رویداد24-یک استاد حوزه علمیه قم گفت: هنر بزرگ علی (ع) این بود که با شجاعت پذیرفت اعلام کند دین مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد و زمینه کاهش این سوء استفاده را نیز در گرو فراهم کردن زمینه سخن گفتن مردم دانست.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی در مراسم احیاء شب نوزدهم ماه مبارک رمضان و سالروز ضربت خوردن مولای متقیان علی (ع) با اشاره به سخن آن حضرت مبنی بر وجود گروهی در جامعه اسلامی که با دین برخورد ابزاری می‌کنند، به تبیین ریشه‌های این آسیب در جامعه اسلامی پرداخت.
وی با اشاره به اقسام گوناگون ابزارهای بشری، برخی از آن‌ها را «صامت» و بعضی را «ناطق» ذکر کرد و افزود: ابزارهای صامت خنثی هستند و برای آن‌ها تفاوتی نمی‌کند که ابزار حق باشند یا باطل؛ اما ابزارهای ناطق برای هدف خاصی تعبیه می‌شوند که بسیاری از نهادهای اجتماعی مانند دستگاه قضاء جزو این دسته‌اند.
سروش محلاتی یادآور شد: دستگاه قضاوت گرچه یک وسیله است اما هدف آن نیل به عدالت است و اگر نتواند این هدف را تأمین کند ارزشی ندارد؛ بنابراین عدالت باید یک جهت خاص داشته باشد و هرگز نمی‌تواند نسبت به این هدف یعنی عدالت خنثی باشد.
وی در ادامهٔ آسیب‌شناسی ابزار قرار گرفتن دین در جامعه اسلامی، دین را اساسا یک وسیله و نه هدف، دانست و یادآور شد: در قرآن کریم برای اعمال و سنن دینی اهداف و غایاتی ذکر شده است؛ حتی ارسال پیامبران نیز برای اقامه قسط در میان مردم ذکر شده است و نفس این اقدام هدف نیست یا در مورد نماز که بر‌ترین عبادات است، «ذکر پروردگار» و «نهی از فحشا و منکر» به عنوان هدف بیان شده یا در مورد روزه «رسیدن به تقوا» به عنوان فلسفه آن مورد اشاره قرار گرفته است.
این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه نگاه کلی قرآن این است که شریعت انسان را به حقیقت الهی نزدیک کند، گفت: اگر به این نتیجه رسیدیم که دین یک وسیله است اهانت به دین نیست؛ زیرا دین جزو ابزارهای ناطق بوده که برای اهدافی مقدس در اختیار بشر قرار گرفته است و وسیله‌ای خنثی نیست که نسبت آن با عدل و ظلم را علی السویه بدانیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه اینگونه ابزار‌ها قابلیت و ظرفیت دارند که به ضدّ خود تبدیل شوند، به بیان نمونه‌ای در این زمینه پرداخت و گفت: امروز در دنیا نظام‌های سلطنتی ظاهرا بی‌آبرو شده‌اند و در میان مردم مقبولیت ندارند، اما دموکراسی مقبول است؛ در این اینگونه نطام‌ها باید از راه صندوق رأی به قدرت رسید و امروز حکومت کردن بدون چنین پوششی تقریبا امکانپذیر نیست، لذا نظام‌های دیکتاتوری این صندوق را در جهت ضدّ هدف اصلی یعنی حاکمیت مردم مورد استفاده قرار می‌دهند و رأی مردم را خنثی می‌کنند.
سروش محلاتی با بیان اینکه قدرتمند‌ترین ابزار‌ها در میان انسان‌ها نیروی عقیده است، گفت: برتراند راسل هنگام برشمردن انواع قدرت وقتی به قدرت دین و عقیده می‌رسد به صراحت می‌پذیرد که این قدرت از همه انواع دیگر قوی‌تر است. لذا کسی که در جامعه‌ای دینی به قدرت می‌رسد نمی‌تواند از این ابزار غافل شود؛ چه به این ابزار عقیده داشته باشد و چه نداشته باشد.
وی در ادامه آسیب‌شناسی استفاده ابزاری از دین در جامعه اسلامی، افزود: بعضی ابزار‌ها چنان در میان مردم نفوذ دارند که هبچ عامل بیرونی قادر به نابود ساختن آن نیست که یکی از این ابزار‌ها دین است.
سروش محلاتی ادامه داد: ویل دورانت می‌گوید دین صد‌ها جان دارد که هرچه با آن مقابله شود از جای دیگر سر بر می‌آورد؛ بنابراین عوامل بیرونی نمی‌تواند دین را نابود کند و تنها یک راه برای بی‌اثر کردن دین وجود دارد و آن استفاده ابزاری است.
