رویداد۲۴ فرهاد فرزاد: صبح امروز حسن روحانی رییس جمهور برای مقابله با کرونا دستورالعمل‌های جدیدی صادر کرده است؛ بخشی از این دستور العمل‌ها به این شرح است: «اگر کسی کرونا داشته باشد و نگوید، تخلف محسوب می‌شود و ۲۰۰ هزار تومان جریمه می‌شود» در قسمتی دیگری از این دستور عجیب گفته شده «اگر تاکسی مسافر بدون ماسک سوار کند، برای هر مسافر ۲۰ هزار تومان جریمه خواهد شد.»
این دستورالعمل بخش‌های دیگری هم دارد که هر کدام از جملات فوق عجیب‌تر هستند. برای آنکه متوجه شویم، تا چه اندازه دستورالعمل‌های خلق الساعه، بدون استدلال و بدون منطق است، بهتر است زوایای آن را بررسی کنیم:
۱- اولین نکته درباره ابلاغ قوانین این است که مرجع صادر کننده آن باید مشخص باشد؛ با این حساب ابتدا باید پرسید این جریمه‌ها چه زمانی تصویب شده است و ابلاغ آن چگونه است. حسن روحانی در جلسه هیات دولت گفته دولت چنین تصمیمی دارد، اما اینکه این سخنرانی به منزله ابلاغ یک دستور العمل است، به لحاظ حقوقی جای سوال دارد.
۲- فرض را بر این بگیریم که این دستورالعمل از طریق سامانه‌های رسمی ابلاغ مصوبات و آیین‌نامه‌ها به مردم گفته شود، سوال مهمتر این است که مبنای ارقام چنین مجازات‌هایی چیست؟ احتمالا شیوه چنین تصمیم‌گیری‌هایی اینگونه بوده که مثلا وزیر بهداشت و فرمانده نیروی انتظامی و رییس جمهور و یکی دو نفر دیگر در جلسه‌ای نشسته‌اند و با خود گفته جریمه را ۴۰ تومان بگذاریم و آن دیگری گفته مردم مشکل دارند، فعلا ۲۰ هزار تومان جریمه کنیم و با حرف‌هایی از این دست، ارقام جریمه را تعیین کرده‌اند.
۳- اصلا بگذارید بازهم فرض را بر این بگذاریم که حدود ۸ ماه روی چنین طرحی فکر شده و پس از چکش‌کاری زیاد، ارقام آن تعیین شده و به رییس جمهور پیشنهاد شده است؛ آن وقت این سوال پیش می‌آید که چرا چنین مصوبات بازدارنده‌ای در موج سوم کرونا قرار است اجرایی شود؟ آن زمان که موج اول کرونا و جان باختن یکی یکی مردم به خاطر عدم اعمال قرنطینه رخ می‌داد، چرا چنین مصوباتی اجرا نمی‌شود.
۴- در بخش عجیب دیگر از این ابلاغیه ناشیانه گفته شده هر کس مبتلا به کروناست باید اطلاع دهد و اگر به محل کارش اطلاع ندهد و از منزل خارج شود، ۲۰۰ هزار تومان جریمه می‌شود. منطق این مصوبه این است: فردی را خیابان بگیرند و ابتدا کرونا داشتن و نداشتن او را احراز کنند و سپس استعلام کنند که آیا به محل کارش اطلاع داده یا خیر. اگر اطلاع داده که بیخود کرده در خیابان است و اگر اطلاع نداده، قبضی به او داده می‌شود که روی آن نوشته شده ۲۰۰ هزار تومان جریمه!
بیشتر بخوانید: روحانی: افرادی که از ماسک استفاده نکنند ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوند
۵- به گزارش رویداد۲۴ این سوالات با این پیشفرض است که چنین مصوبه‌ای کارایی داشته باشد، چراکه موضوع مهمتر این است که ضمانت اجرایی چنین تصمیماتی چیست؟ در نظر بگیرید فردی در خیابان بدون ماسک راه می‌رود، ماموری او را نگه می‌دارد و به او می‌گوید «چون ماسک نزدی، ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوی» فکر کنید آن فرد چگونه قرار است شناسایی شود که اگر پولی پرداخت نکرد، بتوان او را مجازات کرد. این سوال آنجا مهمتر می‌شود که اگر فردی مدرک شناسایی نداشت یا از ارائه آن اجتناب کرد، تکلیف چیست؟ آیا قرار است او را «کت بسته» به کلانتری ببرند یا مثلا به زور او را تفتیش کنند که ببینند مدارک دارد یا خیر؟
یکبار قرار بود برای مجازات عابران پیاده‌ای که از چراغ قرمز عبور می‌کنند، چنین مجازات‌هایی در نظر بگیرند. آن زمان هم به پیامدها و مشکلات طرح فکر نکرده نشده بود و صرفا می‌گفتند جریمه می‌کنیم بنابراین همان زمان این طرح شکست خورد. حالا دوباره همان طرح قرار است در دوره کرونا اجرایی شود.
