رویداد۲۴ ایالات متحده آمریکا علی رغم مخالفت رسمی ۱۳ کشور از ۱۵ کشور عضو شورای امنیت، درخواست فعالسازی مکانیزم اسنپ بک یا بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به شورای امنیت تقدیم کرد. مساله حقوقی که مورد اعتراض کشور‌های عضو برجام قرار گرفت، دیگر اعضای برجام بر این باور هستند که آمریکا اساسا دیگر عضو توافق هسته‌ای نیست و نمی‌تواند از سازو کار‌های پیش بینی شده در این توافق برای اعضا استفاده کند.
سازو کار اسنپ بک یا ماشه، مکانیزمی است که در برجام برای اعضای 1+5 پیش بینی شده و به آن‌ها اجازه می‌دهد در صورت تخلف ایران از تعهداتش در این توافق، شکایتی به شورای امنیت تنظیم کرده و ارسال کنند. این شکایت باید ابتدا در کمیسیون مشترک برجام مورد تحلیل قرار بگیرد.
سوال اینجاست که آیا آمریکایی‌ها نمی‌توانستند روز ۸ می ۲۰۱۸ به جای خروج از برجام، مکانیزم ماشه را فعال کرده و همه تحریم‌ها را علیه ایران برگردانند؟ آیا تیم ترامپ نمی‌دانست در صورت خروج حق بهره برداری از سازو کار‌های توافق را ندارد؟ در این صورت چرا بعد از دو سال در شرایطی که همه متحدان آمریکا متفق القول مخالف سیاست یکجانبه گرایانه این کشورند، دست به چنین اقدامی زده است؟
چهار فرضیه چرایی عدم به کارگیری مکانیزم ماشه در سال ۲۰۱۸
امیرعلی ابوالفتح کارشناس روابط بین‌الملل و سیاست آمریکا در این باره با رویداد۲۴ گفتگو کرده است.
ابوالفتح چهار فرضیه را برای چرایی عدم به کارگیری مکانیزم ماشه در سال ۲۰۱۸ توسط دولت ترامپ عنوان کرد و گفت: یک دلیل می‌تواند این بوده باشد که دولت ترامپ نمی‌خواسته با توسل به بند‌های توافقی که اوباما به دست آورده بود به این توافق اعتبار بدهد و مشکلش را از طریق میراث اوباما که به عقیده او بدترین توافق تاریخ بوده حل کند؛ بنابراین تصمیم گرفت یک سره از این توافق خارج شود به جای اینکه به آن اعتبار ببخشد.
او دلیل دوم را مهمتر خوانده و گفت: زمانی که ترامپ تصمیم به خروج از برجام گرفته بود ایران به تعهداتش پایبند بود. همه گزارش‌های آژانس این پایبندی را تایید می‌کرد و بالاخره شکایت از طرف ناقد باید مشمول یک سری شواهد باشد وگرنه کشور‌های دیگر ادله او را قبول نمی‌کردند. الان آمریکایی‌ها می‌دانند ایران بخش فنی برجام را کنار گذاشته؛ نه تعداد سانتریفیوژ، نه خلوص اورانیوم، نه میزان آب سنگین و اورانیوم غنی شده انبار شده را رعایت نمی‌کند؛ بنابراین معتقد است امروز چیزی برای اثبات نقص برجام وجود دارد در صورتی که قبل از این حرف آمریکا در جهان باور پذیری لازم را نداشت.
ابوالفتح دلیل سوم عدم بکارگیری مکانیزم ماشه در سال ۲۰۱۸ را عدم توانایی کار گروهی در دولت ترامپ خواند و گفت: ترامپ می‌دانست اگر بخواهد از مکانیزم ماشه استفاده کند دوباره باید در چارچوب ۵+۱ فعالیت کند. تیم ترامپ کار جمعی بلد نیست و معقتد است باید مناسبات آمریکا به صورت دوجانبه پیش برود.
او به خروج آمریکا از دیگر توافق‌های جهانی اشاره کرد و گفت: ترامپ از توافق تجارت آزاد تارنس پاسفیک بیرون آمد و گفت به کار چند جانبه نیازی ندارد و به صورت دو به دو با کشور‌های عضو وارد مذاکره شد. ماندن در برجام در آن به منزله لزوم مذاکره در قالب ۵+۱ بود. ترامپ بار‌ها گفته ایرانی‌ها تلفن را بردارند به خودم زنگ بزنند. او حتی برای میانجی گری‌هایی مثل آنچه رییس جمهور ژاپن یا فرانسه آغاز کردند هم ارزشی قائل نبود. همین الان ترامپ یشنهاد پوتین برای نشست سران را نپذیرفته گفته خود ایرانی‌ها بیایند با هم مذاکره کنیم و مشکلاتمان را حل کنیم.
توهم ترامپ درباره سرعت بازگشت ایران پای میز مذاکره
این کارشناس روابط بین الملل به توهم ترامپ درباره سرعت بازگشت ایران پای میز مذاکره در صورت خروج از این توافق از سوی آمریکا به عنوان دلیل چهارم عدم استفاده او از مکانیزم ماشه در تاریخ ۸ می ۲۰۱۸ اشاره کرد و گفت: رییس جمهور آمریکا برآورد درستی از مقاومت ایران نداشت.
به گفته ابوالفتح ترامپ فکر می‌کرد به محض خروج از برجام ظرف دو هفته ایران پای میز مذاکره برمی‌گردد؛ چون مکانیزم ماشه دو سه ماه زمان می‌برد تصور می‌کرد این زمان زیادی است و هیچ برآوردی از مقاومت ۲ ساله ایران زیر این فشار سنگین نداشت.