وی با اشاره مجدد به سخن علی (ع) در خصوص ابزار قرار گرفتن دین به عنوان یک مصیبت و خطر بزرگ، به چگونگی مقابله با آن پرداخت و یادآور شد: به عنوان نمونه در مورد معاویه نمی‌توان گفت که او در مقام عمل به دین پایبند بوده است اما از سوی دیگر نمی‌توان گفت او به مرز الحاد رسیده بود؛ اگر او می‌گفت من از دین چیزی را قبول ندارم در جامعه مسلمان هضم می‌شد؛ هرچند که در همان زمان علی (ع) فرموده بود، او فقط کفر خود را پنهان می‌کند و اینان لحظه‌ای (به اسلام) ایمان نیاورده‌اند، بلکه برای خراب کردن دین آمده‌اند.
این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به تداوم این منش توسط بنی امیه، بنی عباس و... در شرایطی که مردم از مشاهده حقیقت دین عاجز بودند، گفت: وقتی در جامعه ملاک برخی افراد برای داوری «خواب» و «هاله» است چیزی که خریدار دارد همین گونه سخنان است که نیازی به اثبات هم ندارند.
وی با بیان اینکه علی (ع) کلاهبرداری به نام دین را به عنوان یک واقعیت پذیرفته‌اند، یادآور شد: ایشان برای حل این موضوع از مردم دعوت کردند که حرف بزنید و سکوت نکنید؛ علی (ع) بدین وسیله که حاکم اسلامی هم می‌تواند با سوال مواجه شود، جلوی قداست بی‌جای حکومت به نام دین را گرفتند و با وجود اینکه معصوم بودند فرمودند من خود را در جایگاهی بالا‌تر از اینکه خطا کنم نمی‌بینم مگر اینکه خدا لطف کند.
علی (ع) به مردم گفتند از گفتن حقیقت ابا نکنید و نگویید علی (ع) همه چیز را می‌داند تا با این سخن گفتن همه هاله‌های قداست از بین برود. ایشان وقتی سوار بر مرکب بودند و فردی پیاده کنار ایشان می‌آمد، فرمودند «بازگرد، زیرا پیاده حرکت کردن شخصى مانند تو در رکاب مثل من، مایه فتنه و غرور بر والى و ذلت و خوارى براى مؤمن است».
سروش محلاتی ادامه داد: علی (ع) با این عمل و سخنان می‌خواهند جلوی فرد و جریانی را که می‌خواهد از دین استفاده ابزار کند را بگیرد؛ علی رغم اینکه اتهامی متوجه ایشان نبود و اگر همه مردم هم ایشان را همراهی می‌کردند و درود می‌فرستادند در نگاه دیگران تأثیری نداشت.
وی با اشاره به یکی از روایات تاریخی مندرج در کتاب «بلاغات النساء» متعلق به سال ۲۰۴ هجری قمری، گفت: یکی از بانوان شاعر در زمان معاویه به نام «سوده» شعری قوی را در مقابل معاویه خواند که معاویه در پاسخ به او گفت «جرأت و جسارت اینگونه سخن گفتن در مقابل سلطان را علی (ع) در دهان شما گذاشت»؛ لذا علی (ع) همه این قدرت‌ها را در هم پیچید.
به گزارش جماران، این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به آیه «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا» (قرآن را نازل می‌کنیم که شفا و رحمت برای مؤ منان است و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمیافزاید)، گفت: علاج استفاده ابزاری از دین در گرو دو موضوع است؛ اول اینکه مردم آگاه باشند و امور را بفه‌مند و دوم اینکه قداست جعلی که موجب استخدام دین به عنوان وسیله است از میان برود که امیرالمومنین (ع) این کار را کردند. هنر بزرگ علی (ع) این بود که با شجاعت پذیرفت اعلام کند دین مورد سواستفاده قرار می‌گیرد و زمینه کاهش این سوء استفاده را نیز در گرو فراهم کردن زمینه سخن گفتن مردم دانست.
در این مراسم برخی روحانیون و شخصیت‌های سیاسی از جمله حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر محتشمی‌پور، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالله نوری، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خامنه‌ای، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالواحد موسوی لاری، حجت‌الاسلام والمسلمین اسدالله کیان ارثی و برخی شخصیت‌های سیاسی از جمله سیدمحمد صدر، محمدعلی سبحانی، فیض‌الله عرب سرخی، محمد ایرانی، جواد امام و... حضور داشتند.