رویداد۲۴ پخش فیلم خواننده‌ای با یک توله شیر که در آن گفته بود قصد دارد شیر را همراه خودش به خانه ببرد، در روز‌های گذشته با واکنش‌های تندی در فضای مجازی روبرو شد.
اگرچه علی زند وکیلی بعد از انتشار این فیلم توضیح داد که اصلا قصد مراقبت از آن توله شیر را نداشته است، اما به نظر می‌رسد افراد زیادی در ایران در چند سال گذشته به نگهداری از گونه‌های حیات‌وحش در خانه پرداختند؛ روندی که با قاچاق حیوانات شروع می‌شود، بعد آن حیوانات در کنار اتوبان‌ها فروخته می‌شوند و در آخر گونه‌های عجیبی از سمندر تا شیر بدون نیاز به هیچ مجوزی برای صاحبان‌شان سر از خانه‌ها در می‌آورند.
برای مثال چندی پیش باشگاه خبرنگاران جوان گزارش داده بود که در یکی از مناطق تهران، توله‌شیر به قیمت ۷۰میلیون تومان فروخته می‌شود.
آماری نداریم، اما فروش حیات‌وحش در ایران وجود ندارد
شهاب الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان محیط زیست، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «بله، چنین موضوعی در ایران وجود دارد، اما متاسفانه آماری از این موضوع وجود ندارد، با سودجویی برخی، گونه‌ها مختلفی از سنجاب و سمندر تا پرنده‌های شکاری در ایران فروخته می‌شود و سود هرچقدر هم باشد این کار تخلف است، چراکه تنوع‌زیستی ما آسیب می‌بیند.»
حتی در چند سال گذشته این روند با گسترش فضای مجازی شکل دیگری به خود گرفته است و اینستاگرام جای خیابان‌ها را برای خرید حیوانات عجیب‌وغریب گرفته است.
برای مثال چندی پیشحفاظت محیط‌زیست تهران خبر داد که فردی که با استفاده از شیوه‌های تبلیغاتی مختلف در فضای مجازی اقدام به خرید و فروش گونه‌های جانوری از جمله پرندگان شکاری می‌کرد، بازداشت شده است. در میان حیواناتی که توسط این فرد فروخته می‌شد، عقاب طلایی هم وجود داشت.
منتظمی می‌گوید: «به هر حال زمانی که فضای مجازی و ابزارش توسعه پیدا می‌کنند، نحوه سودجویی هم تغییر می‌کند. در همین رابطه دو هفته پیش جلسه‌ای با پلیس فتا داشتیم و قرار شد که به شیوه‌های مختلف با عرضه و تبلیغ حیات وحش در فضای مجازی برخورد شود.»
پیامد‌های تبدیل حیات وحش به حیوانات خانگی؛ جریمه کافی است؟
از سوی دیگر هرچه خریدوفروش و نگهداری گونه‌های عجیب بیشتر شوند، محیط‌زیست آسیب بیشتری می‌بیند. اصلی‌ترین پیامد این موضوع کاهش جمعیت برخی گونه‌ها و در پایان انقراض آن‌هاست. نشنال جئوگرافیک گزارش داده است که به خاطر همین قاچاق حیوانات، طوطی خاکستری آفریقایی در خطر انقراض قرار گرفته است.
همچنین به خاطر نحوه قاچاق حیوانات، گاهی فشار و استرسی که به آن‌ها وارد می‌شود که دیگر نمی‌توانند به طور طبیعی زندگی کنند، نگهداری این حیوانات هم اصلا کار ساده‌ای نیست.
منتظمی توضیح می‌دهد: «ببینید تا زمانی که یک گونه کوچک است، افراد فکر می‌کنند به راحتی می‌توانند از آن‌ها مراقبت کنند. اما وقتی بزرگ می‌شوند، مراقبت از آن‌ها بسیار سخت می‌شود و همچنین هزینه‌های این کار هم افزایش پیدا می‌کند.»
تبدیل حیات وحش به حیوانات خانگی می‌تواند پیامد‌های مرگباری برای صاحبان آن داشته باشند، در ایالت متحده آمریکا سالانه ۳ تا ۴ نفر با حمله حیوانات عجیبی که به حیوان خانگی تبدیل کردند، جان خود را دست می‌دهند.
