رویداد۲۴ شادی مکی: این روز‌ها موضوع قمار و شرط‌بندی به ویژه به صورت آنلاین به شدت در جامعه رواج یافته و کار به جایی رسیده که چهره‌های معروف هنری و سیاسی و اجتماعی هم در کنار شاخ‌های اینستاگرامی سعی می‌کنند از این نمد کلاهی برای خود درست کنند. در روزهای گذشته شادمهر عقیلی کلیپی برای تبلیغ یک سایت قمار یا «بت» منتشر کرد. در نمونه دیگر نام سیداحمد خمینی و سیدحسن آقامیری نیز به عنوان رفقای گردانندگان سایت‌های بت مطرح شد.
بازی‌های قمار چه آنلاین و چه غیرآنلاین سودسرشاری را به جیب گردانندگان آن سرازیر می‌کند. در مقابل این افراد، اما مردمی هستند که آگاهانه و به دلایل مختلف اقتصادی و حتی روانی وارد چرخه این بازی‌ها شده و چه بسا که علاوه بر از دست دادن سرمایه اندک خود با مشکلات دیگری نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.
قمار را هر نوع شرط بندی بر سر پول، یا هر چیزی دارای ارزش اقتصادی که میان دو یا چند نفر با هدف برنده شدن در یک بازی صورت می‌گیرد، تعریف کرده‌اند. اما هر زمانی که این شرط بندی به طور افراطی انجام شود، به صورتی که بر اکثر یا تمام جوانب زندگی فرد از قبیل سلامت جسمی و روانی، عملکرد شغلی یا تحصیلی، امور مالی و یا روابط بین فردی اثر منفی داشته باشد، از اصطلاح قمار مشکل‌ساز یا اعتیاد به قمار، اختلال قمار بازی و قمار اجبارگونه استفاده می‌شود.
در برخی کشور‌ها قمار آزاد است و در برخی کشور‌ها قمار در برخی مناطق آزاد است، اما ایران جزو کشور‌هایی است که در آن قمار ممنوع است. با توجه به این ممنوعیت است که بنا بر اعلام پلیس فتا تنها در سال گذشته بیش از ۳۰۰ حساب مرتبط با حدود ۱۰۰ سایت قمار و شرط‌بندی مسدود شده است، گرچه که گویا اکثر سایت‌های شرط بندی امکان واریز نقدی از داخل کشور را دارند و سلبریتی‌های زیادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای سایت‌های شرط‌بندی تبلیغ می‌کنند.
بیشتر بخوانید: از آناشید حسینی و ریحانه پارسا تا سیداحمد خمینی/ سایت‌های شرط بندی و قمار چگونه فعالیت می‌کنند؟
آنچه در این بین به شدت خلاء آن احساس می‌شود آن است که در کشور ما درباره قمار صرفا از باب ممنوعیت و جرم‌انگاری شدن آن صحبت شده و به تبعات زیان‌بار آن کمتر پرداخته شده است. از همین رهگذر در جامعه ما قمار به عنوان یک بازی خطرناک و قمارباز به عنوان یک فرد معتاد شناسایی نشده و مردم کمتر آگاهی دارند که این نوع اعتیاد نیز همچون سایر انواع اعتیاد می‌تواند خانمان‌برانداز باشد. به همین دلیل هم مراجعه برای درمان این اعتیاد کمتر و آماری نیز از میزان شیوع آن در جامعه در دست نیست.
علی یکی از افرادی است که تمام زندگی خود را پای قمار از دست داد. او فارغ‌التحصیل حقوق از یکی از بهترین دانشگاه‌های کشور بود و به عنوان یک وکیل به شدت موفق و شناخته شده بود. از نظر اقتصادی هم در شرایط بسیار خوبی به سر می‌برد. حضور همسر و دو فرزندش مایه دلگرمی او بود.
در این بین تنها رقیب اهل خانواده کبوترهایش بود. به وسیله یکی از دوستانش با شرط بندی بر سر کبوتر آشنا شد. ابتدا از اینکه از تعدادی کبوتر نگهداری کند و مراقب خورد و خوراک و سلامت‌شان باشد لذت می‌برد، اما به تدریج ماجرا بیش از این شد. عطش بردن در شرط‌بندی‌های بر سر کبوتر بر هرچیز دیگری غلبه کرد. هر چه بیشتر سرمایه‌گذاری و شرط‌بندی می‌کرد و بیشتر می‌باخت، عطشش بیشتر می‌شد، خانه و زندگی و دفتر کارش را فروخت. تمامی سرمایه‌اش را از دست داد. به فقر و فلاکت افتاد، همسر و فرزندانش هم رفتند و علی را با کبوترهایش تنها گذاشتند.
حالا در سن ۴۳ سالگی تنها دارایی علی از دنیا کبوتر‌هایی بودند که در یکی از سوله‌های متروکه اطراف تهران نگهداری می‌شدند تا برای شرط‌بندی آماده شوند و او هم در همان اطراف زندگی ناآرام و نیم‌بند خود را می‌گذراند.
