ابراهیم رییسی و چالش‌های انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰

رویداد۲۴ هرچه به زمان انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نزدیک می‌شویم، بحث درباره گزینه‌های انتخاباتی بیشتر می‌شود؛ برخی از گزینه‌های نظامی سخن می‌گویند و برخی توسعه کشور را در گرو انتخاب یک گزینه اقتصادی می‌دانند و برخی نیز معتقدند روحانیون بهتر از همه می‌توانند کشور را اداره کنند؛ در میان رحانیون نام سید ابراهیم رییسی بیش از همه شنیده می‌شود؛ حامیان او نه اکنون که از فردای انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ می‌گفتند جز با ابراهیم رئیسی نمی‌توان به توسعه رسید و اصرار داشتند که باید حمایت از او تا ۱۴۰۰ ادامه داشته باشد تا جانشین حسن روحانی شود.

همان زمان نیز ابراهیم رئیسی در بیانیه پس از انتخابات خود نوشت «رأی قریب به ۱۶ میلیون ایرانیِ خواهان تغییر، سرمایه‌ای مهم و پشتوانه عظیم است که به هیچ وجه نمی‌توان آن را در عرصه سیاسی و تصمیم گیری کلان کشور نادیده گرفت.»

او به پشتوانه همان ۱۶ میلیون رای، به سفرهای استانی می‌رفت. او دو بار راهی قم شده و حتی سخنران راهپیمایی روز قدس در این شهر هم بود. در سالروز ورود امام رضا (ع) سفری به نیشابور داشت، برای شرکت در همایش صیانت از روحانیت به ارومیه رفت، برای مراسم گلاب‌شویی حرم شاهچراغ (ع) به شیراز رفت و برای بازدید از مناطق سیل‌زده به کلات سفر کرد. رییسی همچنین سفری هم به استان سیستان و بلوچستان داشت و در آنجا با علمای شیعه و سنی و مولوی عبدالحمید که در انتخابات از روحانی حمایت کرده بود دیدار داشت. سفر به استان خراسان جنوبی به عنوان حوزه انتخابیه‌اش در خبرگان و شهر‌های بیرجند، سربیشه و نهبندان و دیدار با علما، طلاب، خانواده شهدا، ائمه جمعه و مردم این استان از دیگر برنامه‌ای او بود. در سفری دیگر او به شهرکرد هم رفت تا در اجتماع غدیریون سخنرانی کند. او حتی سخنران حسینیه اعظم زنجان در ایام محرم هم شد. اما سرانجام با انتصاب او به عنوان ریاست قوه قضائیه نحوه سفر‌های استانی او تغییر کرد و این بار در قامت یک مدیر اجرایی تلاش می‌کرد امور کارخانه‌های اعتصابی را رتق و فتق کند؛ رییسی به سفرهایی می‌رفت که اتفاقا نتایج مثبتی هم به دنبال داشت؛ او پس از انتخابات با عناوینی همچون ذوالقرنین و ابراهیم بت شکن هم معرفی شد و همچنان یک نامزد بالقوه انتخابات بود.

ابراهیم رئیسی در قوه قضائیه هم به سفر‌های استانی را ادمه داده است؛ تیمی از نیرو‌های رسانه‌ای سعی دارند زحمات او را در این سفر‌ها به بهترین شکل در رسانه‌ها منعکس کنند. سال گذشته و در جریان سفر رئیسی به اصفهان، یکی از رسانه‌های حامی او نوشته بود «با گذشت قریب به ۱۰‌ماه از انتصاب حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس قوه قضاییه، این دوازدهمین سفر استانی او در این مدت بود؛ سفر‌های منظم و برنامه‌ریزی شده به استان‌های مختلف کشور یکی از شاخصه‌های مدیریت رئیسی در قوه قضاییه است. رئیسی طی ۱۰‌ماه گذشته، ۱۰ بازدید سرزده از واحد‌های تحت مدیریت خود در سراسر کشور داشته است. این تعداد از سفر‌های استانی و بازدید‌های سرزده، از حجم بالای تحرک میدانی مدیریت عالی قوه قضاییه حکایت دارد.

غلامحسین اسماعیلی سخنگوی دستگاه قضا نیز در نشست خبری اخیر خود از «آثار و برکات فراوان» این بازدید‌ها خبر داده و گفته بود: «تلاش شده این موضوع به یک فرهنگ تبدیل شود.»

بیشتر بخوانید: سعید محمد، پدیده انتخابات ۱۴۰۰ اصولگرایان/ رئیس جمهور جوان انقلابی از قرارگاه خاتم می‌آید؟

به گزارش رویداد‌۲۴ هرچند کرونا سرعت این سفر‌ها را کمتر کرده است، اما همین روز‌های اخیر رئیسی شانزدهمین سفر خود را اینبار به چهارمحال و بختیاری انجام داد. سفر‌هایی که البته در آنها، رنگ و بوی انتقاد از دولت هم به وضوح دیده می‌شود.

