رویداد۲۴ شادی مکی: احداث مجتمع گردشگری در منطقه تنگ تکاب واقع در منطقه حفاظت شده خائیز به دلیل تبعات زیست محیطی آن برای مدتی با شکایت فعالان محیط زیستی متوقف شد. علت اعتراض فعالان محیط زیست آن بود که این تنگه منطقه‌ای حفاظت شده و زیستگاه گونه‌های ارزشمند جانوری بوده و ساخت و ساز در آن آثار منفی برای حیات وحش منطقه به دنبال دارد. این پروژه سال گذشته با شکایت شبکه تشکل‌های محیط زیستی خوزستان با دستور دادستانی متوقف شد.
بعد از توقف پروژه، هژیر کیانی دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست خوزستان در نامه‌ای خطاب به شورای حفاظت از حقوق بیت المال اعلام کرد که زمین‌های پروژه گردشگری تنگ تکاب با ارزش معادل یک بلیط مترو (هزار و دویست تومان) واگذار شده است. همان زمان امام جمعه موقت شهرستان بهبهان در خطبه نماز جمعه از تلاش برخی از افراد برای شروع مجدد پروژه خلاف قانون تنگ تکاب سخن گفت و آن‌را راهی برای پول به جیب زدن و ساخت ویلا برای برخی افراد خواند.
هدایت‌الله خادمی نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی نیز با انتشار توئیتی در مورد تنگ تکاب و منطقه حفاظت شده خائیز نوشت: «تنگ تکاب و منطقه حفاظت شده خائیز زیستگاه پلنگ، کل و بز وحشی، کاراکال، کبک، تیهو و. است. با طرح‌هایی به مانند شهرک گردشگری این زیستگاه غنی در خوزستان نابود می‌شود.»
از شهریور ماه بود که بار دیگر زمزمه‌هایی در خصوص از سرگیری اجرای طرح شنیده شد و بعد از آن فعالان محیط زیست از فعالیت دوباره روی زمین‌های متعلق به این پروژه و شروع به کار بیل‌های مکانیکی و... خبر دادند. مساله‌ای که بار دیگر اعتراض فعالان محیط زیست را به دنبال داشت. اجرای این پروژه، اما در کنار منتقدانی که دارد حامیانی قوی در دل دولت دارد.
عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور یکی از حامیان این پروژه است که براساس آنچه در رسانه‌ها منتشر شده، شخصا با اجرای آن موافقت کرده است. او دو سال پیش و همزمان با شروع اعتراضات فعالان محیط زیست کشور در حمایت از این پروژه گفته بود: «بخشی ازجو سازی‌های مطرح شده در برخی رسانه‌ها درباره تنگ تکاب برای متهم کردن دولت به بی‌قانونی است و بنگاه‌های خبری بیگانه نیز مترصد سوءاستفاده رسانه‌ای هستند. بخشی از جوسازی‌ها را نیز گروه‌هایی انجام می‌دهند که به دلیل شفاف سازی در محیط زیست رانت‌هایشان حذف شده و منافع خود را از دست داده‌اند.»
وی همچنین عنوان کرده بود که «براساس مصوبه سال ۸۷ هیات وزیران در تنگه تکاب مستنثیاتی ۳۲ هکتاری وجود دارد که طبق قانون صنایع رده یک از جمله توریسم را می‌توان در قالب زیستگاه‌ها در آن پیاده کرد. این مستنثیات متعلق به مردم است و در این چارچوب در آن مجوز سرمایه گذاری اکوتوریسم و توریسم زیست محیطی داده شده و سرمایه گذار هم در آن مشغول فعالیت است.»
او این پروژه را برای درآمدزایی اقتصادی در استان مثبت ارزیابی کرده بود. تاکید کلانتری بر مستثنیات بودن بخشی از زمین‌های تنگه تکاب درحالی انجام شده بود که به گفته کارشناسان محیط زیست وجود مستثنیات نیز حقی برای ساخت وساز در مناطق حفاظت شده ایجاد نمی‌کند.
