رویداد۲۴ جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در پایان سفر دو روزه «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس به تهران و انجام مذاکرات با مقامات کشورمان، بیانیه مشترکی صادر کردند.
در این بیانیه آمده است: «بعد از مشورت‌های فشرده دوجانبه، ایران و آژانس در خصوص حل و فصلِ توأم با حسن نیت موضوعات مشخص شده توسط آژانس در ارتباط با اجرای پادمان به توافق رسیدند. در این ارتباط، ایران به طور داوطلبانه به دو مکان مشخص شده توسط آژانس دسترسی داده، و فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس را برای حل و فصل این موضوعات تسهیل خواهد کرد. تاریخ‌های مربوط به دسترسی‌های آژانس و فعالیت‌های راستی آزمایی، مورد توافق قرار گرفته است. فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس مطابق با موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی و رویه استاندارد راستی آزمایی آژانس، همان گونه که برای همه کشور‌های دارای موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اجراء می‌شود، به صورت برابر و بدون تبعیض اجراء خواهد شد.»
در ادامه این بیانیه گفته شده است: «در این چارچوب حاضر، براساس تجزیه و تحلیل اطلاعاتِ در اختیار آژانس، آژانس هیچ سؤال دیگری از ایران، و هیچ درخواستی برای دسترسی به مکان‌هایی فراتر از آنچه که توسط ایران تحت موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اظهار شده اند، ندارد.» این در حالیست که همزمان رئیس دوره‌ای شورای امنیت در پاسخ به سوالی درباره تلاش آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه، اعلام کرد که شورای امنیت اقدامی در این خصوص انجام نخواهد داد. امری که به معنای رد درخواست آمریکاست، اما نبرد دیپلماتیک هنوز به پایان نرسیده است.
کمتر از یک هفته پس از تحویل آنچه آمریکایی‌ها «اخطاریه» می‌نامند، رئیس شورای امنیت، یعنی اندونزی، درخواست آمریکا را رد کرد. رد شکایت آمریکا از ایران در یک جلسه عادی شورای امنیت درباره خاورمیانه اتفاق افتاد. روز سه شنبه، شورای امنیت جلسه‌ای با هدف بررسی اوضاع خاورمیانه از جمله فلسطین برگزار کرد. در این جلسه که به شکل ویدئوکنفرانس برگزار شد، نمایندگان روسیه و چین در سازمان ملل نظر دیان تریانسیاه دجانی، نماینده اندونزی در سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت، را درباره درخواست آمریکا جویا شدند.
نمایندگان روسیه و چین در حین سوال از دجانی، بار دیگر به شدت با درخواست آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه مخالفت کردند. دجانی در پاسخ به آن‌ها اعلام کرد که او «در موقعیتی نیست که اقدام بیشتری انجام دهد. چون در شورا اجماع وجود ندارد.» پاسخ دجانی ضربه دیگری به تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های بین المللی علیه ایران بود. بعد از اعلام موضع رئیس شورای امنیت، حالا کار آمریکا برای به راه انداختن سازوکار ماشه سخت‌تر شد.
بیشتر بخوانید: کارشناسان در مورد مکانیسم ماشه چه می‌گویند؟
علی بیگدلی کارشناس روابط بین الملل در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه توافق آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است، گفت: با توجه به ادعا‌هایی که نتانیاهو در ماه‌های گذشته در مورد سایت‌های هسته‌ای ایران و مخفی بودن آن‌ها انجام داده بود، آمریکا با همراهی برخی از کشورها، در شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای را بر علیه کشورمان تصویب کردند و در آن نیز ادعا‌های تازه‌ای را در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطرح کردند.
وی افزود: از سوی دیگر آمریکا در این یکماهه تلاش کرد که با تصویب شورای امنیت در وهله اول تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند و بعد از اینکه در این کار ناکام ماند، در وهله دوم تلاش کرد با فعال کردن مکانیزم ماشه تحریم‌های سازمان ملل را دوباره برگرداند که در این کار ناکام ماند و اندونزی به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت اعلام کرد که آمریکا نمی‌تواند چنین اقدامی را انجام داد، این یک پیروزی بزرگ دیپلماتیک برای کشورمان قلمداد می‌شود.