کازینو‌های زیرمینی قمار در ایران
دکتر مارال مردانه جبه‌دار رواشناس بالینی و دکتری تخصصی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به رویداد۲۴ می‌گوید: ما چند سال پیش پژوهش‌هایی درحوزه اعتیاد به قمار در کشور انجام دادیم. علت انجام این پژوهش آن بود که مشاهده کردیم افرادی که برای ترک مصرف مواد به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند بعد از ترک مواد به اعتیاد‌های دیگری از جمله اعتیاد‌های رفتاری مانند اعتیاد به بازی یا اعتیاد به قمار روی می‌آورند.
وی با بیان اینکه تستی نداشتیم که بخواهیم چنین افرادی را غربالگری و شناسایی کنیم و باید چنین تستی را خودمان می‌ساختیم، ادامه می‌دهد: برای ساخت چنین تستی ابتدا باید قمار ایرانی را می‌شناختیم. زیرا از یک سو قمار در ایران ممنوع است و از سوی دیگر برخی از قمار‌ها مخصوص ایران است.
مردانه عنوان می‌کند: در زمان انجام پژوهش قمار آنلاین به اندازه امروز رواج نداشت. ما به گمان اینکه بازی پوکر در ایران رواج دارد با افرادی مصاحبه کردیم که پوکرباز بودند. طی این پژوهش متوجه شدیم که تعداد کازینو‌های زیرزمینی بسیار زیاد بوده و حتی برخی از آن‌ها بسیار شیک و لوکس هستند. حتی در برخی از این کازینو‌ها اتاقی برای مصرف مواد و مصرف الکل وجود داشت.
وی اضافه می‌کند: به تدریج متوجه رواج انواع قمار‌های دیگر هم شدیم که بیشتر درمیان گروه‌های خاصی رایج بود، قمار‌هایی مثل قاپ‌بازی یا هشت و نه. در این بازی‌ها شرط‌بندی‌های کلانی در حد بیش از ۲۰ میلیارد تومان انجام می‌شد. بعد از مدتی متوجه شدیم که شرط بندی سر حیوانات مانند کفتربازی، خروس‌بازی یا شرط‌بندی سر سگ و حتی گاو (در شمال کشور) هم وجود دارد.
این پژوهشگر حوزه اعتیاد با تاکید براینکه شرط‌بندی درباره شنا، اسب و تیراندازی در کشور ما قانونی و در اسلام حلال است، خاطرنشان می‌کند:، اما در کنار این شرط‌بندی‌ها، شرط بندی‌های غیرقانونی هم وجود داشت که مبالغ زیادی هم در آن‌ها رد و بدل می‌شد.
وی با بیان اینکه به دلیل غیرقانونی بودن قمار در ایران آمار دقیقی از میزان شیوع آن وجود ندارد، می‌گوید: به راحتی نمی‌توان گفت ایرانی‌ها بیش از گذشته به قمار روی آورده‌اند، زیرا ممکن است اطلاع‌رسانی در این باره بیشتر شده باشد. یکی از دلایلی که می‌تواند موجب افزایش شیوع قمار در ایران شده باشد، قمار آنلاین است که دسترسی به آن راحت‌تر است. از سوی دیگربه دلیل رواج بازی‌های آنلاین که در آن‌ها شرط بندی وجود دارد می‌توان گفت سن قمار کمتر شده و زنان هم درگیر آن شده‌اند. این درحالی است که در بسیاری کشور‌ها قمار آزاد بوده و میزان شیوع در آن کشور‌ها مشخص است.
کرونا و افزایش قمار در کشور
مردانه با اشاره به اینکه اپیدمی کرونا و تبلیغاتی که درباره قمار آنلاین می‌شود از عواملی هستند که می‌تواند باعث افزایش این نوع فعالیت در کشور شوند، اظهار می‌کند: در شرایط کرونایی مردم در قرنطینه بوده و ساعات بیشتری را در خانه هستند، هیجان خاصی هم ندارند. تلاش برای داشتن هیجان و حل مشکلات اقتصادی می‌تواند باعث شود که مردم دست به کاری بزنند که هم ایجاد هیجان کرده و بخش پاداش مغزشان را فعال کنند و هم اینکه بتوانند از لحاظ اقتصادی با داشتن سرمایه کم، پول زیادی به دست آورند. در حالت عادی هم مردم برای رفع مشکلات اقتصادی خود به سمت بورس که به دلیل ریسک بالا نوعی قمار تلقی می‌شود می‌روند، یا اینکه به سمت خرید و فروش دلار می‌روند. به عبارت دیگر مردم سعی می‌کنند با پول کم مبلغ بیشتری به دست آورند.
وی اضافه می‌کند: از سوی دیگر اعتیاد می‌تواند درصدی هم وابسته به ژنتیک افراد باشد. افرادی که این ژن را دارند ممکن است در خانه برای مصرف مواد مخدر و روان‌گردان با محدودیت مواجه شوند و به همین دلیل برای فعال کردن قسمت پاداش مغز به اعتیاد‌های رفتاری مثل قمار روی بیاورند.
