رویداد۲۴ نوار شکست و ناکامی های ایالات متحده آمریکا همچنان ادامه دارد؛ به گفته مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور نتایج آرای شورای امنیت درباره قطعنامه پیشنهادی برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران دولت ترامپ را شوکه کرده است. پمپئو که به قول روزنامه واشنگتن پست مظهر نقایص و عیوب نامیده شده است اخیرا در گفتگویی به انزوای آمریکا در شورای امنیت اعتراف کرد و مدعی شد که ترامپ کار درست را انجام می دهد؛ حتی اگر آمریکا تنها بماند!
حال که واشنگتن مدتی است به حضورش در برجام خاتمه داده و جامعه جهانی تمام قد در برابر زورگویی و قانون شکنی آن ایستادگی کرده درصدد آشفته کردن شورای امنیت برآمده است و در این مسیر باید دید که آیا تهدید و ارعاب نیازهای این کشور را برآورده خواهد کرد یا خیر. برای بررسی بیشتر با سیدجلال ساداتیان دیپلمات پیشین و کشورمان گفتگو کرده ایم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
در ابتدا بفرمایید دلیل روی آوردن آمریکا به استفاده از مکانیسم ماشه یا چه بود؟
دونالد ترامپ و وزیر خارجه اش مایک پمپئو تلاش بسیاری انجام داده و می دهند که بتوانند به موفقیتی در قبال ایران، دست یابند. از این رو به سراغ تحریم های سازمان ملل که حدود ۱۴ سال قبل علیه ایران وضع شده بود رفته اند تا شاید بتوانند تحریم تسلیحاتی ایران را که در تاریخ ۲۷ مهرماه امسال به پایان می رسد را به طور نا محدود تمدید کنند اما کشور های عضو شورای امنیت سازمان ملل اقبالی نشان ندادند، آمریکائی ها قطعنامه پیشنهادی خود را تعدیل و تحریم تسلیحاتی را زمان دار کردند تا شاید بتوانند رأی اعضای شورا را کسب کنند، اما باز هم موفق نشدند و از ۱۵ عضو شورا، دو رای چین و روسیه منفی و ۱۱ عضو از جمله فرانسه و انگلستان که خود در مذاکرات حضور داشتند، رای ممتنع دادند که به منزله رای منفی برای آمریکا بود و تنها دومینیکن به آمریکا رأی داد که عملا شکستی فضاحت بار برای واشنگتن بود و بار معنائی و تفسیری بسیار زیاد در پی داشت.
آمریکا برای جبران این شکست، اعلام کرد که در صورت عدم تصویب این قطعنامه از مکانیسم ماشه استفاده خواهد کرد. مکانیسمی که شاهد بودیم قبل تر اروپایی ها به عنوان یک ابزار تهدید علیه ایران مطرح کردند. این بار، ایالات متحده آمریکا درصدد استفاده از این مکانیسم با طرح استدلالی تازه و من در آوردی علیه ایران، بر آمد، بدین معنا که با در نظر گرفتن خود به عنوان عضوی از برجام تحریم های سازمان ملل علیه ایران را احیا کند.
ساز و کار اجرایی شدن این مکانیسم به چه صورت است؟
در برجام پیش بینی شده است که اگر کشورهای عضو این توافق در موردی ناراضی باشند و بپندارند که ایران از تعهدات خود سر باز زده است می توانند موضوع را به شورای حل اختلاف بسپارند و اگر در این مرحله شورا مخالفت کرد قادر خواهند بود مساله را به شورای امنیت ببرند و از آن بخواهند که مکانیسم ماشه را بدون رأی گیری علیه ایران فعال کنند.
بیشتر بخوانید: تیرِ خلاص واشنگتن بر پیکر برجام/ در شبِ فعال‌سازی مکانیزم ماشه چه گذشت؟
ایالات متحده آمریکا به دلیل خروج از برجام برای انجام این کار هیچ حقی ندارد؛ موضوعی که کارشناسان، صاحبنظران دنیا، اعضای سازمان ملل و همچنین مقام های ایران با مکاتباتی که انجام داده اند بر آن تاکید کرده اند. آمریکا تنها در صورت بازگشت به برجام می تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند که آن مستلزم لغو همه تحریم ها، عذرخواهی از ایران و طی مراحل قانونی ارجاع موضوع به شورای حل اختلاف و دریافت نظرات شورای مذکور است.
