رویداد۲۴ روز ۱۲ تیرماه رسانه‌ها از وقوع حادثه در یکی از سوله‌های در دست احداث تأسیسات هسته‌ای نطنز خبر دادند. ابتدا تصور می‌شد یک آتش سوزی در کار بوده، اما پس از آن گفته شد انفجاری در این سوله رخ داده است. تصویری هم از سوی سازمان انرژی اتمی منتشر شد که نشان می‌داد این حادثه خرابی زیادی به بار آورده است.
مدت‌ها گذشته و جزییات این حادثه اعلام نشده است. علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی می‌گوید شورای عالی امنیت ملی باید این جزییات را اعلام کند. اما این شورا تاکنون هیچ توضیحی در این باره نداده است. بنابراین، آنچه درباره علت انفجار نطنز گفته می‌شود، صرفا گمانه‌زنی یا ادعا‌های رسانه‌ای است.
مقامات مسئول اعلام کردند به خاطر مسائل امنیتی علت و چگونگی حادثه در زمان مناسب اعلام می‌شود. فقط کریمی قدوسی نماینده مشهد و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در باره علت حادثه نطنز اظهار نظری داشت که قابل توجه است. او گفت: «گزینه رخنه در مسائل حراستی و حفاظتی جمع بندی قطعی ما است چرا که اگر از بیرون شیء با این نقطه برخورد می‌کرد، می‌بایست قطعاتی از آن مشاهده شود که طبق بررسی‌ها مطلقا چیزی یافت نشده است.»
حادثه نطنز در سوله مونتاژ سانتریفیوژ‌های پیشرفته رخ داد. سوله‌ای که ساخت آن از سال ۹۲ در دستور کار قرار گرفته بود و سال ۹۴ به دلیل برجام متوقف شده بود.
پس از گذشت یک ماه از حادثه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، درباره انفجار روز ۱۲ تیر یک سوله در مجتمع غنی سازی نطنز گفت که این انفجار باعث خسارت قابل توجه مالی شده است. البته حادثه تلفات جانی در پی نداشت.
کمالوندی گفت: «تجهیزاتی که در این سالن وجود داشت تجهیزات اندازه‌گیری و ابزار‌های دقیق بودند که در اثر این حادثه بخشی از آن از بین رفته و بخش دیگری نیز خسارت دیدند.»
درباره اثرات خسارت نطنز بحث‌های زیادی مطرح شد حتی عده‌ای معتقد بودند که این حادثه می‌تواند فعالیت هسته‌ای ایران را تا ماه‌ها عقب بیاندازد، اما سخنگوی سازمان در این باره گفت: «ممکن است این حادثه در برنامه میان‌مدت توسعه و تولید ماشین‌های پیشرفته کندی‌هایی ایجاد کند که با تلاش شبانه‌روزی و کار جهادی همکاران سازمان این کندی را ان‌شاءالله جبران می‌کنیم به نحوی که حتی ظرفیت‌هایی بیشتر از قبل در این سایت ایجاد شود.»
کمالوندی همچنین آن زمان درباره علت نهایی حادثه گفت: «الان مراجع امنیتی کشور می‌دانند که علت حادثه چیست، اما بنا به ملاحظات امنیتی فعلا بنا ندارند در این باره صحبت کنند.»
درباره ابعاد امنیتی ماجرا چندین سناریو مطرح بود. "انفجار داخلی، خرابکاری و انفجار یک بمب، حمله سایبری، اشکالات فنی و ترکیبدن سانتریفیوژ‌های در حال تست و نهایتا حمله هوایی". از نقش اسرائیل و آمریکا نیز در این حادثه حرف زده شد، حتی نیویورک تایمز به نقل از یک مقام اطلاعاتی نقش اسرائیل در آن را تائید کرد. گفته شد منبع نیویورک تایمز ارشدترین مقام اطلاعاتی اسرائیل یعنی یوسی کوهن بوده است. این ماجرا در اسرائیل اختلافاتی را به دنبال داشت و از نتانیاهو خواسته شد "دهن کوهن را ببندد. "
در ایران نیز رسانه‌های داخلی این احتمال را رد نکردند و آن را مورد توجه قرار دادند. عده‌ای معتقد بودند عملیات در سایت نطنز بدون دخالت عامل خارجی ممکن نیست.