نزدیکان ابراهیم رئیسی می‌گویند او خدمت در قوه قضائیه را به فعالیت در سایر نهاد‌ها ترجیح می‌دهد و حتی معاون اول قوه قضاییه زمزمه حضور رییسی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را زمزمه‌‍‌ای بیخود دانسته و این احتمال را تکذیب کرده، اما اگر کسی اندکی اهل سیاست باشد، می‌داند که احتمال نامزدی او را نمی‌توان به صورت کلی منتفی تلقی کرد چنانچه سال ۹۶ هم برای رها کردن مسئولیت در آستان قدس چنین مسائلی را مطرح شده بود.

برخی حامیان قالیباف معتقدند، در انتخابات سال ۹۶ یکبار قالیباف فداکاری کرده و به نفع رییسی کنار کشیده و اکنون نوبت رییسی است که فداکاری کند و به خاطر یار قدیمی‌اش این بار در عرصه انتخابات ورود نکند. میان حامیان هر دو نفر بحث‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده و احتمالا این بحث‌ها تا زمان انتخابات هم ادامه خواهد داشت و معلوم نیست اگر هر دو نفر قصد جدی داشته باشند، کدام یک می‌تواند دیگری را قانع کند.

نامزدی ابراهیم رئیسی در حالی مطرح می‌شود که در تاریخ ایران سابقه نداشته ریاست قوه قضائیه در انتخابات ریاست جمهوری نامزد شود و حتی چنین مسئله‌ای به عنوان شایعه نیز در انتخابات مطرح نبوده است. آیت الله یزدی، آملی لاریجانی و هاشمی شاهروی در انتخابات ریاست جمهوری حضور فعال نداشتند و سعی داشتند چهره بیطرف خود را حفظ کنند، اما ابراهیم رئیسی این تصویر را شکسته است. او حتی اگر نامزد انتخابات هم نشود با سکوتی معنادار درباره حضور در انتخابات، سایه‌اش بالای سر تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان اصولگرا قرار گرفته است و نامزد‌های اصولگرا را در یک دوگانه دشوار قرار داده است. آن‌ها نمی‌دانند اگر از ابراهیم رئیسی حمایت کنند، به اعتبارشان افزوده می‌شود یا رقیب فردای خود را تقویت کرده‌اند. شاید همین بود که وقتی حکم زندان و انفصال اکبر طبری منتشر شد، باند‌های توییتری به اندازه گذشته از ابراهیم رئیسی تقدیر و تشکر نکردند.

برخی نمایندگان مجلس، شاید به خاطر فشار به قالیباف و رقابت با او، اصلی‌ترین حلقه حامیان ابراهیم را تشکیل می‌دهند. آخرین مورد آن کریمی قدوسی، نماینده دوره یازدهم مجلس بود که در توئیتی از نامزدی رئیسی برای انتخابات ۱۴۰۰ حمایت کرد و نوشت «آیت الله رییسی مصداق اتم و اکمل رجل سیاسی و مکتبی، مدیر و مدبر است که با سایر مدعیان عرصه ۱۴۰۰فاصله‌ای غیر قابل رقابت دارند، چشم‌های منتظر وملتمس از درگاه الهی در آرزوی تبدیل نه ماهه آینده به دقایقی هستند.»

پیش از این احمد امیرآبادی فراهانی عضو موثر هیئت رئیسه مجلس و نماینده مردم قم در مجلس در برنامه دستخط در خصوص کاندیدای اصولگرایان در ۱۴۰۰ که گفته بود: «فکر می‌کنم برای ۱۴۰۰ اگر یک شخصیتی که بالاخره در تراز رئیس دولت جمهوری اسلامی و تراز انقلاب اسلامی باشد بیاید، نیرو‌های انقلاب دور او جمع می‌شوند. من فکر می‌کنم اگر آقای رئیسی بیاید همه مشکلات حل می‌شود. فکر می‌کنم آقای رئیسی می‌تواند افرادی را در قوه معرفی کند. الان خیلی پرونده‌هایی که در قوه قضائیه می‌رود، مستقیم و غیرمستقیم، با رفتار قوه مجریه مرتبط شده است.»

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی نایب رئیس مجلس البته در مقام توضیح صحبت‌های همکار خود در آمد و در صفحه شخصی خود نوشت «سخن برادرم آقای امیرآبادی بر لزوم حضور آیت‌الله رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰ جدید نیست. جمع‌بندی بسیاری از انقلابی‌ها همین بود که مطرح هم شد، اما ایشان به شدت مخالفت کردند و ضمن تاکید بر برنامه ۵ساله خود در قوه‌قضاییه، طرح بحث‌های این‌چنینی را انحراف در مسیر تحولی قوه و گفتمان مبارزه با فساد دانستند.»