طی نمودن این مسیر، در صورت رضایت آمریکا به بازگشت به برجام و پذیرش دیگر اعضای باقیمانده برجام یعنی ۱+۴،مستلزم صرف زمانی است که ممکن است به درد ترامپ برای بهره برداری در انتخاباتش نخورد!!! و لذا آمریکا مستقیما به شورای امنیت سازمان ملل نامه نوشته و درخواستش را مطرح کرده است. اما در این فاصله، بیانیه ۱۳ کشور که رأی مخالف و ممتنع در قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی داده بودند در مخالفت به درخواست آمریکا منتشر شد.
علاوه بر استدلالی که پمپئو قبل تر مطرح کرده بود اخیرا برایان هوک در اظهاراتی برجام را قراردادی سیاسی دانست و تاکید کرد که از لحاظ حقوقی الزام آور نیست. چنین توجیه و یا استدلالی تا چه حد بر پایه واقعیات میدانی است؟
توجیهات و استدلالات برایان هوک نماینده مستعفی در امور ایران نیز نمی تواند قابل استناد باشد. او در یک اظهار نظر گفته بود که برجام قرارداد سیاسی است و از لحاظ حقوقی الزام آور نیست. علاوه بر مخالفت اعضای شورای امنیت با این موضوع، باید گفت که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت یک قطعنامه اجرایی محسوب می شود و شاهد بودیم که ۶ قطعنامه قبلی را لغو و بی اثر کرد.
بنابراین نمی توان آن را تنها سیاسی دانست و نشان می دهد مکانیزم حقوقی نیز در بطن آن نهفته است و از یک اعتبار حقوقی برخوردار است. تروئیکای اروپایی نیز در این خصوص با آمریکا همراهی نکردند چرا که به خوبی بر جنبه حقوقی موضوع واقف هستند. البته جنبه سیاسی آن را نیز نباید نادیده گرفت، اما صرفا سیاسی نبود، چرا که درباره بندهای حقوقی آن بیش از دو سال مذاکره شد تا به تصویب برسد.
با این اوصاف آمریکا در فاز بعدی تقابل خود با ایران با وجود شکست در شورای امنیت چه رویه ای را در پیش خواهد گرفت؟
تحلیل ها می گویند که آمریکا در پی این مخالفت ها و شکست ها به دنبال ایجاد تنش در شورای امنیت است تا بلکه موفق شود یا یک کشور اروپایی را متقاعد کند که مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند، که بسیار بعید است این اتفاق بیفتد، زیرا حتی بریتانیا صف خود را از تروئیکای اروپائی جدا نکرد و در چند مرحله با آمریکا همراهی نشان نداده است و یا اینکه جو تشنج را آنچنان افزایش دهد که بقیه اعضا را وادار کند که طریق میانجی گری را در پیش بگیرند تا امتیازی از سوی ایران برای آمریکا گرفته شود.
در این بین شاهد بودیم که پوتین پیشنهاد نشست چند جانبه آنلاین سران شورای امنیت را با ایران مطرح کرد که علاوه بر آمریکا ایران نیز استقبال نکرد. به طور کلی به نظر می رسد که تلاش های آمریکا در این زمینه بار دیگر با شکست مواجه شود؛ کما اینکه تا این مرحله نیز سرخورده شده و به اهداف مورد نظرش دست نیافته است.
از دیگر سناریوهایی که در این خصوص مطرح می شود، درگیری نظامی آمریکا با ایران تا پیش از انتخابات سوم نوامبر است. نظر شما چیست؟
برخی معتقدند که ترامپ و پمپئو ساکت نخواهند نشست و ممکن است درگیری نظامی ایجاد کنند به این امید که مردم رئیس جمهور در حال جنگ را تنها نگذارند و به او رأی بدهند!! این گزینه هم از احتمال قوی برخوردار نیست، زیرا درگیری نظامی در این منطقه حتما محدود نخواهد ماند و توسعه دامنه آن می تواند در شرایط فعلی منطقه و جهان، برای آمریکا باتلاقی عمیق ایجاد نماید.