اما نکته دیگر آنکه ماموریت سازمان حفاظت محیط زیست همانطور که از نام آن پیداست نه چاره‌اندیشی اقتصادی برای استان‌های مختلف که حفاظت از محیط زیست و حیات وحش کشور بوده و چاره‌اندیشی اقتصادی در این سازمان نیز باید در راستای کمک به حفاظت بیشتر از محیط زیست کشور و انتقال سالم آن به نسل‌های آینده باشد.
البته که نگاه اقتصادی و منفعت محور کلانتری بر مسائل محیط زیستی قبلا خود را نشان داده است. او سال گذشته سرمایه‌گذاری در حوزه اطفای حریق جنگل‌ها را فاقد توجیه اقتصادی خوانده و عنوان کرده بود: «اگر بخواهیم کشور را بسیج کنیم تا با هر آتش‌سوزی مقابله کنیم، باید حداقل سالانه یک میلیارد دلار برای آتش‌نشانی هزینه کنیم. در آتش‌سوزی‌هایی که در طبیعت اتفاق می‌افتد، دسترسی مهمترین چیز است. معتقدم سرمایه‌گذاری در این زمینه توجیه اقتصادی ندارد.»
کلانتری مهر ماه امسال نیز در توجیه صدور مجوز شکار برای شکارچیان داخلی و خارجی و سودسرشاری که از این رهگذر وارد سازمان متولی محیط زیست و حیات وحش کشور می‌شود گفته بود که حیوانات نر با سن بیش از ۹ سال می‌توانند شکار شوند، زیرا عمر مفید هر حیوان ۱۰ تا ۱۱ سال است. سخنی که مورد اعتراض فعالان و متخصصان حوزه محیط زیست قرار گرفته و این سخنان وی را از روی ناآگاهی و توجیهی برای کسب سود و منفعت از راه شکار عنوان کردند.
نگاه و عملکرد کلانتری طی سه سال گذشته که بر صندلی ریاست سازمان حفاظت از محیط زیست کشور تکیه زده، نشان می‌دهد او نه تنها تخصصی در حوزه حفاظت از محیط زیست کشور ندارد که علاقه و توجه چندانی نیز به این حوزه بسیار مهم و حیاتی نداشته و در تمام تصمیم‌گیری‌های خود آنچه برای وی در اولویت است نه منافع محیط زیست و حیات وحش که منافع و سود‌های سرشار اقتصادی است سود‌هایی که مشخص نیست دقیقا به جیب چه فرد یا افرادی سرازیر می‌شود.
به گزارش رویداد۲۴ غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان دیگر مدیر دولتی است که از احداث این پروژه پشتیبانی کرده و تحت عنوان «توسعه اقتصادی بهبهان» از اجرای آن حمایت می‌کند. او در شهریور ماه اعلام کرده بود که این منطقه طبق مصوبه دولت یک منطقه نمونه گردشگری به حساب آمده و حدود ۱۰ ماه است که پیگیر برای اخذ مجوز‌های لازم برای اجرای این پروژه در جریان است.
شریعتی ضمن اشاره به اینکه مالک هم با سرمایه خود این پروژه گردشگری را می‌سازد، گفته بود: هم‌اکنون یکی پس از دیگری موانع موجود در برابر این کار در حال رفع شدن است و این پروژه در شورای راهبردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و همچنین در محیط زیست کشور به تصویب رسیده شد که ان‌شاءالله به زودی اجرایی می‌شود. او این پروژه، را ارزشمند و سرمایه‌گذاری در آن را بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان توصیف کرده بود.
شریعتی و مدیریت او بر استان خوزستان البته نیاز به توضیح چندانی ندارد، مدیری که دستگاه تحت نظر او رتبه آخر را به لحاظ عملکرد در میان سایر استانداری‌های کشور کسب کرده و در فقره سیل خوزستان خوشحال بود که همه اهواز و زندگی مردم آن به زیرآب نرفته است و در طول مدیریت خود بر استان هنوز نتوانسته برای جلوگیری از تنگی نفس مردم خوزستان و تشدید آلودگی هوا در اولین بارش‌های پاییزی راهکاری بیابد، بعید می‌رسد توجه چندانی به حفظ محیط زیست و حیات وحش استان تحت مدیریت خود داشته باشد.
