رویداد۲۴ یک ماه پیش بود که خبر رسید آیت الله یزدی از شورای نگهبان کنار رفته و حجت الاسلام سید احمد خاتمی به جای او منصوب شده است. آن بیماری پایان زندگی پرماجرای آیت الله شد. آن هم در روز‌هایی که مصباح یزدی هم در بستر بیماری افتاده است. به این ترتیب از مثلث جنتی و مصباح یزدی و محمد یزدی، یکی درگذشته و دیگری در بدترین وضعیت از نظر سلامتی است.
آیت الله یزدی تا ۹۰ سالگی نیز همچنان در قدرت بود و اگرچه به خاطر کهولت سن توان سابق را نداشت و با ویلچر به این سو و آن‌سو می‌رفت، باز هم منصبی رسمی داشت و عاقبت آنقدر وضعیت جسمانی‌اش وخیم شد که دیگر چاره‌ای جز استعفای او وجود نداشت و چهل روز پس از خروج از شورای نگهبان، درگذشت.
همراهی مصباح یزدی و محمد یزدی در افکار عمومی به ۵ سال قبل برمی‌گردد. اصلاح طلبان در اسفند ۹۴ تلاش داشتند به لیست عجیب انتخاباتی رای دهند که افرادی مثل ری شهری (وزیر اطلاعات دهه شصت) در آن حضور داشتند و هدفش این بود که مثلث جنتی، مصباح و یزدی وارد مجلس خبرگان نشوند. سرانجام جنتی رای آورد، اما دو روحانی دیگر پشت در خبرگان ماندند.
خبرگان رهبری در این سال‌ها فعالیت خاصی نداشته که جای خالی محمد یزدی و مصباح یزدی احساس شود. سرانجام اسفند ۹۸ در سایه رد صلاحیت‌ها و تغییر حوزه‌های انتخابیه، یزدی و مصباح به مجلس خبرگان رفتند، اما کرونا اجازه نداد جلسه‌ای تشکیل شود.
محمد یزدی برخلاف مصباح یزدی، سابقه مبارزه علیه رژیم پهلوی را دارد. شروع آشنایی او با امام خمینی، به شرکت در درس خارج امام در مسجد سلماسی باز می‌گردد که با پیروی از خط مشی امام به مبارزه علیه حکومت پهلوی پرداخت و با جلسات و سخنرانی‌های فراوان در شهر‌های مختلف، بار‌ها توسط ساواک دستگیر و زندانی شد و در چندین مرحله به شهر‌های گوناگون از جمله کنگان، بندرلنگه، بوشهر و رودبار تبعید شد.
گفته شده که منزل او در آستانه پیروزی انقلاب مرکز حل و فصل بسیاری از امور جریان‌های انقلاب بود. همان منزلی که امام (ره) پس از پیروزی انقلاب و مراجعت به قم، در آن ساکن شدند.
به گزارش رویداد۲۴ خزانه‌داری آمریکا اول اسفند ۱۳۹۸، پنج عضو شورای نگهبان شامل آیت‌الله محمد یزدی، آیت‌الله احمد جنتی، عباسعلی کدخدایی، سیامک رهپیک و محمدحسن صادقی مقدم را در لیست تحریمی خود قرار داد.
آیت الله یزدی در واکنش به این اقدام گفت که «برای بنده افتخار است افرادی که دستشان به خون شهید عزیزمان حاج قاسم سلیمانی آلوده است، بنده را هم به زعم خودشان تحریم کرده اند. البته به قول مقام معظم رهبری آمریکا نه تحلیلش به درد می‌خورد نه تحریمش.»
بیشتر بخوانید: جزییات بازداشت رییس دفتر امام جمعه پیشین فارس/ بازخوانی زمین‌خواری‌های شیراز
بیشترین دوره تاثیرگذاری محمد یزدی در قوه قضاییه بود؛ از مرداد ۱۳۶۸ تا مرداد ۱۳۷۸ دورانی که جریان راست محافظه‌کار قدرت بی‌نظیری در ساختار قوه قضاییه گرفتند و روزنامه‌های بسیاری یکی پس از دیگری توقیف شدند.