از طرف دیگر انفجار در نطنز در شرایطی رخ داد که ایران عمل به تعهدات خود در قالب برجام را کاهش و سطح غنی‌سازی خود را اندکی افزایش داده بود. عملیات در نطنز را می‌توان حاوی پیامی سیاسی برای ایران دانست.
پس از گذشت بیش از دو ماه از حادثه نطنز چند روز پیش سخنگوی سازمان انرژی اتمی جزییاتی بیشتری درباره آن اعلام کرد. کمالوندی این حادثه را "خرابکاری" دانست و گفت عوامل این خرابکاری نیز "شناسایی" شده‌اند. او حرف از دستگیری این عوامل نزد و گفت: "موضوع در دست پیگیری است. "
بیشتر بخوانید: عاملان حادثه نطنز شناسایی شدند
سخنگوی سازمان انرژی اتمی همچنین گفت که "دلایل"، "روش‌ها" و "چگونگی" خرابکاری در نطنز نیز روشن شده است، اما نهاد‌های امنیتی باید درباره آن اظهار نظر کنند.
او افزود: «اینکه جزییات این اتفاق چیست را نمی‌دانیم. تا اندازه‌ای به ما گفته شده، ولی، چون مسأله در حال پیگری است از صحبت بیشتر در این خصوص معذوریم.»
کمالوندی وضعیت فعلی را شبیه "صحنه جنگ" دانست و گفت: «هدف آن‌ها ضربه زدن به ما در تولید مواد غنی شده است، ولی نتوانستند به هدف خود برسند.» این اظهارات کمالوندی نقش خارجی در ماجرا را تقویت می‌کند.
پاسخ به این سوال دو بعد فنی و امنیتی دارد. از بعد فنی ایران اعلام کرده که به سرعت ساخت سوله‌ای جدید برای تولید سانتریفیوژ‌های پیشرفته را آغاز کرده است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این باره گفت که سالن تازه‌ای به تجهیزات خود اضافه می‌کنیم. او تاکید کرده که تولید ایران صدمه‌ای ندیده است.
با این حال علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی اقدامات این سازمان پس از حادثه نطنز را در دو فاز دانست و گفت: «ما در فاز نخست نسبت به تامین تجهیزات و راه‌اندازی مقدماتی برای تولید سانتریفیوژ‌های پیشرفته اقدام کردیم و در فاز بعدی قدم بلند مدتی را برخواهیم داشت.»
سخنان او نشان می‌دهد که تاسیسات جدید احتمالا در محل قبلی نخواهد بود با این حال در همان نطنز خواهد بود. به گفته صالحی: "با توجه به اقدام خرابکارانه و خبیثانه تصمیم گرفته شد تا سالن مدرن‌تر، وسیع‌تر و فراگیرتری را از نظر همه ابعاد در نزدیکی نطنز برای این امر احداث کنیم. "
احتمالا سازمان انرژی اتمی برای افزایش امنیت بیشتر تاسیسات نطنز تصمیم به جابه جایی‌هایی در این تاسیسات زده است. علی اکبر صالحی گفته که سالن جدید سانتریفیوژ‌های مدرن در "دل کوه‌های نطنز" احداث می‌شود. او تاکید کرده که کار ساخت این سالن آغاز شده است.
تاسیسات نطنز به دلیل اینکه اولین تجربه ایران در ساخت تاسیسات هسته‌ای بوده در دل کویر و در محیطی باز ساخته شده که به عقیده کارشناسان نظامی موقعیت پدافندی کاملا مناسبی ندارد. شاید به همین دلیل تاسیسات فردو در دل کوهستان ساخته شد.