رویداد۲۴ با نزدیک‌شدن به فصل سرما و آمدن انواع و اقسام آنفلوانزا‌ها به کشور، نگرانی‌ها درباره هم‌زمانی شیوع آنفلوانزا در روز‌های اپیدمی کرونا، باعث شد که از دو ماه پیش، زمزمه‌ها برای واردات بیشتر واکسن شروع شود. قرابت این دو ویروس کنار هم و هشدار پزشکان درباره خطرسازشدن این مسئله در پاییز باعث شد خانواده‌هایی هم که حتی در تمام این سال‌ها به فکر زدن واکسن آنفلوانزا نیفتاده بودند، زنبیل‌شان را در صف خریدی بگذارند که ساز‌و‌کارش هنوز معلوم نیست.
شرق در ادامه نوشت: اوایل متخصصان توصیه می‌کردند هرکس که می‌تواند واکسن بزند؛ اما با مشخص‌شدن شرایط و جیب خالی نظام درمان، کم‌کم زمزمه‌ها شکلش عوض شد و «همه واکسن بزنند»، جای خودش را به «پرخطر‌ها واکسن بزنند» داد. واکسنی که همیشه از پایان مرداد در داروخانه‌ها به وفور پیدا می‌شد، هنوز حتی توزیع نشده و همین نگرانی‌های زیادی را درباره توزیع واکسن آنفلوانزا و نحوه تخصیص آن به خانواده‌ها ایجاد کرده. پیشنهاد‌هایی از قبیل توزیع واکسن آنفلوانزا با کارت ملی و همین‌طور توزیع واکسن در داروخانه‌های منتخب جزء ایده‌های اصلی برای توزیع واکسن آنفلوانزاست که البته هیچ‌کدام به مذاق انجمن داروسازان خوش نیامده است.
دو روز پیش بود که مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با اشاره به جزئیات نحوه توزیع و عرضه واکسن آنفلوانزا در سال جاری گفت: «هر فرد با مراجعه به داروخانه و با ارائه کارت ملی و ثبت کد ملی می‌تواند واکسن آنفلوانزا را تهیه کند». حیدر محمدی درباره وضعیت توزیع واکسن آنفلوانزا گفت: «تا قبل از پایان شهریور توزیع واکسن آنفلوانزا را انجام می‌دهیم. تلاش‌مان این است که تا پایان شهریور بخش اعظمی از واکسن‌ها را وارد کنیم و توزیع آن‌ها را انجام دهیم».
تجربه ناموفق توزیع ماسک را تکرار نکنیم
در همین زمینه، حمید خیری، عضو هیئت‌مدیره و رئیس روابط‌عمومی انجمن داروسازان ایران گفت: «توزیع واکسن آنفلوانزا در داروخانه‌های منتخب، کار درستی نیست و ما موافق آن نیستیم؛ چراکه مردم به داروخانه‌های محلی خودشان، بدبین می‌شوند و این برای حیثیت شغلی داروسازان، آسیب‌زا است. به نظر ما توزیع باید به صورت چرخشی باشد و شامل همه داروخانه‌ها در یک سیکل زمانی شود».
او با بیان اینکه باید از رقابت ناسالم پرهیز شود، تصریح کرد: «اینکه برخی داروخانه‌ها به‌عنوان داروخانه منتخب معرفی شوند، سبب ایجاد رقابت ناسالم میان داروخانه‌ها می‌شود و این با ذات فعالیت‌های سلامت‌محور مغایر است. به نظر می‌رسد که مسئولان می‌خواهند کمبود واکسن آنفلوانزا را به این صورت مدیریت کنند؛ ولی واقعیت این است که این روش، عوارض و تبعات منفی به دنبال دارد و باید از شیوه چرخشی میان همه داروخانه‌ها استفاده کنند».
او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا توزیع واکسن با کارت ملی شدنی است، گفت: «درباره توزیع واکسن با کارت ملی هم باید بگویم که موضوع در انجمن داروسازان بررسی شده و ما موافق چنین شیوه‌ای نیستیم؛ چراکه سازوکار آن فراهم نیست؛ ضمن اینکه موجب ایجاد صف و هیجان در بازار می‌شود».