در همین دوره چهره‌های مختلفی از حزب موتلفه اسلامی به دستگاه قضا رفتند؛ بادامچیان به کمیسیون احزاب و گروه‌ها و مرحوم زواره‌ای به سازمان ثبت اسناد و املاک رفت. با خروج یزدی از قوه قضاییه، موتلفه قدرت هم خود را از دست داد و روزی که هاشمی شاهرودی به جای یزدی به قوه قضاییه رفت، تغییرات بسیاری ایجاد کرد.
با اینکه محمد یزدی سال ۸۸ در حمایت از احمدی نژاد تام و تمام به صحنه آمده بود، اما یکبار یکی از نزدیکان احمدی نژاد یزدی را نواخته بود. پالیزدار در یک سخنرانی درباره یزدی گفته بود نعمت‌زاده وزير صنايع در دولت هاشمی رفسنجانی و معاون وزير نفت در دولت احمدی‌نژاد، كارخانه لاستيك دنا را كه داراي ارزش ششصد ميليارد توماني بوده، به قيمت ده ميليارد تومان به مؤسسه منتسب به آيت‌الله يزدی واگذار كرده است.
این اظهارات همان زمان اینگونه تکذیب شد که به این رقم و به این صورت نبوده است. عبدالله گنجی مدیر روزنامه جوان بعد از مرگ آیت الله یزدی در توییتی درباره زندگی او به ساده‌زیستی این روحانی اشاره کرد و در پاسخ به منتقدان نوشت: «واگذاری برای خیریه بوده است.» فرزند آیت الله حائری شیرازی به این روایت اعتراض کرد و عبدالله گنجی خطاب به او گفته «این صحبت‌ها شبیه صحبت‌هایی است که درباره پدر شما مطرح می‌شود. کارخانه لاستیک دنا در شیراز قرار دارد و در زمان واگذاری، حائری شیرازی امام جمعه آن شهر بوده است.»
از فرزندان محمد یزدی «مهدی» و «ملیکه» در قوه قضاییه مشغول هستند. ملیکه همسر محمدرضا تخشید رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تهران است. زهرا تخشید نوه دختری آیت الله یزدی نیز در آمریکا زندگی می‌کند، از جنجال‌های حول محمد یزدی بود. نوه یزدی عکسی از یکی ساختمان‌های بلندمرتبه نیویورک در اینستاگرام منتشر کرد و نوشت: ««عکسی که دیروز عصر از دانشگاهم گرفتم با چراغ‌های همیشه روشنش.»
لوکیشن او دانشکده حقوق دانشگاه «فوردهام» را نشان می‌داد. یکی از مشهورترین دانشگاه‌های آمریکایی که طبق رده بندی «فوربز» در رده ۱۴۸ قرار گرفته و دانشکده حقوق آن یکی از برترین و گرانترین‌ها در میان دانشکده‌های حقوق دنیا است.
نادر فتوره‌چی در توییتر خود نوشت: «از تحریم‌های ظالمانه دلتان گرفته؟ عیبی ندارد، نمایی زیبا از شهر نیویورک را از دریچه دوربین سرکار خانم زهرا تخشید نوه آیت الله محمد یزدی نگاه کنید، شاید دلتان باز شد.»
بیشتر بخوانید: سیداحمد خاتمی عضو جدید شورای نگهبان کیست؟/ خطیب نماز جمعه تهران برای ریاست قوه قضاییه آماده می‌شود؟
به گزارش رویداد۲۴ در روزگاری که رای مردم، رای انتقادی به نزدیکان آیت الله یزدی بود، وی به صراحت از دموکراسی عبور می‌کرد. روز ۲۷ تیر ۸۸ و تنها یک روز پس از اقامه نماز جمعه تهران توسط مرحوم هاشمی که با استقبال زیادی مواجه شد، آیت‌الله یزدی در جمع خبرنگاران حاضر شده و گفت: «در حکومت اسلامی مشروعیت و مقبولیت با یکدیگر متفاوت است و همراهی مردم، برای حکومت مشروعیت ایجاد نمی‌کند. مشروعیت حاکمیت در اسلام از طرف خداوند است و مقبولیت حاکمیت با همراهی مردم است. درست است که بدون همراهی مردم هیچ حاکم اسلامی نمی‌تواند کاری انجام دهد، اما همراهی مردم، مشروعیت حکومت را ایجاد نمی‌کند حتی در مورد پیامبر اسلام (ص) هم اینگونه بود.»
