رویداد۲۴ موضوع آلودگی آب در خوزستان یک مسئله دیرینه است. در سال‌های گذشته همواره مسئله ناسالم بودن آب استان خوزستان یکی از موضوعات پر بحث زیست‌محیطی این استان بوده که اعتراضاتی هم به دنبال داشته است. آلودگی آب مصرفی خانوار در این استان به اندازه‌ای مشهود و ملموس است که به گفته بسیاری از شهروندان اهوازی آب خارج شده از شیر خانه‌ها رنگ و بوی نامطبوعی دارد. استمرار این وضعیت منجر به آن شده است که قریب به اتفاق خانواده‌های شهر‌هایی مانند اهواز، آبادان و خرمشهر که بضاعت مالی دارند، در خانه خود از دستگاه تصفیه آب استفاده کنند. این آب همچنین منشاء بیماری‌های متنوعی شده همانطور که یکی از فعالان اجتماعی محلی گزارش می‌دهد همه ساله در اردیبهشت و خرداد ماه مسئولان محلی خواهان کمک گرفتن از ظرفیت انجمن‌ها برای اطلاع‌رسانی و جلوگیری از شیوع گسترده حصبه و وبا هستند. حالا، ولی خبر می‌رسد که مواردی از ابتلای شهروندان به بیماری هپاتیت A بر اثر آب مصرفی آلوده گزارش شده است. موضوعی که گرچه مسئولان استان آن را تکذیب کرده‌اند، ولی بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد این مورد نیز چندان دور از ذهن نیست. چرا که زیرساخت‌های آب و فاضلاب استان فرسوده شده و نیاز به نوسازی دارد.
منابع آب خوزستان
آب شرب استان خوزستان از دو منبع آب‌های تحت‌الارضی (۹۵ درصد آب مصرفی) و همچنین چاه‌های عمیق و نیمه عمیق شهر‌های شمالی‌تر استان مثل ایذه (۵ درصد)، تامین می‌شود. خوزستان منطقه‌ای جلگه‌ای است که از قدیم‌الایام مشکلات زیست‌محیطی داشته است. یکی از مهم‌ترین مسائل دیرینه این استان آب است. آبی که بخشی عمده آن از رودخانه‌ها تامین می‌شود. رودخانه‌ای که از مناطق کوهستانی عیور می‌کنند و وارد مناطق جلگه‌ای خوزستان می‌شوند. به همین دلیل هم آب روخانه آلوده به گل و لای است. اما مشکل فقط گل‌ولای نیست. در سال‌های اخیر برداشت از آب رودخانه حیاتی خوزستان یعنی کارون به صورت بی‌رویه‌ای رشد داشته در حالی‌که به موازات برداشت غیرمجاز از آب، آورد آبی کارون نیز به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است. به استثنای دو سال اخیر که بارش‌های شدیدی در منطقه صورت گرفت آورد آبی کارون به ۸ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده، این در حالی است که کارون در سال‌های قبل‌تر میزبان بیش از ۱۸ میلیارد متر مکعب آورد آبی بوده است.
کاهش آورد آبی منجر به آن شده که حجم آب روخانه در قیاس با آلایندگی‌هایی که به آن وارد می‌شد به اندازه‌ای نباشد که آب کارون بتواند به مرحله خود پالایی برسد. نیزار‌های وسیع شکل گرفته در اطراف کارون همه بیانگر افزایش آلایندگی‌هاست. نیزار‌هایی که از فاضلاب صنعتی و شیمیایی تغذیه می‌کنند و پرباری آن‌ها خبری بد برای مردم شهر است.