او در توضیح این مورد افزود: تصور ترامپ این بود که ایران سریع آماده مذاکره می‌شود و مکانیزم ماشه زمان بر بوده، اما الان به این نتیجه رسیده که سریع‌ترین راه این است که این ساز و کار را فعال کند، چون یک ماهه قال قضیه کنده می‌شود.
ابوالفتح در پاسخ به این سوال که چرا در شرایطی که می‌داند از نظر فنی از برجام خارج شده و امکان بهره برداری از مفاد آن را ندارد دست به چنین اقدامی زده گفت: من فکر نمی‌کنم بحث حقوقی برای ترامپ اهمیت چندانی داشته باشد. برای او مهم نیست که جهان اقدام او را می‌پذیرد یا نه. او اعتقاد دارد جهان باید تغییر کند و با وجود مخالفت همه جهان اعلام می‌کند تحریم‌ها برگشته و حتی هرکس قبول نکند اهمیتی ندارد.
این کارشناس روابط بین‌الملل افزود: از طرفی اروپایی‌ها هیچ تجارتی با ایران ندارند چه برسد به تجارت اسلحه. در نتیجه تحریم‌های شورای امنیت در واقع همین الان هم در جریان است. ایران به هیچ کشوری نمی‌توانست اسلحه بفروشد و گروه‌هایی که از ایران سلاح می‌خرند همگی تحریم‌اند و چه با مکانیزم ماشه یا غیر ماشه این اتفاق می‌افتد. آن‌ها مدعی‌اند ایران به یمن، لبنان، سوریه و طالبان سلاح می‌فروشد. برای این گروه‌ها تحریم‌های آمریکا اهمیتی ندارد و اگر تا الان از ایران سلاح می‌خریدند از این به بعد هم می‌خرند.
ابوالفتح درباره واکنش روسیه و چین به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران گفت: الان چین و روسیه مهمترین فاکتور‌های این معادله‌اند. باید دید این‌ها در این شرایط آماده همکاری‌های نظامی با ایران هستند یا نه. اگر همکاری‌های نظامی‌شان را ادامه دهند تلاش آمریکایی‌ها به هدر رفته؛ اگر آن‌ها هم بنا به دلایلی از جمله روابط تجاری با آمریکا، همکاری‌هایشان را از ایران قطع کنند، آمریکا به خواسته‌اش رسیده؛ اما الان نمی‌شود پیش بینی کرد و باید یک ماه بگذرد و ببینیم روسیه و چین تعهدات نظامی‌شان با ایران را اجرا می‌کنند یا خیر.
او درباره فرآیندی که از زمان تقدیم شکایت آمریکا به شورای امنیت باید طی شود تا تحریم‌ها علیه ایران اعمال شوند نیز گفت: آنچه در برجام آمده شفاف است، اما آمریکا می‌گوید هر کشوری شکایت کند، شورای امنیت باید برای ادامه لغو تحریم‌ها قطعنامه‌ای به تصویب برساند. اگر این قطعنامه تصویب نشود، اتوماتیک تحریم‌ها برمی‌گردد. این برداشت آمریکاست. این روند تا الان سابقه نداشته و چیز بدیعی است.
او افزود: برداشت آمریکا این است که بعد از ۳۰ روز تحریم‌های سازمان ملل برمی‌گردد، اما طرف مقابل می‌گوید شورای امینت باید بگوید چه زمانی درباره این مساله می‌خواهد تصمیم بگیرد و ممکن است بگوید نه اصلا نیازی به تصمیم‌گیری نیست. سخنگوی سازمان ملل متحد تفسیر زمان بندی‌های مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ برای احیای تحریم‌ها علیه ایران با فرض موفقیت آمریکا در پیشبرد سازوکار ماشه را به عهده اعضای شورای امنیت دانسته. اما آمریکا می‌گوید اگر قطعنامه جدیدی تصویب نشود، تحریم‌ها اتوماتیک برمی‌گردد.
بازی حقوقی آمریکا علیه ایران
ابوالفتح در پاسخ به این سوال که آیا در صورت طرح مساله تصویب قطعنامه جدید، اعضای دائمی شورای امنیت حق وتو دارند گفت: حق وتو هم دارند. حتی ممکن است آمریکا خودش پیش نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت بدهد و خودش قطعنامه خودش را وتو کند بعد بگویند تصویب نشد. این‌ها بازی‌های حقوقی است. در این صورت آمریکا مدعی می‌شود که قطعنامه رای نیاورده و تحریم‌ها باید اتوماتیک برگردد.
ابوالفتح می‌گوید: آمریکا سابقه اقدام خلاف رای و نظر همه اعضای شورای امنیت را دارد. جنگ عراق در حالی توسط آمریکا انجام شد که هیچ کس موافق نبود، اما در نهایت هیچ کس هم با آمریکا برخوردی نکرد.
او در پایان خاطرنشان کرد: همین الان تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران دارد اعمال می‌شود. آمریکا می‌داند بخش‌های غیر نظامی تحریم‌ها عملا اجرایی شده، اما از طرفی روس‌ها و چینی‌ها منتظر ۱۸ اکتبر هستند و ممکن است فردای ۱۸ اکتبر (روز انقضای تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران) به ایران هواپیما بفروشند. واکنش این کشور‌ها مهمترین فاکتور بازی اخیر آمریکاست.