رویداد۲۴ طبق دستوری که سه سال پیش از سوی رهبری صادر شد، تمامی نهاد‌های مسئول در حوزه آموزش‌وپرورش موظف شدند که اجازه ندهند هیچ کودکی (زیر ۱۸ سال) از تحصیل محروم بماند. بر همین مبنا هم قرار شد که روند ثبت‌نام در مدارس دولتی برای تمامی کودکان مهاجر و اتباعی که در ایران زندگی می‌کنند، فارغ از اینکه اوراق و مدارک تحصیلی داشته باشد یا خیر، انجام شود.
مهدی محمودی مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی هم ۲۵ شهریورماه سال جاری اعلام کرد ثبت‌نام از دانش‌آموزان پناهنده مهاجر و اتباع خارجی دارای مدرک معتبر انجام شده و این افراد در مدارس آموزش‌وپرورش سطح کشور ثبت‌نام کرده‌اند.
بر اساس اظهارات محمودی، علاوه بر این، وزارت کشور تمامی تلاش خود را برای ثبت‌نام دانش‌آموزانی که در سنوات گذشته طبق دستور مقام معظم رهبری در مدارس ثبت‌نام شدند، به کار برده و نسبت به تمدید برگ حمایت تحصیلی تمامی افرادی که دارای کارنامه تحصیلی بوده‌اند، اقدام کرده است.
با این وجود، در سال تحصیلی جدید دانش‌آموزان اتباع زیادی پشت در مدارس جا مانده‌اند؛ کما اینکه رضوان حکیم‌زاده معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش هم این اختلال را تایید می‌کند و می‌گوید: «این اشکال هنگام ثبت‌نام پیش آمده بود که ما با توجه به فرمان مقام معظم رهبری و بر اساس اعتقاد خودمان مبنی بر اینکه آموزش حق کودک است، به صورت جدی اقداماتی انجام شد؛ از جمله اینکه دوباره از دفتر مقام معظم رهبری پیگیری کردیم. حالا مشکل برطرف شده و در حال حاضر مشکلی در ثبت‌نام این دسته از دانش‌آموزان نداریم.»
به گفته حکیم‌زاده، دستورالعمل را مرکز بین‌الملل وزارتخانه حدود یک ماه پیش برای تمام مناطق فرستاده و اگر الان هم در مواردی به صورت سلیقه‌ای برخورد می‌شود، قابل پیگیری است.
اظهارات حکیم‌زاده هرچند امیدبخش، اما با آنچه در واقعیت رخ داده در تضاد بود. اعظم علیزاده معلم پایه اول ابتدایی است. او که سال‌هاست در «جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان» فعالیت داوطلبانه می‌کند، در گفتگو با اعتمادآنلاین نگاهی به ماه‌های اخیر و حواشی ثبت‌نام کودکان اتباع در مدارس دولتی می‌اندازد: «اطلاعیه‌ای که در همان ابتدا از وزارت کشور، استانداری و سفارت اعلام شد مبنی بر این بود که خانواده‌ها حدود ۱۰ تا ۱۵ روز فرصت دارند تا اول کودکانی را که کارت حمایت تحصیلی داشتند تمدید کنند و از ۱۰ تیرماه هم باید برای گرفتن کارت جدید اقدام می‌کردند. همه این موارد البته منوط به این بود که این افراد جزو سرشماری طرح خانوار باشند. اما این طرح سال ۹۸ به خاطر شیوع ویروس کرونا انجام نشد و خیلی از خانواده‌ها که بیش از ۲ سال است به ایران آمده‌اند نتوانستند وارد این طرح شمارش شوند.»