مردانه درباره آثار مخرب اعتیاد به قمار در کشور می‌گوید: این اعتیاد مشکلات جدی خانوادگی به دنبال خواهند داشت. فردی که معتاد به قمار باشد به خانواده به دلیل میزان پولی که شرط بندی می‌کند و از دست می‌دهد و حتی قمار کردن خود دروغ می‌گوید و معمولا پول زیادی را از دست می‌دهند. مراجعی داشتم که میلیاردر بود و در قمار تمام سرمایه‌اش را از دست داده و کارتن‌خواب شده بود. همسرش هم از او جدا شده بود
او خاطرنشان می‌کند: به جز دعوا‌های خانگی مساله دیگر آن است که قمار در ایران غیرقانونی است و افرادی که گرفتار آن می‌شوند هر اتفاقی که برایشان پیش بیاید امکان شکایت به پلیس و دادگاه را ندارد چرا که خود فرد مرتکب عمل غیرقانونی شده است.
وی اظهار می‌کند: در این نوع روابط ممکن است پول فرد را بخورند، به او تجاوز کنند و ... در قمار‌های آنلاین هم همین است و فردی که پولی را برده و برای بازی سرمایه‌گذاری کرده ناگهان با بسته شدن سایت مواجه می‌شود درحالیکه به جایی هم نمی‌تواند شکایت کند. برخی از افرادی که با آن‌ها صحبت می‌کردم با مشکلاتی در حد تیراندازی و به خطر افتادن جانشان مواجه شده بودند. در کنار قمار برای اینکه بتوانند تا صبح بیدار مانده و سرحال باشند مصرف مشروبات الکلی و مواد هم رواج دارد که مصرف این مواد هم اعتیاد آور بوده و تبعات خاص خود را دارد.
این متخصص اعتیاد به موضوع پیشگیری نیز اشاره کرد: از سوی دیگر نحوه اطلاع‌رسانی درباره مسائل مختلف از جمله قمار و خطرات آن بسیار مهم است. ما در پیشگیری از مصرف مواد مشاهده می‌کنیم که اگر به معرفی کردن مواد مخدر و روان‌گردان و خطرات آن اکتفا کنیم گاهی تاثیر معکوس داشته و باعث افزایش مصرف مواد می‌شود. ما می‌توانیم با استفاده از روش‌های پیشگیرانه علمی و صحیح از قیبل ارائه آموزش‌های پیشگیرانه به خانواده‌ها، مدارس، کودکان و همچنین آموزش مهارت‌های زندگی و اجتماعی به کودکان و نوجوانان بسیار موثرعمل کنیم. کما اینکه بسیاری از درمانگران اعتیاد در کشور ما هنوز با مبحث درمان و پیشگیری قمار آشنایی زیادی ندارند.
وی تصریح می‌کند: وقتی در مورد سایت‌های شرط بندی صحبت می‌شود و می‌گوییم این سایت‌ها نباید وجود داشته باشد و آن را می‌بندیم مکن است یک نوجوان به دلیل کنجکاوی علاقه‌مند شود که وارد این سایت‌ها شده و آن را امتحان کند. در این حالت ممکن است این نوجوان وارد بازی شده و برای جبران باخت خود به بازی ادامه داده و به اعتیاد کشیده شود. البته ما چند نوع قمار داریم مثلا برخی افراد تنها به خاطر هیجان قمار بازی می‌کنند که این افراد معمولا برای جبران پول خود و رسیدن به هیجان بالا قمار را ادامه می‌دهند و گرفتار اعتیاد می‌شوند. برخی دیگر شغل‌شان قماربازی است. این افراد همان دفعه اول که می‌بازند دیگر ادامه نمی‌دهند. این افراد هیجانی بازی نمی‌کنند و معمولا معتاد نمی‌شوند.
مردانه با بیان اینکه اعتیاد به قمار مانند اعتیاد به مواد است تصریح می‌کند: در حال حاضر وزارت بهداشت، مدارس و بهزیستی نسبت به پیشگیری از مصرف مواد مخدر اقدام می‌کنند، درباره پیشگیری از اعتیاد به قمار هم ضروری است چنین اقداماتی انجام شود چرا که انجام بازی‌های دیجیتال و قمار آنلاین به ویژه د میان نوجوانان می‌تواند اعتیادآور باشد. دولت از جمله مدارس، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی باید در این زمینه سیاست‌گذاری کرده و بسته‌های پیشگیری تهیه کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: در کشور ما برای درمان و پیشگیری از قمار هنوز از روش‌ها معمول روانشناسی و مداخلات اعتیاد به مواد استفاده می‌شود. اما درمان‌هایی در سطح جهان وجود دارد که باید مورد کارآزمایی بالینی روی جمعیت ایرانی قرار بگیرد تا اگر نتیجه مثبتی داشت از روش‌های جدید استفاده کند. اما اگر از روش‌هایی مانند ترساندن از آسیب‌ها و نصیحت کردن مردم و خصوصا نوجوانان در رسانه‌ها استفاده شود اثر گذار نیست، زیرا کار با نوجوانان روش‌های خاص خود را می‌طلبد، بنابراین لازم است اطلاع رسانی و مداخلات پیشگیرانه کاملا صحیح، علمی و حرفه‌ای انجام شود