زمستان گذشته چندین روز متوالی مدارس و اداره‌ها تعطیل بود و در نهایت گرم شدن هوا و بارش‌های جوی به داد شهروندان رسید.
تابستان اما نه بارشی در کار است و نه وزش باد تا نفس کشیدن را ساده‌تر کند. تفاوت تابستان و زمستان و نوع آلودگی آن فقط در نوع آلاینده‌ها است. هوای تهران اینگونه تفسیر می‌شود: زمستان با وارونگی هوا و تابستان با ریزگرد‌ها...
تهدید ریزگرد‌ها دامن پایتخت را گرفت
پنج سال قبل یوسف رشیدی، مدیر عامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از احتمال نفوذ ریزدانه‌ها در آسمان پایتخت خبر داده بود.
رشیدی با بیان اینکه براساس تجربیات سالهای گذشته دامنه تغییرات جوی و بروز گرد و غبار در غرب کشور به آسمان تهران نیر نفوذ کرده است گفته بود: «در حال حاضر شاخص‌های ذرات معلق در هوا از حد استاندارد فرا‌تر رفته است و در صورت عدم بارش باران این احتمال وجود دارد که این ریزدانه‌ها به تهران برسند. همچنین غبار آلود شدن آسمان تهران بستگی به جهت وزش باد و بارش نزولات آسمانی دارد. از سویی دیگر پس از بروز گرد و غبار غلیظ در استانهای جنوبی و غربی کشور این ریزدانه‌ها آسمان استان البرز در نزدیکی تهران را خاکستری کرده است.»
اما شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، همان روز‌ها چه تمهیدی برای کنترل وضعیتی که شرح داده بود اندیشید؟ اگر پنج سال قبل و حتی پیش از آن برنامه ریزی جامع و مدونی برای مقابله با ریزگزد‌ها تدوین شده بود، امروز این موضوع یکی از بزرگ‌ترین مشکلات هوای کشور نبود. حال نه تنها ریزگرد‌ها نفس مردم جنوب کشور را گرفته که پایتخت نشینان را هم با مشکل مواجه کرده است.
هشدار وزارت بهداشت: ریزگرد‌ها بازهم می‌آیند
از سویی دیگر، شیدا ملک افضلی، رئیس گروه سلامت هوا وزارت بهداشت بعد از آنکه از مردم چند استان درخواست کرد در خانه‌هایشان بمانند، تاکید کرد: بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سامانه بین‌المللی رصد پدیده ریزگرد‌ها وابسته به سازمان بین‌المللی هوا‌شناسی، احتمال شدت آلایندگی ذرات معلق تا مقادیر ۵۰۰ میکروگرم بر متر مکعب برای استانهای سیستان و بلوچستان و خوزستان متصور است.
به گفته ملک افضلی، متداول‌ترین نشانه‌هایی که طی یک پدیده گرد و غبار مشاهده می‌شود، تحریک مجاری هوایی دستگاه تنفسی، سوزش چشم و درد قفسه سینه و نفس تنگی است.
همچنین معمولا نوزادان و کودکان، نوجوانان و سالخوردگان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری قلبی عروقی، آسم، برونشیت، آمفیزم و جانبازان شیمیایی ممکن است آسیب پذیری بیشتری داشته باشند.
رئیس گروه سلامت هوا وزارت بهداشت افزود: وقوع پدیده ریزگرد‌ها می‌تواند واکنش‌های حساسیتی، حملات قلبی و تنفسی را تشدید کند و مشکلات استنشاقی حادی را ایجاد کند.
تردد غیر ضروری در فضای باز خطرناک است
وی با بیان مواردی از خودمراقبتی و کاهش تبعات مواجهه با ریزگرد‌ها تاکید کرد: افراد از حضور و فعالیت غیر ضروری تا رفع آلایندگی در فضاهای آزاد خودداری کند، در صورت الزام به حضور در فضای آزاد حاوی ریزگرد‌ها این زمان را به حداقل ممکن کاهش دهند و از باز نگاه داشتن در و پنجره‌ها و نفوذ گرد و غبار به داخل منزل، محل کار و اماکن عمومی و مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی جلوگیری کنند.