هفته گذشته، اما فرخ کدخدازاده متولی این پروژه و مالک آن که به گفته منابع محلی یکی از سرمایه‌داران بهبهان بوده و پیش‌تر پروژه‌هایی را در این شهر به موقع اجرا گذاشته است، در یک نشست خبری در دفاع از این پروژه اعلام کرده بود که زمین‌هایی که مشغول ساخت و ساز درآن است جزو مستثنیات بوده و جز منطقه حفاظت شده نیست و روی مرز واقع شده است. او همچنین تاکید کرده بود که تمام مجوز‌های لازم برای ساخت و ساز از ارگان‌های مربوطه دریافت کرده است.
بیشتر بخوانید: طبیعت بی‌جان/ نقش سازمان محیط زیست در آتش سوزی خائیز چه بود؟
یکی از فعالان محیط زیستی بهبهان درباره این پروژه به رویداد۲۴ می‌گوید: اوائل که اجرای پروژه ساخت مجتمع گردشگری در تنگه تکاب شروع شد گفته شد که ۳۰ هکتار از زمین‌های این منطقه توسط مالک پروژه با قیمت ارزان از روستائیان منطقه خریداری شده است؛ که البته آنطور که مالک مدعی شده است تنها اجازه ساخت و ساز در ۳ یا ۴ هکتار از این زمین‌ها را دارد.
وی با اشاره به اینکه این منطقه حفاظت شده بوده و ساخت و ساز در آن ممنوع است ادامه می‌دهد: این زمین‌ها کاربری برای ساخت و ساز و ایجاد مجتمع گردشگری ندارند. هر چند که او مدعی است مجوز تغییر کاربری را گرفته است که در این صورت باید از ارگان‌هایی که چنین مجوزی را صادر کرده‌اند، ایراد گرفت.
این فعال محیط زیستی خاطرنشان می‌کند: ساخت و ساز در این منطقه علاوه بر از بین بردن گونه‌های جانوری ارزشمند این منطقه مشکلات دیگری نیز دارد. مالک پروژه باید به این سوال پاسخ بدهد که چگونه آب و فاضلاب مجتمع را مدیریت و دفع خواهد کرد، بدون آنکه به منطقه آسیب برسد؟ یا اینکه چه فکری برای حجم زباله‌ای خواهد شد که از گردشگران برجای می‌ماند. آلودگی صوتی نیز بر محیط این منطقه تاثیری منفی خواهد گذاشت.
وی با یادآوری اینکه در حال حاضر اگر وارد منطقه گردشگری شوید فعالیت پروژه را به راحتی مشاهده می‌کنید، عنوان می‌کند: پیش‌تر هم ویلاسازی‌های غیرمجاز، اما به صورت تک، در این منطقه انجام شده است، اما وسعت این پروژه بسیار زیاد است و می‌تواند چشم‌انداز بکر منطقه را نابود کند.
این فعال محیط زیست می‌گوید: پلاژ مارون یا مجتمع ویلایی مارون هم کنار سد مارون و در مسیر تنگه تکاب ساخت شده است. گفته شده این پروژه هم متعلق به اداره آب و برق بوده است. پیش از ویلاسازی در آن منطقه گله‌های کل و بز وحشی در آن منطقه حرکت می‌کردند. اما در حال حاضر از این گله‌ها خبری نیست و مردم هم برای ورود به این منطقه باید مبالغی را بپردازند. ساخت این پلاژ هم ضربه بزرگی به منطقه حفاظت شده و محیط زیست آن زد.
این فرد آگاه با بیان اینکه با چنین ساخت و ساز‌هایی حیات وحش منطقه فراری و دچار پراکندگی حیات وحش می‌شویم، می‌گوید: متاسفانه ویلاسازی در این منطقه رو به گسترش است این درحالی است که مسئولان دولتی با ساخت سد آریوبرزن و اقدام برای استخراج نفت از منطقه حفاظت شده، محیط زیست و حیات وحش منطقه را مورد آسیب قرار داده است و منطقه ظرفیت ویلاسازی جدید را ندارد.
