مواد مغذی از دست رفته در اسهال را جبران می‌کند.
آب: مصرف مایعات به ویژه آب در طول روز برای جبران کم آبی بدن در این افراد توصیه می‌شود. بهتر است مایعات بین وعده‌های غذایی نوشیده شود. همچنین بهتر است حجم غذا در هر وعده غذایی کاهش یابد.
در صورتی که اسهال با رعایت توصیه‌های غذایی ذکر شده بهتر نشد، حتی بدتر شد و یا بیش از ۵ تا ۷ روز طول کشید و یا خون در مدفوع مشاهده شد لازم است فرد سریعاً به پزشک مراجعه نماید تا وضعیت فرد مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و در صورت نیاز درمان ویژه برای فرد لحاظ گردد.
تهوع و استفراغ
رعایت برخی نکات تغذیه‌ای به کنترل تهوع و استفراغ کمک و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند. در نظر داشته باشید که بیمار باید از نظر اینگونه علائم گوارشی نیز تحت نظر پزشک بوده و بیماری فرد کنترل شود.
نکات تغذیه‌ای که سبب کاهش تهوع می‌شود
از قرار گرفتن در معرض بوی غذا بویژه غذاهایی که رایحه تندی دارند اجتناب کنید. غذاهای سرد یا هم دما با حرارت اتاق، بوی کمتری دارند.
بیشتر از تنقلات و غذاهای خشک، نشاسته‌ای و پرنمک مانند چوب شور، کراکر و سیب زمینی استفاده کنید.
تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم غذا در هر وعده را کاهش دهید و از مصرف غذا در حجم سنگین خودداری کنید.
بوییدن پوست لیموترش بعد از خراش دادن به کنترل تهوع کمک می‌کند.
مصرف تکه‌های میوه یخ زده یا آب میوه‌های رقیق شده همراه با یخ می‌تواند مفید باشد.
اگر طعم دهان شما بد است می‌توانید از آبنبات هایی با طعم نعناع یا لیمو استفاده کنید.
سعی کنید بیشتر استراحت کنید.
همچنین مصرف غذاهای زیر در این افراد توصیه می‌شود:
تا زمانی که تهوع یا استفراغ دارید، از خوردن و آشامیدن هر ماده غذایی یا نوشیدنی پرهیز نمائید.
بعد از توقف استفراغ، بزرگسالان و کودکان بالاتر از ۳ سال می‌توانند تکه‌های کوچک یخ را هر ده دقیقه به اندازه یک قاشق مرباخوری؛ و سپس هر ۲۰ دقیقه به اندازه یک قاشق غذا خوری مک بزنند.
پس از توقف استفراغ، می‌توانید کمی مایعات رقیق مانند آب مرغ یا گوشت، آب سیب یا ژلاتین میل کنید.
با گذشت ۸ ساعت از قطع شدن استفراغ، می‌توانید مصرف غذاهای جامد را شروع کنید. غذای جامد را با یک نوع غذای ساده و در اندازه خیلی کوچک در هر بار شروع کنید. غذا باید بی بو، کم چرب و کم فیبر باشد. نمونه‌ای از غذاهای مناسب برای این زمان: سس سیب (کمپوت سیب بدون افزودن شکر)، مرغ پخته، موز، عصاره رقیق گوشت، نان تست، تخم مرغ آب پز (بدون روغن افزوده)، انواع آب میوه و سبزی، سیب زمینی، چوب شور، کراکر، برنج، غلات پخته، شربت و ماست
در شرایط ایجاد تهوع و استفراغ، از غذاهای پرچرب یا سرخ کرده، آب میوه‌ها و نوشیدنی‌های خیلی شیرین، غذاهای بسیار معطر، غذاهای حاوی فیبر بالا، غذاهای نفاخ و غذاها و یا نوشیدنی‌های خیلی گرم اجتناب کرد.