وی خاطر نشان کرد: به دلیل آنکه عمدتا وقوع پدیده ریزگرد‌ها در فصول گرم سال اتفاق می‌افتد برای پیشگیری و جلوگیری از ورود ریزگرد‌ها به فضای بسته به منظور استفاده از وسایل سرمایشی، در منزل، محل کار، اماکن عمومی و مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی از سیستم‌های خنک کننده چرخشی هوا نظیر تهویه مطبوع استفاده شود.
از سویی دیگر حتما افراد با سابقه بیماری‌های زمینه‌ای و گروه‌های حساس برای پیشگیری از حملات تنفسی و قلبی به منظور مراقبت‌های دارویی و بازتوانی با پزشک خود مشورت کنند.
رئیس گروه سلامت هوا وزارت بهداشت گفت: هموطنان به منظور جلوگیری از نشست و امکان آلودگی ثانویه بر روی مواد غذایی و آشامیدنی در منازل، محل کار و مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی از پوشش مناسب استفاده کنند.
حال هوای کشور خوب می‌شود؟
با توجه به مشکلاتی که گرد و غبار‌ها در وضعیت هوای کشور ایجاد کرده‌اند و از سویی دیگر برنامه‌هایی که دولت قبل در حوزه محیط زیست کشور انجام نگرفت و اجرایی نکرد، شکی نیست که موقعیت زیست محیطی کشور دشوار‌تر خواهد شد. به هر روی محیط زیست، مخصوصا گرد و غبار کشور از آن دست مسائلی نیستند که با برنامه ریزی‌های ضربتی و کوتاه مدت بتوان آن‌ها را مدیریت کرد.
این درحالیست که معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور، بهمن ۹۳ درباره توقف مالچ پاشی و ایجاد نوار سبز گفته بود: غیر از کشور عراق که به دلیل نا‌امنی عملا امکان اجرای طرحهای مقابله با آلودگی هوا را ندارد؛ در نقاط دیگر و مخصوصا در داخل کشور خودمان برنامه‌هایی در دست اقدام داریم. یک بودجه ملی برای مقابله با گرد و غبار مشخص کرده‌ایم و برنامه‌هایی در دست اقدام است.
همچنین ابتکار آن روز‌ها خبر از اتفاقات مهمی در حوزه محیط زیست که در دولت تدبیر و امید رخ داده است؛ از جمله بازگشت آب به هورالعظیم داده بود.
به گفته وی، از آنجایی که هورالعظیم به دلیل طرحهای اکتشاف نفت در سالهای گذشته با وجود مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست خشک شده بود و ما با پیگیری‌هایی که در چند ماه اخیر داشتیم، موفق شدیم که راه آبهای منتهی به هور العظیم را باز کنیم و اکنون آب به هورالعظیم برگشته و تاثیرات این نقطه که منشا گرد و غبار است، کم کم به حداقل می‌رسد.
همچنین اهواز میزان زیادی از آلاینده‌های ناشی از فعالیتهای نفتی را در گذشته داشته که طرح‌هایی تدریجا اجرا شد و این آلاینده‌ها کاهش یافت. اخیرا هم شاهد پدیده‌ای بودیم که سبب می‌شد تعداد زیادی از هموطنان در اهواز دچار ناراحتی‌های تنفسی شوند اما با هماهنگی‌هایی که با وزارت نفت انجام شد، فرآوری نفت سنگین که در داخل شهر اهواز انجام می‌شد، کاهش پیدا کرد و کاهش این فرآیند در داخل شهر اهواز موجب شد که ناراحتی‌های تنفسی و آلودگیهای هوا ناشی از اجرای آن طرح‌ها نیز کاهش یابد.
رییس سازمان حفاظت از محیط زیست ادامه داد: تلاش‌ها در حال انجام است و ما پیگیر هستیم و در سطح دولت نیز موضوع از سوی دکتر روحانی، رییس جمهور مورد تاکید است و امیدواریم بتوانیم اعتبارات ویژه‌ای برای مقابله با آلودگی هوا تامین کنیم.