بیشتر بخوانید: بازگشت به دوران شکارگاه‌های سلطنتی با فرمان عیسی کلانتری/ پول بدهید حیوانات را بکشید
محمد داسمه وکیل دادگستری و دبیرکمیته حقوقی انجمن محیط زیست و دوستداران طبیعت استان خوزستان درباره این پرونده به رویداد۲۴ می‌گوید: تنگه تکاب ماننده تنگه بیستم، تنگه خائیز و ... یکی از بخش‌های منطقه حفاظت شده خائیز است. منطقه حفاظت شده خائیز بالغ بر ۳۳ هزار هکتار بوده و زیستگاه پلنگ ایرانی، کل و بز وحشی، تیهو، کبک و کاراکال و سایر گونه‌های ارزشمند جانوری است.
او ادامه می‌دهد: حسب مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری در سال ۹۴ و حسب مصوبه همین شورا در سال ۹۷ ایجاد منطقه نمونه گردشگری و ایجاد شهرک گردشگری در مناطق ۴ گانه مطلقا ممنوع است. مناطق چهارگانه شامل منطقه حفاظت، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و اثر طبیعی ملی است.
داسمه تصریح می‌کند: حسب دستوالعمل تهیه طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت، منطقه حفاظت شده فاقد مناطق تفرجی متمرکز است؛ لذا صدور مجوز منطقه نمونه گردشگری هم برخلاف دستورالعمل تهیه طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت است و هم برخلاف دو مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران به عنوان نهاد‌های بالادستی.
دبیرکمیته حقوقی انجمن محیط زیست و دوستداران طبیعت استان خوزستان خاطرنشان می‌کند: این منطقه به لحاظ فنی زیستگاه کل و بزو پلنگ وحشی است که حصارکشی آن موجب از بین رفتن یکپارچگی منطقه و پراکنش منفی حیات وحش منطقه می‌شود. حسب دستورالعمل تهیه طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت حتی اکولاژ در اراضی با شیب بیش از ۱۵ درصد کاملا ممنوع است. اراضی منطقه تنگه تکاب براساس گواهی رسمی مدیریت جهاد کشاورزی بهبهان بیش از ۷۰ درصد شیب دارد.
او عنوان می‌کند: در پرونده شکایتی که ما از آقای عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور داشتیم، کارشناساس رسمی دادگستری با دکترای ارزیابی اثرات زیست محیطی در گزارشی به بازپرس دادسرای کارکنان دولت، منطقه نمونه گردشگری تنگه تکاب را از جهات مختلف فنی و قانونی، برخلاف قانون و باعث تخریب زیستگاه دانسته است. او تاکید کرده که ساخت و ساز در منطقه نمونه گردشگری برخلاف مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است.
داسمه با بیان اینکه این کارشناس رسمی دادگستری اشاره کرده که منطقه حفاظت شده دارای بخش گردشگری نیست، اظهار می‌کند: فاجعه این است که حسب نظریه سازمان زمین‌شناسی و کارشناس رسمی دادگستری سایت منطقه گردشگری تنکه تکاب دقیقا روی گسل فعال زلزله واقع شده است. طبق آئین‌نامه زلزله ۲۸۰۰ وزارت راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی هرگونه بارگذاری و ساخت و ساز روی گسل زلزله ممنوع است و من اعلام می‌کمنم که هرگونه اتفاق انسانی و غیرانسانی که در این موضوع به دلیل وقوع زلزله رخ دهد. مسئولیت آن بر عهده صادرکنندگان مجوز ساخت و ساز و در تنگه تکاب و متولی این پروژه است.
او با تاکید براینکه استدلال اینکه منطقه نمونه گردشگری نمی‌تواند در مناطق ۴ گانه یاد شده باشد و منطقه حفاظت شده فاقد بخش تفرجی است را مجلس شورای اسلامی هم طی یک نظریه کارشناسی رسمی عنوان کرده، می‌گوید: اساتید دانشگاهی نیز ایجاد منطقه گردشگری را در منطقه محفاظت شده موجب تخریب زیستگاه و آسیب به حیات وحش دانسته‌اند. حتی استعلامی که بازپرس از شورای عالی معماری وشهرسازی ایران کرده است در پرونده موجود است. در حال پرونده تنگه تکاب در کنار پرونده گردشگری آشوراده، پرونده تیلاپیلا، پرونده فروش ۱۸ هزار سیر زمین در ازای سیر و نبات و... در دادسرای کارکنان دولت مشغول رسیدگی بوده و منتظر رای بازپارس درباره آن هستیم و در تمامی این پرونده‌ها علیه عیسی کلانتری شکایت کرده‌ایم.