بیگدلی اظهار داشت: این موضوع نشان داد که اروپا راه خود را از آمریکا جدا کرده و به دنبال اثرگذاری مستقیم در عرصه سیاست بین الملل است، از سوی دیگر ادعا‌هایی که آژانس علیه ایران اعلام کرده بود، می‌توانست برای کشورمان دردسر آفرین باشد، برهمین اساس فرانسه با توجه به موقعیتی که باعث تقویت برجام در شورای امنیت شده بود، مذاکرات پنهانی خود با ایران را آغاز کرد و ایران را مجاب ساخت که گروسی دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران سفر کند، ایران نیز به دلیل مواضع اخیر اروپا چنین مطلبی را قبول کرد.
این کارشناس بین الملل بیان داشت: با سفر گروسی به ایران، تهران موافقت کرد که دو سایت هسته‌ای که آزانس خواهان نظارت بر آن‌ها بود، تحت نظر قرار بگیرد و دوربین‌های آژانس نیز در آنجا نصب شود، این کار موقعیت اروپا را در برجام تقویت کرد و باعث شد که بهانه‌های واهی از آمریکا گرفته شود، از سوی دیگر در بیانیه مشترک ایران و آژانس اعلام شد که سایت‌هایی که در گذشته تحت نظر این نهاد بین المللی بوده، دیگر مورد بازرسی قرار نخواهند کرد که این موضوع از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است.
وی اضافه کرد: در کل این دو رویداد برای ایران بسیار مناسب است و موقعیت ایران در سطح بین الملل را بهبود خواهد بخشید و از طرف دیگر سطح تنش با آمریکا را کاهش خواهد داد، اما حال باید تا اول مهر ماه صبر کرد و دید آمریکا چگونه می‌خواهد ظرف این مدت مکانیزم ماشه را فعال کند، این حدود سه هفته از اهمیت بسزایی برخوردار است و این امیدواری وجود دارد که با مقاومت اروپا، روسیه و چین، آمریکا نتواند به اهداف خود برسد.
بیگدلی ادامه داد: چرا که آمریکا قصد دارد با وارد ساختن فشار اقتصادی به این کشورها به خصوص اروپا آن‌ها را مجبور به تغییر نظر کرد، افزایش تعرفه صادرات محصولات اروپایی به آمریکا، اولین اقدام این کشور خواهد بود، یا این که آن‌ها اقدام به مذاکرات پنهانی کنند، بنابراین باید دید تا آخر شهریورماه چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.
حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل ناکامی آمریکا در فعال کرن مکانیزم ماشه یک پیروزی دیپلماتیک برای ایران به حساب می‌آید، گفت: این پیروزی نه با تلاش ایران بلکه با اقدامی که اروپا در مقابل آمریکا انجام داد، به دست آمد، به بیان دیگر اروپا برای خود در عرصه برجام نقش مستقل از آمریکا تعریف کرد و بنابراین این موضوع برای کشورمان بسیار خوب تمام شد و ایالات متحده نتوانست به هدفش یعنی فعال کردن مکانیزم ماشه دست پیدا کند.
وی افزود: حال باید به کسانیکه که می‌گفتند برجام مرده است، گفت، اگر این توافقنامه وجود نداشت، آمریکا با چنین شکستی روبرو نمی‌شد، بنابراین هنوز برجام زنده است و می‌تواند به حیات خود ادامه دهد، آمریکا بر خلاف اینکه از این معاهده خارج شده، استدلال می‌کرد، به عنوان یک عضو دائم شورای امنیت می‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند، اما با نامه ۱۳ عضو شورای امنیت این تلاش آمریکا ناکام ماند.
بهشتی پور همچنین با اشاره به بیانیه مشترک ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، اظهار داشت: این همکاری ایران و آژانس بسیار موثر بود چراکه به زودی قرار است، نشست فصلی شورای حکام برگزار شود و اگر مسائل بین ایران و آژانس برطرف نمی‌شد، به احتمال زیادی شورای حاکم پرونده هسته‌ای را به خاطر جنبه‌های نظامی ایران یا همان PMD، را به شورای امنیت ارسال می‌کرد و دوباره آن شش قطعنامه‌ای که ذیل فصل هفتم ملل متحد به تصویب رسیده بود، باز می‌گشت.
این کارشناس روابط بین الملل اضافه کرد: ایران بر اساس پیمان NPT و پروتکل الحاقی که به صورت داوطلبانه اجرا می‌کند، همکاری‌های خود را با آژانس فارق از برجام پی می‌گیرد، این در حالیست که این رابطه باید دو طرفه باشد و آژانس نیز به همکاری با ایران بپردازد، به نظر می‌رسد اوضاع برای کشورمان نسبت به گذشته با تغییر محسوسی روبرو بوده، حال باید دید در آینده چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.