همچنین دکتر محمد‌باقر ضیا، رئیس انجمن داروسازان، با بیان اینکه واکسن آنفلوانزا به انبار‌های دارویی رسیده، گفت: «اما برخی از داروسازان درباره نحوه سهمیه‌بندی این دارو نگرانی دارند؛ چراکه ماجرای داروخانه‌های منتخب باعث می‌شود واکسن به صورت ناعادلانه توزیع شود». او با بیان اینکه معیار‌های تبیین داروخانه منتخب و چگونگی توزیع دارو بین آن‌ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی تعریف نشده، گفت: «این هرج‌ومرج باعث می‌شود دوباره تجربه ناموفق توزیع ماسک در داروخانه‌ها تکرار شود».
۱۲ میلیون دوز واکسن وارد می‌شود
سخنگوی سازمان غذا و دارو با تأکید بر اینکه واکسیناسیون همگانی آنفلوانزا به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، گفت: «سال گذشته کمتر از دو میلیون دوز واردات واکسن آنفلوانزا داشتیم؛ اما این رقم امسال به ۱۱ تا ۱۲ میلیون دوز افزایش خواهد یافت».
کیانوش جهانپور گفت: «همکاران ما در شبکه بهداشتی کشور در سال گذشته، ۲۵۰ هزار دوز واکسن دریافت کردند که امسال با افزایش ۱۰برابری توزیع واکسن در شبکه‌های بهداشت، دو‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار دوز واکسن برای گروه‌های در معرض خطر و پرخطر یعنی واکسیناسیون مادران باردار و بیماران خاص توزیع خواهد شد و این گروه از جمعیت، رایگان واکسینه خواهند شد.
همچنین برای دیگر گروه‌ها و افراد نیز بالغ بر ۸.۵ میلیون دوز واکسن آنفلوانزا در نظر گرفته شده که اواخر شهریور در شبکه توزیع دارویی و داروخانه‌ها توزیع شده و در قبال هر کد ملی یک دوز واکسن قابل تحویل خواهد بود. واکسیناسیون همگانی آنفلوانزا به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ علاوه بر آن، اینکه شایعه شده برای دریافت واکسن، ثبت‌نام در داروخانه‌ها انجام می‌شود، نیز صحت ندارد و نه‌تن‌ها هدف خیرخواهانه ندارد؛ بلکه به نظر می‌رسد این یک کلاهبرداری است و عده‌ای در پی سوءاستفاده هستند.
برآورد ما این است که امسال در مقایسه با سال گذشته در موضوع آنفلوانزا حتی ممکن است مشکلات کمتری داشته باشیم؛ زیرا مردم نکات بهداشتی را بیشتر رعایت می‌کنند، کمتر در مکان‌های عمومی و تجمع‌ها حاضر می‌شوند، از ماسک استفاده می‌کنند و این مراقبت‌ها هم‌زمان در کنترل کرونا و آنفلوانزا مؤثر خواهد بود. خوشبختانه امسال تأمین واکسن آنفلوانزا برای بیماران خاص و مادران باردار ۱۰ برابر سال قبل است؛ در‌حالی‌که تأمین واکسن برای دیگر گروه‌های پرخطر نیز پنج یا شش برابر سال گذشته است».
بیشتر بخوانید: خطر کرونا در کمین دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان/ نماینده مجلس: رئیس‌جمهور فکر می‌کند تنها خودش می‌فهمد!
تهیه واکسن برای همه ممکن نیست
کمبود واکسن، بودن در شرایط تحریم، ایجاد صف‌های عریض و طویلی که خودشان می‌توانند باعث انتقال ویروس کرونا و آنفلوانزا شوند، باعث شده که توصیه شود پرخطر‌ها در اولویت زدن واکسن قرار بگیرند.
رئیس آزمایشگاه‌های مرجع کشوری آنفلوانزا با تأکید بر اینکه پیش‌بینی رفتار ویروس آنفلوانزا کار سختی است، گفت: تهیه واکسن برای همه افراد کشور میسر نیست؛ بنابراین به گروه‌های پرخطر توصیه می‌کنیم اقدام به تزریق واکسن آنفلوانزا کنند.