این وکیل دادگستری در پاسخ به اینکه متولی پروژه منطقه نمونه گردشگری در تنگ تکاب اعلام کرده که به گفته کارشناسان این پروژه آسیبی به طبیعت منطقه نمی‌زند، اظهار می‌کند: علاوه برنظر کارشناس رسمی دادگستری، شبکه ملی سمن‌های محیط زیستی و منابع طیبیعی کشور به اتفاق هیات مدیره، مدیرگروه محیط زیست و بالغ بر ۵۰۰ نفر از دوستداران طبیعت طی طومار‌های مختلف، دکتر شریفی عضو سابق سابق شورای عالی جنگل‌ها و مشاور رئیس شورای عالی جنگل‌ها و دکتر مختوم پدر علم آمایش سرزمینی ایران و پدر علم ارزیابی اثرات زیست محیطی همگی به صورت مکتوب طرح تنگ تکاب را موجب تخریب دانسته‌اند که در پرونده هم موجود است.
او می‌افزاید: منطقه حفاظت شده شامل اراضی ملی و مستثنیات می‌شوند، ما کاری به نوع مالکیت نداریم بلکه مساله ضوابط ساخت و ساز است. ضوابط را شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تعیین می‌کند که این شورا مصوب کرده در منطقه حفاظت شده ایجاد منطقه گردشگری مطلقا ممنوع است. متولی پروژه آقای کدخدازاده عنوان می‌کند که محل پروژه وی در بخش حفاظتی نیست این درحالی است که منطقه حفاظت شده خائیز هنوز طرح مدیریت ندارد. طرح مدیریت یعنی اینکه سازمان محیط زیست استان کار را به یک مشاور می‌دهد، مشاور در معاونت محیط زیست طرح را تایید کرده و به شورای عالی محیط زیست کشور رفته و بعد از تایید در آنجا به شورای توسعه و برنامه‌ریزی استان خوزستان. مساله این نیست که پروژه در بخش حفاظتی نیست مساله آن است که در منطقه حفاظت شده واقع است.
دبیر کمیته حقوقی انجمن محیط زیست و دوستداران طبیعت استان خوزستان توضیح می‌دهد: منطقه حفاظت، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و اثر طبیعی ملی هریک از از زون‌ها یا بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و باید فرق قائل شد بین زون حفاظتی و منطقه حفاظت شده. مصوبه شورای عالی معماری وشهرسازی ایران تصریح دارد که منطقه حفاظت شده، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و اثر طبیعی ملی حق ایجاد منطقه نمونه گردشگری را ندارند.
به گزارش رویداد۲۴ آنطور که برخی از آگاهان محلی می‌گویند این منطقه نه تنها دارای ارزش زیست محیطی است بلکه به لحاظ تاریخی و باستانی نیز این منطقه محل نبرد و رشادت‌های آریوبرزن و خواهر وی یوتاب با سپاهیان اسکندر مقدونی بوده است، به همین لحاظ نیز انجام این پروژه می‌تواند ارزش میراثی و تاریخی این منطقه را نیز از بین ببرد. همچنین پروژه‌های دیگری در حال ساخت و ساز در سایت کاملا میراثی تنگ تکاب است که بازهم متولی یکی از آن‌ها از اعضای خانواده کدخدازاده است، این پروژه‌ها نیز با حمایت غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان و در سکوت و بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی در حال انجام است که می‌تواند به از بین رفتن بافت تاریخی این منطقه منجر شود.
تنها فایده ساخت مجتمع‌های گردشگری در این مناطق آن است که افراد متمول در ازای پرداخت پول می‌توانند وارد این مناطق شده و در ویلا‌های آن زندگی کرده و بی‌تفاوت از به خطر افتادن حیات وحش منطقه در آن لحظات خود را سپری کنند. یکی از مشکلات و دغدغه‌های محیط زیستی که ممکن است با ساخت این ویلا‌ها مطرح شود آن است که آیا گردشگران و مهمانان حاضر در چنین مجتمع‌هایی ممکن است به راحتی موفق به دریافت مجوز شکار در این منطقه شده و حیات حیوانات حاضر در منطقه با خطر مواجه شود؟