موضوع ورود زباله و آلاینده‌ها به کارون نیز مسئله دیرباز خوزستان است. رود کارون همواره محل تخلیه مواد فاضلابی شهری بوده. فاضلاب کارخانه‌ها، فاضلاب بیمارستانی و... که شیرآبه آن‌ها به آب وارد می‌شود. موضوعی که مورد انتقادات کارشناسی نیز قرار گرفته است. همواره این انتقاد وجود داشته که چرا رودخانه کارون به عنوان مجرایی برای فاضلاب دیده شده است؟ گرچه از قدیم کارون محلی برای ورود فاضلاب انتخاب شده، ولی در تمامی این سال‌ها نیز تصمیمی دیگر برای سرنوشت زباله‌ها گرفته نشده است. اما همین آب به چرخه مصرف برمی‌گردد. به این امید که آب در محل تصفیه گندزدایی شده و آبی که به مردم می‌رسد پالوده باشد. اما ظاهرا تصفیه آب چندان موثر نیست. آن گونه که گزارش شهروندان اهوازی و سایر شهر‌های هم‌جوار نشان می‌دهد آبی که از شیر منازل جاری است بدبو، بدمزه و بدرنگ است. طوری که هر خانواری که بضاعت مالی داشته باشد، حتما برای آب مصرفی خود یک دستگاه تصفیه فراهم کرده‌اند. خانواده‌های بسیاری دستگاه تصفیه را خارج از خانه خود نصب کرده‌اند چرا که معتقدند برای استحمام و نیاز‌هایی به جز شرب آب نیز نمی‌توان به آب مصرفی منازل اعتماد کرد. این در حالی است که خوزستانی‌ها هزینه تصفیه آب را از طری قبوض خود پرداخت می‌کنند.
همچنین به گفته یکی از شهروندان اهوازی علاوه بر نصب دستگاه تصفبه در منازل و گذراندان آب شرب از آن دستگاه، ولی با این حال آب مصرفی همچنان قابل استفاده برای برخی گروه‌ها از جمله کودکان نیست و این آب باید یک بار دیگر جوشانده شود، چرا که در غیر این صورت موارد ابتلا به دردشکم در کودکان مشاهده می‌شود.
چرا آب خوزستان آلوده است؟
حالا سوال این است که چرا تصفیه آب خوزستان برای پالودن آب مصرفی درست کار نمی‌کند؟ پیمان عطایی رئیس انجمن گروه کارشناسان محیط زیست استان خوزستان در این مورد می‌گوید: انواع فاضلاب بیمارستانی و کارخانه‌ای به کارون جاری می‌شود و همان آب تصفیه شده و به مصرف خانوار می‌رسد. مثلا بار‌ها دیده‌ام که فاضلاب بیمارستان رازی که بیماری‌های عفونی درآن بستری شده به آب سرازیر می‌شود. این موضوع مورد انتقاد فعالان محیط زیست قرار دارد، ولی وقتی می‌پرسیم چرا؟ پاسخ می‌گیریم که آب، گندزدایی و زه کشی می‌شود و... بنابراین جای نگرانی نیست. ولی مسئله این است که دستگاه‌ها فرسوده است. در خوزستان، سال‌هاست که در زمینه آب و فاضلاب هزینه نشده است. سیستم آب و فاضلاب خوزستان متعلق به ۵۰ سال پیش است و باید تاکنون این سیستم نوسازی می‌شد، ولی متاسفانه به دلیل عدم تخصیص بودجه مناسب هنوز نوسازی صورت نگرفته است.
او سیلاب دو سال گذشته را نیز عامل مهم آسیب دیدن زیرساخت‌های آب و فاضلاب دانسته و گفته است: شبکه فرسوده است و سیلاب نیز باعث شد که آسیب‌ها بیشتر شود. سال‌هاست که آب مسئله مهم خوزستان و به طور خاص اهواز، خرمشهر و آبادان است، ولی ما هنوز برنامه مدونی برای اصلاح امور نداریم. مجموعه‌ای از عوامل مانند بی‌تدبیری، جنگ، تحریم، مدیریت غیراصولی دست به دست داده و امروز می‌بینیم که مسئله آب در خوزستان به معضلی پیچیده تبدیل شده است.
آب منشاء بیماری!