دکتر طلعت مختاری گفت: «در مدت اخیر که نیم‌کره جنوبی زمین در فصل زمستان بودند، موارد آنفلوانزا چندان زیاد نبوده است؛ زیرا مردم به دلیل جلوگیری از ابتلا به کرونا نکات بهداشتی مانند زدن ماسک، فاصله‌گذاری اجتماعی و... را رعایت می‌کردند و همین موضوع بر عدم ابتلا به آنفلوانزا هم مؤثر بود. البته این موضوع دلیل نمی‌شود ما هم که در نیم‌کره شمالی قرار داریم و در آستانه فصول سرد سال هستیم، همین اتفاق را تجربه کنیم».
او با بیان اینکه ویروس آنفلوانزا به دو شکل تغییر می‌کند، تصریح کرد: «البته امیدوار هستیم ویروس امسال تغییر نکند؛ اما دسته اول تغییرات ویروس جزئی است که هر دو یا سه سال یک بار و حتی در موارد استثنا هر سال اتفاق می‌افتد که سبب تغییر واکسن آنفلوانزا می‌شود. نوع دیگر تغییر ویروس هر ۱۰ تا ۴۰ سال یک بار اتفاق می‌افتد، اکنون ۱۱ سال است که آن تغییر بزرگ اتفاق نیفتاده. اگر این تغییر رخ دهد، ویروس آنفلوانزا جدید می‌شود.
از شهریور به بعد افراد می‌توانند برای تزریق واکسن اقدام کنند. افراد با سن بالاتر از شش ماه می‌توانند واکسن تزریق کنند؛ اما طبیعتا به اندازه کل جمعیت کشور واکسن موجود نخواهد بود و اولویت دریافت واکسن با افرادی است که آنفلوانزا برای آن‌ها ریسک خطر بالا دارد؛ مثل افراد مسن، کسانی که بیماری‌های مزمن قلبی-ریوی و... دارند، خانم‌های باردار و... که در اولویت دریافت واکسن هستند».
چه کسانی باید واکسن آنفلوانزا بزنند؟
چه کسانی واکسن آنفلوانزا بزنند؟ مینو محرز، عضو ستاد مبارزه با کرونا، در پاسخ به این سوال گفت: «مردم تصور می‌کنند درصورتی‌که واکسن آنفلوانزا بزنند، دچار سرماخوردگی نمی‌شوند. این در حالی است که سرماخوردگی با آنفلوانزا متفاوت است و سرماخوردگی از ویروس‌های دیگری به غیر از ویروس آنفلوانزا به وجود می‌آید».
او با بیان اینکه واکسن آنفلوانزا برای درمان ویروس سرماخوردگی مؤثر نیست، گفت: «ویروس آنفلوانزا ماهیت خاص خود را دارد و خطرناک‌تر از بقیه ویروس‌هاست. ابتلا به آنفلوانزا در بیماران قلبی و بیماران تنفسی، افرادی که ضعف ایمنی بدن دارند، بیماران مبتلا به آسم و برونشیت بسیار خطرناک است و حتی ممکن است برخی بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوند و گاهی نیازمند استفاده از دستگاه‌های تنفس مصنوعی شوند».
محرز تصریح کرد: «هر ۱۰ سال یک بار منتظر یک اپیدمی آنفلوانزا با نوع جدید هستیم، امیدوارم این بیماری شبه‌آنفلوانزای جدیدی که مطرح شده، قابلیت اپیدمی نداشته باشد؛ چراکه در غیر‌این‌صورت می‌تواند همراه با کرونا شرایط را دشوار کند. توصیه می‌کنیم امسال به جز گروه‌های در معرض خطر که همواره توصیه می‌شد واکسن را تزریق کنند، اگر واکسن به میزان کافی در اختیار بود، همه تزریق کنند. بهترین زمان تزریق هم شهریور و مهر است».
