نخستین کنگره ایرانشناسی در سال ۱۳۴۵ با مدیریت سیدحسن تقی زاده برگزار شد. تصویری از دیدار محمدرضا شاه پهلوی و تقی زاده را در این کنگره ببینید.
رویداد۲۴ تصویر ثبت شده در کنگره ایرانشناسی در شهریور ماه سال ۱۳۴۵ در تهران که احوالپرسی محمدرضا شاه پهلوی از سیدحسن تقی زاده را نشان می‌داد. این کنگره در شهریور سال ۴۵ برگزار شد و یک هفته به طول انجامید.
محمدرضا شاه پهلوی در سال‌های دهه چهل به دنبال تثبیت مشروعیت ایدئولوژیک و سیاسی خود بود و برای رسیدن به مقصود اقداماتی که پدرش در ابتدای قرن انجام داده بود را ادامه داد. یکی از مهمترین این اقدامات گسترش ایدئولوژی ایران گرایی بود که شاه به صورت سیستماتیک و بی‌سابقه‌ای از آن حمایت می‌کرد و افزایش درآمد‌های کشور نیز توان لازم را برای اجرای آنها در اختیار دولت پهلوی گذاشته بود.
شاه در آذر ماه سال ۱۳۴۴ هجری شمسی دستوری مبنی بر تدوین مستند تاریخ ایران به شجاع الدین شفا داد و با بودجه مناسبی که برای این کار داده شده بود، ۱۲۱ ایرانشناس برجسته از سراسر دنیا و ۸۰ مورخ داخلی و حتی کسانی چون سیدحسن تقی زاده که روابط چندان خوبی با حکومت پهلوی نداشتند برای حضور در نخستین کنگره ایرانشناسی در تهران دعوت شدند. ریاست کنگره با تقی زاده بود که در آن زمان حدود نود سال سن داشت.
کنگره با پیام شاه آغاز شد، پیامی که در نوع خود بسیار قابل توجه و افشا کننده بود: «متأسفانه تاکنون تاریخ کشور ما با رعایت اصل حقیقت‌طلبی نوشته نشده است، زیرا تقریبا مایه همه آنچه تدوین شده، نوشتهها و روایات مورخانی بوده است که هر چند ما به مقام علمی آنان احترام می‌گذاریم، ولی می‌دانیم که در مورد ما غالباً بی‌طرف نبودهاند. ما صمیمانه امیدواریم که تاریخ که با همکاری معنوی شما تألیف خواهد شد، بجای آنکه تنها بر اساس این نوع اطلاعات تدوین شود، صرفاً بر اساس اسناد و مدارک استواری تألیف گردد که بر اثر اکتشافات باستان‌شناسی و تتبعات و تحقیقات علمی، اکنون به فراوانی در دسترس دنیای علم قرار گرفته است.»
بیشتر بخوانید:
ادای احترام تقی زاده به هوارد باسکرویل شهید مشروطه
به گزارش رویداد۲۴ در واقع شاه انتظار داشت وقایع تاریخی بر اساس انتظارات او و دلخواست
ناسیونالیسم ایرانی آریایی نگاشته شود و با این پیام علنا از این میل ماخولیایی خود پرده بر می‌داشت: «تاریخی که دانشمندان ایرانی با همکاری علمای ایرانشناس برجسته سایر کشور‌های جهان تألیف خواهند کرد، مسلماً قبل از هر چیز تاریخ یک تمدن و یک فرهنگ انسانی خواهد بود، و نه تاریخی که منحصر به شرح فتوحات و استیلا‌های نظامی و سیاسی باشد.»
کنگره با بیانیه‌ای که سراسر تمجید از محمدرضا شاه بود پایان یافت و پس از آن پروپاگاندای ناسیونالیسم ایرانی مجالی یافت تا با انتشار نشریات و مجلات گوناگون به ایدئولوژی آریایی دامن بزند که در نوبه خود باعث نفرت قومی و نژادی بسیاری شد.
چند روز پس از کنگره مجلس به پیشنهاد یکی از همین ایرانشناسان محمدرضا پهلوی را آریامهر (شاه آریایی ها) نامید؛ لقبی که دو سال بعد در مراسم تاجگذاری رسمیت پیدا کرد. هنگامی که در مجلس شورای ملی درباره لقب آریامهر بحث می‌کردند، یکی از نمایندگان به مخالفت برخاست و گفت به جای «آریامهر» باید لقب «جهانمهر» به شاه داده شود چون آریا فقط برای ایران است اما جهانمهر، شمولیت جهانی دارد. عبدالله ریاضی که ریاست مجلس را برعهده داشت، تلویحا اشاره کرد که این لقب قبلا در دربار تایید شده و درباره آن بحث نشود.