۶- روحانی از بسیج و نیروی انتظامی خواسته برای جریمه افراد بدون ماسک وارد عمل شوند و گفته «این جریمه را نیروی انتظامی، بسیج و ناظران ما اعمال خواهند کرد و موظف هستند که مشخصات افراد را ثبت کنند و این جریمه را به خود فرد اعلام کنند» سوال اینجاست چرا در عید نوروز که در موج اول کرونا بودیم، دولت اجازه ورود ستاد کل نیروهای مسلح را نداد؟ آن زمان نیروهای نظامی برای اعمال قرنطینه اعلام آمادگی کردند و قرار شد همان ابتدا از تمام امکانات استفاده کنند و جلوی شیوع کرونا را بگیرند. روحانی آن زمان گفت از شنبه همه چیز عادی است و اجازه قرنطینه را صادر نکرد. اکنون در حالی که قرنطینه اعلام نمی‌شود، نیروهای نظامی و بسیج فقط بخش جریمه کردن را باید انجام دهند. مهمتر اینکه آیا روحانی به تبعات امنیتی دخالت بسیج در جریمه کردن مردم دقت کرده است؟
۷- در جامعه‌ای که مردم در مترو و اتوبوس‌های عمومی بدون هیچ فاصله‌ای به هم چسبیده‌اند تا در محل کارشان حاضر شوند، زدن یا نزدن ماسک چه فایده‌ای دارد؟ تصاویر منتشر شده از حمل و نقل عمومی در ایران نشان می‌دهد ماجرا تا چه اندازه وحشتناک است. در این میان نه تعداد متروها زیاد شده است، نه اتوبوس‌های جدید به ناوگان حمل و نقل اضافه شده و نه تعداد تاکسی‌ها افزایش یافته است؛ یعنی همان مردم با همان وسایل نقیله باید سر کار بروند. بنابراین دولت به وظیفه خود در توسعه حمل و نقل عمل نکرده و اکنون بار آن به دوش مردم افتاده است.
۸- نکته دیگر در ابلاغیه تاریخی دولت این است که این پول کجا می‌رود؟ طبق قانون درآمدهای دولت ابتدا باید به خزانه برود. آیا برای این موضوع نیز چنین مسیری در پیش گرفته شده است؟ البته روحانی گفته «ساز و کار هم مشخص است و این ۲۰۰ هزار تومان به حسابی واریز می‌شود که وزارت بهداشت آن را مشخص کرده و اگر این کار را انجام ندهد به عنوان بدهی شخص محسوب می‌شود.» با این وصف از فردا همه بدهکار وزارت بهداشت هستند؛ یعنی اگر فردی برای بیماری دیگری به بیمارستان مراجعه کند، هزینه دیگری روی قبض آن با عنوان «بدهی ماسک» نوشته می‌شود و از بیمار دریافت می‌شود.
دولت روحانی در دوره کرونا از هر طریقی که توانست، کسری بودجه خود را جبران کرد؛ قیمت دلار آنقدر دستکاری شد و نوسان پیدا کرد که چه این نوسان عامدانه باشد، چه غیرعامدانه، بخشی از کسری بودجه دولت با همین افزایش قیمت دلار تامین شد. مردمی که در دوره کرونا به شدت تضعیف شده بودند، توسط دولت به بورس فراخوانده شدند و دولت با واگذاری سهام خود آنها را آنچنان به سرمایه‌گذرای در بورس ترغیب کرد که صدها هزار کد بورسی جدید ایجاد شد و مردم سرمایه‌هایشان را به بورس آوردند؛ اینجا هم بخشی از بودجه دولت با پول مردم تامین شد.
در عید نوروز، بی آنکه قانون قرنطینه رسما ابلاغ شود، تمام خودروهایی که در سفر بودند، جریمه می‌شدند؛ از این طریق نیز بخشی از کسری بودجه دولت تامین شد. حالا نیز دولت قصد کرده سایر منابع مورد نیاز خود را از طریق جریمه مردم تامین کند.
۹- این نقد به آن معنا نیست که هر کس دوست دارد، بی‌قانونی کند یا قواعد را جوری بهم بریزد که باعث بیماری دیگران شود، بلکه نقد اصلی آنجاست که ابتدا جریمه و مجازات را باید از خود دولت آغاز کرد. ابتدا از آنها پرسید چرا شهرهای قرمز که منطقه کانونی ویروس کرونا در ایران بودند در همان اسفند سال ۹۸ قرنطینه شد؟ چه کسی امروز جریمه قرنطینه نشدن قم و گیلان را می‌دهد؟
در حالی که همه می‌گفتند مراسم عزاداری در خیابان‌ها انجام نشود، این مراسم انجام شد و روحانی هم اعلام کرد همه جا باید شور حسینی باشد، آمار دو هفته بعد از عزاداری کاملا مشخص می‌کند که چه اتفاقی افتاده است. آیا دولت به خاطر آن تصمیم نادرست جریمه خواهد شد؟
۱۰- در میانه موج سوم کرونا، در حالیکه روحانی روی صندلی‌اش نشسته بود و با نزدیکترین فرد دست‌کم ۱۰ متر فاصله داشت، از طریق ویدئو کنفرانس مجازی، مدارس را برای دانش آموزان بازگشایی کرد تا آنها خیلی واقعی به مدرسه بروند. آمار بعد از این تصمیم هم قابل بررسی است. آیا رییس جمهور به خاطر این تصمیمات یکبار مجازات و جریمه شد؟
حقیقت آن است که اگر تصمیم جریمه مردم در خیابان هم تصمیم درست و کاملا کارشناسی شده باشد، مهمترین شائبه‌ای که وجود دارد، این است که بر چه اساسی باید به تصمیمات دولتی اعتماد کرد که در جریان کرونا یکبار تصمیمات حساب‌شده نگرفته است. خود دولت در بازگشایی ادارات و مدارس و حسینیه‌ها و اماکن عمومی مقصر است، حالا چگونه می‌تواند مدعی مردم باشد و با مجازات آنها بخواهد ادعای حل کردن مشکلات را داشته باشد؟