در همین راستا به جز قوانینی که برای جلوگیری از قاچاق حیوانات وجود دارد، قوانین مختلفی هم برای عدم نگهداری حیوانات در خانه وجود دارند؛ بر اساس ماده ۳۱ قانون شکار و صید، خرید، فروش و نگهداری، کلیه جانوران وحشی بدون اخذ مجوز قانونی ممنوع بوده و جرم تلقی می‌شود.
در واقع آن طور که مسئولان سازمان محیط زیست در سال ۹۷ اعلام کردند، اگر شخصی اقدام به نگهداری چهارپای وحشی کند به جریمه نقدی حدود ۸۰ میلیون تومان و ۳ سال زندان محکوم می‌شود و جریمه نگهداری و شکار پرندگان از جمله باز شکاری حدود ۶۰ میلیون تومان و حبس و شکار پرندگان غیر بومی حدود ۳ میلیون تومان است.
مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان محیط زیست ایران، می‌گوید: «مشکل ما بیشتر آگاهی رسانی است تا جریمه مالی، ممکن است فردی توان مالی نداشته و حیوانی هم نگه‌داشته باشد، باید به زندان برود؟ ما باید با آگاه کردن مردم کاری کنیم که از خریدوفروش و قاچاق حیوانات جلوگیری شود. میزان جریام هرچقدر می‌خواهد باشد.»
بیشتر بخوانید: واکنش انجمن حامیان حیات وحش به سلفی سلبریتی‌ها حیوانات وحشی
نگهداری حیوانات عجیب و غریب؛ بحرانی جهانی
اما این مشکل تنها مربوط به ایران نیست و کشور‌های مختلفی از آمریکا تا انگلیس با مشکلات این چنینی روبرو شده‌اند و بسیاری ثروتمندان و «سلبریتی»ها از حیوانات عجیب و غریب در خانه خود نگهداری می‌کنند. برای مثال جاستین بیبر، خواننده معروف کانادایی، از یک میمون کپوچین نگهداری می‌کرد، اما پس این که به او مجوز نگهداری از میمون داده نشد او این حیوان را به باغ‌وحش داد.
مایک تایسون بوکسور معروف آمریکایی هم سه قلاده ببر داشت که بعد از این که یکی از ببر‌ها به فردی حمله کرد آن‌ها را فروخت و این کارش را «احمقانه» دانست.
اما نبود قوانین سفت و سخت و از سویی عدم کنترل قاچاق حیوانات باعث شده است که هزاران نفر به نگهداری حیواناتی مثل ببر، میمون، مار، عقاب و ... بپردازند و این موضوع به صنعتی تبدیل شود که درآمد سالیانه آن هفت تا ۲۳ میلیارد دلار است، حتی در برخی کشور‌ها به راحتی مدرک نگهداری از برخی حیوانات برای برخی افراد صادر می‌شود.
برای مثال براساس گزارش بی‌بی‌سی در بریتانیا مجوز نگهداری از بیش از ۲هزار گراز وحشی، ۴۱۲ بیسون، ۳۰۰ مار زهردار، ۱۵ گرگ، ۱۳ ببر و ۱۰ تمساح صادر شده است، این موضوع با نگرانی‌های زیادی از سوی فعالین محیط‌زیست در بریتانیا همراه شده است. در سال ۲۰۱۸ هم بیش از ۴هزار گونه حیات وحش که در خانه‌ها و بدون مجوز زندگی می‌کردند، نجات داده شدند. جریمه نگهداری حیوانات غیرمجاز در این کشور ۲هزار پوند است و حیوان از فرد گرفته می‌شود.
این در حالی است که این کار در بریتانیا غیرمجاز است، در پنج کشور اروپایی کرواسی، یونان، ایرلند، مالتا و ترکیه اصلا قانون منع کننده‌ای وجود ندارد. در آمریکا هم قوانین هر ایالت قوانین متفاوتی دارد، در برخی مناطق نگهداری این حیوانات به کلی ممنوع است و در برخی مناطق نیاز به دریافت مجوز تحت شرایط خاص وجود دارد.