فروردین دو سال پیش بود که یکی از اعضای شورای شهر اهواز در گفتگو با رسانه‌ای از ابتلای برخی کودکان اهوازی به هپاتیت A در اثر استفاده از آب آلوده خبر داد. موضوعی که بلافاصله توسط استانداری تکذیب شد و موضوع نیز مسکوت ماند، تا ابتدای مرداد ماه سال جاری که ابتلای افراد به هپاتیت A به دلیل مصرف آب آلوده بار دیگر و ابن بار توسط شهروندان خوزستانی در قالب ویدئوی کوتاهی گزارش شد. ویدئویی که در آن زنی از ابتلای فرزندش به هپاتیت A به دلیل مصرف آب آلوده خبر داده بود.
بیشتر بخوانید: زن اهوازی: فرزاندانم از مصرف آب آلوده هپاتیت گرفته اند +فیلم
پی‌گیری‌های دیدار حاکی از آن است که فعالان محیط زیست و امور بهداشتی و پزشکی در استان خوزستان مسئله ابتلای شهروندان خوزستانی به هپاتیت A را رد نمی‌کنند. به گفته یکی از فعالان محیط زیست استان، احتمال ابتلا به بیماری حصبه و وبا در استان خوزستان در اثر استفاده از آب آلوده تا کنون محرز شده است. به این ترتیب هر سال، مسئولان استان در اردیبهشت و خرداد ماه اقدام به برگزاری جلساتی با فعالان اجتماعی محلی کرده و از آنان می‌خواهند که به طرق مختلف درباره این موضوع و پیام‌رسانی‌های مربوط به آن همکاری کنند.
اما آلودگی به هپاتیت A مسئله‌ای نسبتا جدید است. مسئله‌ای که کارشناسان آن را به دلیل تلاقی آب و فاضلاب می‌دانند. موضوعی که پیش‌تر رییس مرکز بهداشت خوزستان بیان کرد و گفت: نقاطی که شکستگی لوله و فاضلاب دارند تلاقی آب و فاضلاب ایجاد شده و باعث زمینه ساز شدن بیماری می‌شود. متاسفانه در خیلی نقاط استان خوزستان و در مناطق روستایی و حاشیه شهر دیده شده که فاضلاب در سطح است و لوله‌های آب شرب غرق در این فاضلاب هستند. به گفته علوی شکستگی لوله‌ها و اتصالات انتقال آب آشامیدنی موجب می‌شود آب و فاضلاب با هم ترکیب شود و مردم آبی مصرف کنند که آغشته به مدفوع انسانی است و در نتیجه موجب می‌شود تمامی عوامل میکروبی که از طریق آب منتقل می‌شوند سلامت مردم را تهدید کند.
البته مسئولان آب و فاضلاب خوزستان زیر بار این موضوع نمی‌روند. همچنانکه ترکیب شدن آب و فاضلاب استان هم بالافاصله توسط این سازمان تکذیب شد. غلام‌رضا رییسی، رییس دفتر سلامت و ایمنی شرکت آب و فاضلاب اهواز در گفتگو با دیدار هرگونه احتمال اختلاط آب و فاضلاب را رد کرد و گفت: بیماری هپاتیت A صرفا از طریق آب منتقل نمی‌شوند ممکن است از طریق خوراکی‌های دیگر منتقل شود. به هر حال ما متولی هستیم و اگر قرار بود آب آلوده افراد را آلوده به هپاتیت کند، این موضوع ابتدا به ما گزارش می‌شد که تا کنون ما گزارشی دراین زمینه نداشته‌ایم.
او درباره موضوع فرسودگی سیستم آب و فاضلاب هم گفت: شبکه‌های فاضلاب به طور متوسط در عمق دو تا سه متری زمین قرار دارند و شبکه‌های آب به طور متوسط در عمق ۷۰ سانت و یک متر قرار گرفته‌اند و بنابراین به هیچ عنوان امکان اختلاط آب و فاضلاب وجود ندارد.