به گزارش رویداد‌۲۴ ابراهیم رییسی نخستین رییس قوه قضاییه در تاریخ جمهوری اسلامی است که برآمده از بدنه قوه قضاییه است و ساختار این قوه را بهتر از تمام روسای دیگر می‌شناسد؛ نه آیت الله یزدی و موسوی اردبیلی، نه هاشمی شاهرودی و آملی لاریجانی و نه حتی  آیت الله بهشتی پیش از این سابقه‌ای در قوه قضاییه نداشته اند و از این جهت رییسی از روسای پیشین سابقه جدی تری دارد و احتمالا به همین دلیل است که تغییرات ساختاری او در دستگاه قضایی بیش از سایرین تاثیرگذار بوده است؛ او تلاش می‌کند آهسته آهسته دادگاه‌های انقلاب را برچیند؛ سیستم تجدید نظر را دوباره به پرونده های مالی برگرداند؛ دادگاه های فساد مالی تا بالاترین حد در دوره او برگزار شد؛ تا آنجا که کسی تصور نمی کرد دادگاه دست راست رییس سابق خود (رییس حوزه اجرایی قوه قضاییه در دوره آملی لاریجانی) را برگزار کند؛ مدیران ارشد بانکی را به پای میز محاکمه کشاند و مفسدان پتروشیمی را یکی یکی دستگیر کرد، برای نخستین بار قضات رده بالای فاسد را دستگیر و نام آنها را نیز منتشر کرد؛ تفاوتی هم نداشت که آن قاضی، یک قاضی معمولی باشد یا کسی که منویات رده بالایی‌ها را انجام می‌داد و حکم بالا را انشا می‌کرد و  تصمیم به فیلترینگ قوه قضاییه می‌گرفت  و ... همه این اتفاقات باعث شد تا تصویری جدید از رییسی برای افکار عمومی ایجاد شود که برای بخش عمده مخاطبان بسیار خوشایند بود؛ برخی حامیانش و حتی منتقدانش می‌گفتند اگر همین الان بین او و روحانی انتخابات انجام شود، حتما او برنده خواهد شد؛ چه آنکه دستکم تصویر او از روحانی خوشایندتر شده بود اما این همه ماجرا نبود؛ اعتراضات عمومی به خاطر مشکلات اقتصادی از دی ۹۶ بسیار افزایش یافت و این موضوع سختگیری بیش از حد قوه قضاییه را به دنبال داشت که مهمترین نمونه آن که بازتاب بسیار گسترده داشت، اعدام نوید افکاری بود.

برخی تحلیلگران سیاسی اینگونه تفسیر کردند که اعدام افکاری پوست موز زیر پای رییسی بوده است؛ برخی نیز گفتند تیمی از طرف رییسی برای بازدید و بررسی وضعیت نوید افکاری اعزام شده اما زودتر از آنکه تیم برسد، افکاری اعدام شده بود. چه این روایت درست باشد چه برای اعاده اعتبار رییسی درست شده باشد، حقیقت آن است که اعدام سریع افکاری بسیار برای رییسی گران تمام شد؛ آنهم در حالی که او می‌توانست با ابلاغ دستور رسیدگی مجدد، قهرمان قاطع این ماجرا باشد؛ با این حال نه برای احترام به خواسته افکار عمومی، نه دستور رسیدگی مجدد صادر شد نه مردم از اتفاق افتاده راضی بودند. این موضوع برای رییسی بسیار گران تمام شد و تیم اطلاع رسانی و روابط عومی قوه نیز نتوانست ارتباط خوبی با مردم پیدا کند و درباره عملکرد قوه پاسخگو باشد؛ نکته مهم اینکه بسیاری از منتقدان قوه قضاییه، خود اصولگرایان بودند که می‌گفتند مردم هیات منصفه هستند که قانع نشده‌اند.

اگر رییسی تصور می‌کند در انتخابات ۱۴۰۰ رای او تضمین شده است، بحثی نیست اما اگر قرار است خود را حداقل با دیگر رقبای اصولگرا در معرض رای مردم قرار دهد، ابتدا باید بپذیرد که در این شرایط جمع کردن آرای دستوری و پادگانی کار دشواری است؛ مگر آنکه افکار عمومی از عملکردش راضی باشند؛ اقدامات قضایی رییسی در مدت گذشته بسیار قابل توجه بوده و حتی مخالفانش او را ستوده‌اند، با این حال تصمیمات امنیتی دستگاه قضا چندان خوشایند مردم نیست. 

رییسی یکی از مهمترین کاندیداهای احتمالی انتخابات ریاست جمهوری است؛ حتی اگر خودش نخواهد، او حامیانی دارد که معتقدند او بهترین گزینه ممکن است. از دوره ریاست او بر قوه قضاییه نیز این حامیان بیشتر شده‌اند. با این شرایط حتما پیشنهادهایی زیادی برای حضور در عرصه انتخابات به او خواهد شد؛ نکته اینجاست که رییسی باید بپذیرد برای گرفتن رای مردم باید حرف مردم را بداند؛ نه تنها مردمی که حامی او هستند؛ او باید حرف همه دیدگاه‌ها را بشنود؛ مخصوصا آنها که منتقد او هستند.