طی ماه‌های اخیر، خانواده‌ها هنگام مراجعه به دفاتر کفالت برای گرفتن کارت حمایت تحصیلی فرزندان‌شان، با رویه‌ای جدید روبه‌رو شدند. این فعال حوزه کودکان با اشاره به همین معضل ادامه می‌دهد: «وقتی خانواده‌ها به دفاتر کفالت مراجعه می‌کردند به آن‌ها می‌گفتند که شما جزو طرح سرشماری خانوار نیستید. عده‌ای بدون هیچ حرفی برمی‌گشتند. اما گروهی دیگر هستند که سال‌هاست در این کشور زندگی می‌کنند، طرح سرشماری را دارند، حتی فرزندشان در ایران به دنیا آمده است و فرزند یا فرزندانی دارند که همین حالا در مدارس دولتی درس می‌خوانند، اما بچه بعدی که جزو طرح هم هست، نمی‌توانست کارت تحصیلی بگیرد. وقتی هم اعتراض می‌کردند که چرا با وجود داشتن طرح سرشماری نمی‌توانند کارت حمایت تحصیلی بگیرند، جواب می‌شنیدند که سایت بسته شده است. اگر هم کسی زیاد اصرار می‌کرد که همه چیز قانونی است و چرا کارت را به من نمی‌دهید، می‌گفتند باید به همان دفتر کفالتی مراجعه کنی که برای فرزند قبلی‌ات رفتی. اما وقتی به آن دفتر مراجعه می‌کردند می‌گفتند، دیر آمده‌ای.»
مشکل دیگر هم «کارنامه» بود؛ گرچه در سال‌های گذشته کارنامه‌های صادرشده از NGOهای رسمی و فعال در حوزه کودکان که کلاس درس را هم برای اتباع یا کودکان کار برگزار می‌کنند برای حضور در مدارس قابل قبول بود، امسال دفاتر کفالت آن‌ها را رد کردند. علیزاده در وصف این معضل عنوان می‌کند: «حتی به برخی خانواده‌ها می‌گفتند کارنامه فرزندتان را نشان دهید و وقتی پدر و مادر کارنامه را رو می‌کردند، مسئولان دفاتر کفالت ادعا می‌کردند که این کارنامه‌های دست‌نویس صادرشده از فلان NGO قابل قبول نیست و باید حتماً از آموزش‌وپرورش باشد. در حالی که اساساً چنین چیزی در گستره اختیارات دفاتر کفالت نیست.»
او حتی خودش هم در مسیر ثبت‌نام با برخی از خانواده‌ها همراه شده است: «من خودم شخصاً به چند دفتر کفالت رفتم تا شرایط را بررسی کنم. خانواده‌ها هم از من درخواست کردند که همراه‌شان باشم تا شاید، چون ایرانی هستم کار زودتر انجام شود. وقتی با مدیر یکی از این دفاتر گفتگو کردم و پرسیدم چرا امسال با اتباع چنین برخوردی می‌شود، گفت که تقصیر ما نیست، به ما دستور داده‌اند از هر ۵۰ نفری که مراجعه می‌کنند، ۱۰ نفر را بپذیرید. چاره دیگری نداریم. مرحله بعد چیست؟ در این مرحله باید در مدارس ثبت‌نام شوند. در این گام هم مشکلات زیادی وجود دارد. از آنجا که روشن است بخش اعظم اتباع و مهاجران به لوازم حضور در کلاس‌های آنلاین دسترسی ندارند، در نتیجه دستور‌هایی هم داده شده که ثبت‌نام این افراد نیز به راحتی انجام نشود و باز هم گزینشی در میان است؛ مثلاً چند تلفن همراه به شکل امانت به برخی مدارس می‌دهند. من خودم برای این کار هم با چند خانواده همراه شدم. آموزش‌وپرورش و مدارس مدام ما را پاس می‌دادند. مسئولان مدرسه می‌گویند به اداره بروید تا کد اختصاصی بگیرید. اداره آموزش‌وپرورش می‌گوید کد اینترنتی است، برو برایت ارسال میکنم. دوباره به مدرسه می‌رویم می‌گویند کد‌ها هفته‌ای برای ما ارسال می‌شود، برو و هفته بعد برگرد. اتفاقی که می‌افتد هم این است که وقتی خانواده‌ها هفته بعد به مدرسه می‌روند، به آن‌ها می‌گویند ظرفیت ثبت‌نام تکمیل شده است. به همین راحتی کودکانی از تحصیل بازمی‌مانند.»