آیت الله یزدی در این چند سال اخیر با چند اختلاف و البته نامه جنجالی مشهور شد. یکی از مهمترین اختلافات میان او و آیت الله هاشمی رفسنجانی بود که اختلاف بسیار بالا گرفت و قرار بود هاشمی رفسنجانی در نامه‌ای سرگشاده اخباری درباره یزدی منتشر کند و عاقبت شنیده شد حجت الاسلام احمد خاتمی با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای عدم انتشار این نامه رایزنی کرده بود و در نماز جمعه هم درخواست کرد اختلافات را علنی نکنند. سرانجام هاشمی رفسنجانی در جمله‌ای کنایی گفته بود «جوابی جز سلام و آرزو برای بازیابی سلامت یزدی ندارد.»
اختلاف دیگر محمد یزدی با آملی لاریجانی بود که از ثروت اندوزی او انتقاد کرده بود. نامه‌ای که عمق اختلاف جریان محافظه‌کار را نشان می‌داد. ظاهرا یزدی خطاب به آملی لاریجانی گفته بود: «فلانی می‌گوید اگه این کار را نکنید [مقصود اینکه اگر فلانی را دستگیر کنید] نجف می‌روم! خوب بروید، آیا با رفتن شما قم به‌هم می‌خورد؟ شما در قم بودنتان هم خیلی موثر نبود؛ چه رسد که نجف بروید. رییس دفتری که ۱۰ سال، جای مهمی را اداره کرده دستگیر می شود، بعد اعتراض می‌کند که چرا گرفتید؟! به اسم مدرسه علمیه، کاخ ساختند! آیا ارث پدرت بود؛ از کجا آوردی ساختی؟»
درباره کاخ‌نشینی اینگونه پاسخ داد که خود محمد یزدی خوی کاخ‌نشینی دارد: «ساختمان مرکز تحقیقات دبیرخانه خبرگان که با لطایف الحیل از دست مسئولین آن وقت درآوردید و به عنوان نائب رئیس مجلس خبرگان محل کار خود قرار دادید، در همین قد و قواره و وزن بود، نفرمودید کاخ ساخته‌اند، بلکه با اشتیاق تمام به آن ساختمان نقل مکان فرمود.»
آملی لاریجانی نیز پاسخ بلندبالایی نوشت و گفت: «آیا جز با صدای بلند و داد و قال، به مسئولان و بزرگان توهین کردن و افترا زدن و تحقیر کردن، کار دیگری هم کرده‌اید؟»
یکی دیگر از دعواهای محمد یزدی با آیت الله شبیری زنجانی مرجع تقلید شیعیان بود که از او به خاطر دیدار با سید محمد خاتمی انتقادات بسیار تندی کرد و در نامه‌ای نوشت: «چگونه می‌شود، حضرتعالی که فرصتی برای ملاقات با هیات رئیسه مجمع عمومی اساتید را ندارید، فرصت می‌کنید در منزل آقایی در تهران حاضر شوید و با این آقایان ملاقات داشته باشید! یادآور می‌شوم مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شأن مرجعیت است، پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمائید این گونه مسائل دیگر تکرار نگردد.»
لحن نامه یک روحانی به یک مرجع تقلید آنقدر دور از انتظار بود که حتی آملی لاریجانی به آن گلایه کرد و در بخشی از همان نامه مشهورش خطاب به محمد یزدی نوشت: «شما با آیت الله شبیری حفظه الله چه کرده‌اید. با مرجعی که آیتی است در علم و تقوی و اخلاق و متانت و مروت و انصاف و بزرگواری. آخر چرا به خودتان اجازه می دهید به همه توهین کنید. هیچ بررسی کرده‌اید که علماء و فضلاء در قم، به آثار شما و به گفته‌های شما چگونه نگاه میکنند؟»