امکان اختلاط آب
البته موضوع اختلاط آب، مسئله‌ای است که کارشناسان متعددی آن را تایید می‌کنند. در این زمینه مهندس محمدحسن بازافکن، کارشناس و پژوهشگر آب و فاضلاب توضیح می‌دهد که شبکه انتقال توزیع آب و شبکه جمع‌آوری آب، به طور متعارف در کنار هم حرکت می‌کنند و همواره این احتمال وجود دارد که آب از تصفیه خانه آمده که مسیری را در طی می‌کند در مسیر خود با محتوای شبکه فاضلاب که در جوار لوله اب قرار دارد، در اثر نشتی دچار اختلاط شود.
به این جهت که شبکه آبرسانی ما در استان خوزستان فرسوده و تاریخ مصرف گذشته است. برای شبکه فاضلاب عمری ۱۰ ساله تا ۳۰ سال در نظر می‌گیرند، ولی اکنون شبکه آبرسانی بالای ۵۰ سال که عوض نشده است. ضمن اینکه اکنون زیرساخت‌های آب و فاضلاب اهواز نیازمند بازنگری علمی و نوسازی است. در عین حال چنین اقدامی هزینه‌های سرسام‌آور می‌طلبد چرا که طول شبکه آبرسانی شهر چندین هزار متر است و نیاز به شکاف زمین، لوله‌گذاری نو، شیب‌بندی، ایجاد ایستگاه‌های پمپاژ و... دارد. همه این موارد هزینه‌بر است و فکر نمی‌کنم این موضوعات اکنون در اولویت مسئولان باشد.
بیشتر بخوانید: مشکل شوری آب خوزستان حل نشده است/ حیات در خوزستان به خطر افتاده است
وضعیت آب خوزستان عادی نیست
آنچه از سخنان مسئولان کارشناسان بر می‌آید این است که در سطح مسئولان میلی به عادی نمایاندن مسئله آب در خوزستان و به طور خاص اهواز وجود دارد. در مقابل کارشناسان متعددی نیز در گفتگوی خود با دیدارنیوز اظهار کردند تمایل چندانی به مطرح کردن مسائل بدون فیلتر را ندارند چرا که اغلب طرح این موارد برای آن‌ها حواشی به همراه داشته است مثلا اینکه متهم به سیاسی‌کاری شده اند و ....
با این حال مجموع اطلاعاتی که از شهروندان و کارشناسان درباره احتمالا ابتلای افراد به بیماری هپاتیت A در اثر آب آلوده جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که زیرساخت‌های فرسوده آب و فاضلاب در استان خوزستان به هر حال احتمال آلودگی آب را بالا برده است. به این ترتیب فرآیند گندزدایی هرچند هم که به صورت علمی صورت بگیرد، به دلیل فرسوده بودن شبکه انتقال و توزیع آب و همجواری با شبکه جمع‌آوری فاضلاب احتمال آلودگی شدید آن وجود دارد؛ بنابراین می‌تواند منجر به ابتلای جامعه انسانی به هپاتبت یا سایر بیماری‌ها شود.
پی‌گیری درباره عزم مسئولان محلی درباره نوسازی زیرساخت‌ها هم حاکی از آن است که در افق کوتاه‌مدت گشایشی صورت نخواهد گرفت. همچنانکه به گفته رییسی برای شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز نوسازی شبکه آب‌های زیرزمینی اهمیت بیشتری داشته و در این حوزه نیز آنطور که مطرح شده نوسازی در دست اقدام است.
آنطور که وی توضیح داده اعتبارات آن هم تامین شده است و به تدریج تزریق خواهد شد. رییسی در پاسخ به این سوال که چه افقی برای بهره‌برداری از این طرح در نظر گرفته شده است، گفت: ۱۴۰۵ نزدیک‌ترین افقی است که پیش‌بینی شده است.
با این حال با توجه به تاکید موکد کارشناسان بر ضرورت نوسازی و اصلاح زیرساخت‌های آب و فاضلاب اهواز و شهر‌های اطراف، فعلا خبری از اقدام موثری در این زمینه نیست.
منبع: دیدار نیوز