البته حالا درست به نیمه شهریور رسیده‌ایم و هنوز خبری از توزیع واکسن آنفلوانزا نیست و البته مشخص هم نیست که واکسن به‌موقع می‌رسد و همه آن‌هایی که در اولویت هستند، می‌توانند واکسن را به‌موقع دریافت کنند یا نوشداروی آنفلوانزا بعد از مرگ سهراب در داروخانه‌ها توزیع خواهد شد.
شبیخون بزرگ: هم‌زمانی کرونا و آنفلوانزا
هشدار‌ها درباره لزوم آمادگی کامل برای هم‌زمانی کووید ۱۹ و آنفلوانزا یک هشدار بین‌المللی است. چندی‌پیش مجله معروف ساینس در مقاله‌ای در همین زمینه که هم‌زمانی کووید ۱۹ و آنفلوانزا را به یک شبیخون تمام‌عیار تشبیه کرده بود، در‌این‌باره توضیحاتی نوشت که بخش‌هایی از آن در ادامه می‌آید: «امسال در فصل شیوع ویروس‌های تنفسی، جهان در وضع بی‌سابقه‌ای قرار می‌گیرد. برای نخستین‌بار در تاریخ مدرن، نیم‌کره شمالی با چشم‌انداز هم‌زمانی یک پاندمی کرونا و اپیدمی آنفلوانزای فصلی مواجه می‌شود.
هر دو ویروس موجب بیماری‌های خطرناک و مرگ‌ومیر می‌شوند؛ به‌ویژه در سالخورد‌ه‌ها، در کسانی که بیماری‌های مزمن دارند و در دیگر افراد آسیب‌پذیر. زمان‌بندی و شدت موج کووید ۱۹ در پاییز و زمستان امسال مشخص نیست؛ ولی تجارب گذشته‌ای که از پاندمی‌های آنفلوانزا در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۵۷ داریم، نشان می‌دهد امکان اوج‌گیری دوباره وجود دارد.
بیشترِ مردم در برابر کرونا آسیب‌پذیر باقی می‌مانند و اگر کووید ۱۹ و اپیدمی‌های آنفلوانزا با هم تداخل کنند و تقریبا هم‌زمان اوج بگیرند، فشار و استرس عظیم و بی‌سابقه‌ای بر بیمارستان‌ها وارد خواهد آمد. البته ممکن است شمار افرادی که به هر‌یک از این ویروس‌ها مبتلا می‌شوند، هم‌زمان اوج نگیرد و همین موجب کاهش تقاضا برای تخت‌های بیمارستان‌ها شود.
اگر در پاییز امسال شاهد اوج‌گیری موارد ابتلا به کووید ۱۹ باشیم، تشدید استراتژی‌های محدودکننده ضروری خواهد بود. تردیدی نیست دستوراتی که برای فاصله‌گیری اجتماعی و در خانه ماندن صادر می‌شود، به لحاظ اجتماعی و اقتصادی آسیب‌زاست؛ ولی به مدد این اقدامات می‌توانیم تقاضا برای تخت‌های بیمارستان‌ها را کاهش دهیم و از افراد آسیب‌پذیر محافظت کنیم. علاوه‌بر‌این، این تمهیدات موجب کاهش انتقال سایر ویروس‌های تنفسی، از‌جمله آنفلوانزا می‌شود.
افزون بر این، باید تجهیزات حفاظتی شخصی پیش‌بینی‌شده برای یک فصل آنفلوانزای شدیدِ توأم با کووید ۱۹ هم کاملا تأمین و تهیه شود. هنوز از واکسن کووید ۱۹ خبری نیست؛ ولی واکسن‌های مطمئن و تقریبا مؤثری برای آنفلوانزا داریم. استفاده عمومی و گسترده از آن‌ها حالا مهم‌تر از همیشه است.
ما باید مراکز بهداشت و درمان، کارفرما‌ها و رهبران جوامع را تشویق کنیم تا مردم را به استفاده از این واکسن‌ها ترغیب کنند. تأثیر واکسن، بسته به فصل و زیر گروه ویروس، فرق می‌کند؛ ولی واکسیناسیون به‌هر‌حال بیماران را از آنفلوانزای شدید (نیازمند بستری) و خفیف (سرپایی) محافظت می‌کند».