آقای ایوبی سه فرزند بزرگش را به مدرسه فرستاده، اما امسال هرچه به دفتر کفالت ۳۰متری جی رفته نتوانسته برای فرزند کوچکش کارت بگیرد. از هم‌وطنانش شنیده که دفتر تهرانسر کارت را می‌دهد، اما وقتی به آنجا رسیده گفتهاند دیگر کارت نمی‌دهیم.
مادر دنیا هم ناراحت است. می‌گوید درس دخترش خیلی خوب است و استعداد زیادی دارد، اما اجازه نمی‌دهند کلاس دوم را بخواند. می‌گویند، اگر خیلی نگرانی، باید دخترت دوباره در پایه اول درس بخواند، چون کارنامه‌اش را قبول نداریم. الینا نیز اگرچه هم کد خانوار دارد و هم خواهرانش به مدرسه رفته‌اند، اما او که سال اولی است نتوانسته کارت بگیرد.
اوضاع برای عتیق‌الله، بهزاد، ذبیح‌الله و بسیاری دیگر از کودکان اتباع نیز همین‌گونه است. به مادر یکی از همین بچه‌ها در دفتر کفالت گفتهاند، اول بلیت قطار نداشتی و حالا که بلیت داری، قطار پر شده است!
رویه تازه وزارت کشور و دفاتر کفالت سبب شده تا کودکان مهاجر زیادی امسال از تحصیل محروم بمانند. کارت حمایت تحصیلی، سندی که تا همین سال گذشته، طبق فرمان رهبری، به دانش‌آموزان اتباع داده می‌شد امسال تنها برای افرادی تمدید شد که سال گذشته آن کارت‌ها را گرفته بودند.
دانش‌آموزان جدید، اما تنها محرومیت نصیب‌شان شده است. حالا برخی از آن‌ها توانسته‌اند در انجمن‌های فعال در این حوزه به تحصیل ادامه دهند، اما همین انجمن‌ها هم ظرفیت محدودی دارد. علیزاده در همین باره می‌گوید: «ما هم ظرفیت‌مان کم است. این روز‌ها مدام خانواده‌هایی را که با هزار امید و آرزو برای آینده درس خواندن فرزندشان پیش ما می‌آیند رد می‌کنیم، چون دیگر جایی برای ثبت‌نام نداریم. ظرفیت ما هم محدود است.»
شیوع کرونا و آغاز آموزش مجازی مدارس پیشتر موجب شده بود بسیاری از دانش‌آموزان به خاطر عدم دسترسی به لوازم آموزشی کلاس آنلاین، همچون موبایل و اینترنت، از تحصیل محروم بمانند و حالا، با تغییر رویه در ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع، تعداد محرومان بیش از گذشته هم خواهد شد.
پیشتر اعلام شده بود که مهلت حضور در دفاتر کفالت و اتباع برای دریافت کارت حمایت تحصیلی و ثبت‌نام در مدارس دولتی تا ۲۷ شهریورماه است، اما به گفته مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی قرار شده تا زمانی که آموزش‌وپرورش آمادگی داشته باشد و در صورت ضرورت، این فرایند ادامه یابد.
اگرچه معاون ابتدایی آموزش‌وپرورش ممانعت از ثبت‌نام این دانش‌آموزان را رفتاری سلیقه‌ای قلمداد کرده که قابل پیگیری است، اما آیا امکان پیگیری برای تمامی خانواده‌ها وجود دارد؟ چه کسی یا کسانی مرجع پاسخگویی خواهند بود و آیا تا زمان پیگیری، فرصت آغاز درس در سال تحصیلی جدید از دست نمی‌رود؟