رویداد۲۴از اول دی امسال و بر اساس پیشنهاد گمرک و تصمیم ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رجیستری گوشی تلفن همراه بار دیگر به صورت غیرحضوری در مبادی ورودی گمرک در دستور کار قرارگرفت.
این در حالی است که حدود دو ماه قبل از آن و از ۱۲ مهرماه با تصمیم این ستاد هرگونه ثبت غیرحضوری تلفن همراه و بعد از خروج از گمرکات اجرایی (مبادی ورودی) توسط مسافران ممنوع اعلام و باید اظهار و ثبت تلفن همراه مسافران فقط در محل مبادی ورودی و پس از احراز هویت دقیق و تشخیص غیرتجاری بودن و طی تشریفات گمرکی در لحظه ورود به کشور انجام می‌شد، ولی با توجه به تبعات اجرای آن به ویژه عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جریان شیوع بیماری کووید-۱۹، با اعلام گزارش گمرک ایران به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رویه از اول دی ماه تغییر کرد.
مدت کوتاهی از ابلاغ و اجرایی شدن بخشنامه رجیستری غیرحضوری نگذشته که انجمن واردکنندگان موبایل مدعی شده این اقدام دولت موجب پهن شدن فرش قرمز برای قاچاق موبایل شده است؛ به طوری که امیر اسحاقی - دبیر انجمن واردکنندگان موبایل - گفته که "خلأ‌های قانونی در شیوه جدید رجیستر موبایل مسافری، راه قاچاقچیان را هموار کرده و از بعد از آن خرید و فروش پاسپورت به قدری زیاد شده که قیمت آن از پنج میلیون به دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و در نهایت در شب گذشته به ۲۰۰ هزار تومان رسیده است. ".
اما در رابطه با حواشی ایجاد شده پیرامون رجیستری غیرحضوری موبایل و ابعاد مختلف واردات گوشی مسافری، موضوع در گفتگو با مهرداد جمال ارونقی - معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران - مورد بررسی قرار گرفت و وی به طور مفصل شرایط موجود را تشریح کرد.
معاون فنی گمرک ایران با تاکید بر اینکه ادعای مطرح شده درباره هموار شدن راه قاچاق موبایل با شیوه نامه رجیستری غیرحضوری را قویا تکذیب می‌کنم و به هیچ عنوان این موضوع سندیت ندارد، گفت: پیش از این که بخشنامه ابلاغ شود کلیه فرایند رجیستری غیرحضوری موبایل به صورت غیر رسمی به اطلاع انجمن وارد کنندگان موبایل رسید و حتی از آن استقبال کردند.
ارونقی گفت: البته حساسیتی که این انجمن به خرج می‌دهد طبیعی است، چرا که مقادیر زیادی گوشی موبایل اکنون در گمرک مانده و واردکنندگان تجاری ماه‌ها در انتظار تخصیص و تامین ارز هستند، مصوبات ستاد هماهنگی اقتصادی نیز در راستای ترخیص این کالا از محل «ارز متقاضی» کمکی به واردکنندگان تجاری این کالا نکرد؛ از این رو با توجه به تسهیلاتی که در خصوص واردات گوشی موبایل همراه مسافر از سوی گمرک برای مسافران اعمال شده، طبیعی است که واردکنندگان به صورت تجاری، تصور کنند راه برای ورود غیر قانونی گوشی‌های موبایل از این طریق فراهم شده است در صورتی که اینطور نیست.
این مقام مسئول در گمرک ایران در مورد اشاره انجمن واردکنندگان موبایل به خلأ قانونی در شیوه نامه رجیستری غیرحضوری توضیح داد: هیچ فرایند جدیدی به روند قبلی اضافه نشده و فرایند‌ها و کنترل‌های قبلی نیز حذف نشده است. آنچه اتفاق افتاده این است که در رویه قبلی بدون هرگونه کنترلی در گمرک، مسافر بعد از ورود می‌توانست نسبت به رجیستری کردن موبایل خود اقدام کند یا افراد سودجو به اسم مسافران، گوشی‌های مختلف را رجیستر می‌کردند بدون این که حتی مسافر در جریان باشد و متعاقب آن کنترل‌هایی که بعد از ۱۲ مهر سال جاری برای حضوری کردن رجیستری موبایل صورت گرفت و تبعاتی که در گمرکات و مبادی ورودی اتفاق افتاد، در نهایت تصمیم گرفته شد که حتما گوشی موبایل توسط متصدیان گمرک در بدو ورود به همراه مسافر چک و مشخصات گوشی و هویت مسافر وارد سیستم شود، بر این اساس در اسرع وقت کنترل‌ها انجام و بعد اجازه ادامه مسیر مسافر داده می‌شود و مابقی فرایند بعد از ورود مسافر به داخل کشور در فرصت یک ماه صورت می‌پذیرد.
وی ادامه داد: انجمن وارد کنندگان مدعی شده که سامانه "EPL" به هیچ عنوان ورود مسافر و اطلاعات گوشی مسافر را چک نمی‌کند، در حالی که این گونه نیست و از اول دی سال جاری به بعد تمامی اطلاعات توسط دستگاه بارکد خوان در گمرک وارد سیستم شده و افرادی صرفا می‌توانند نسبت به رجیستر کردن گوشی‌های خود در داخل کشور اقدام کنند که این اطلاعات قبلا در هنگام ورود مسافر، وارد سیستم شده باشد.
ارونقی یادآور شد: در مورد مسافرینی که از ۱۲ تیرماه ۱۳۹۹ تا اول دی سال جاری وارد شده و به نحوی از فرایند رجیستری کردن اطلاع نداشتند یا به هر دلیلی از جمله صف‌های طولانی یا قطعی سامانه امکان رجیستری در هنگام ورود در مبادی ورودی نداشتند نیز فرصتی داده شده که گوشی‌های خود را با ورود به سامانه رجیستر کنند. در این مورد نیز کنترل‌های لازم انجام می‌شود و ضمن حصول اطمینان از این که این شخص توسط سامانه‌های همتا و سامانه گذرنامه که نشان می‌دهد شخص مسافر بوده و در کدام مقطع زمانی وارد کشور شده نسبت به رجیستری کردن گوشی آن‌ها اقدام خواهد شد؛ بنابراین مشخص است هیچ فرش قرمزی برای قاچاق موبایل و سوء استفاده برخی افراد سود جو پهن نشده است.
معاون فنی گمرک ایران در ادامه به سوءاستفاده‌های احتمالی در جریان رجیستری غیرحضوری در روز‌های ابتدایی آن اشاره و اعلام کرد باید توجه داشت که مطابق بخشنامه گمرک ایران هر مسافر ورودی به ایران سالانه صرفا «یک گوشی تلفن همراه» می‌تواند به همراه خود وارد و ثبت کند، اما درصورتی که در هنگام اجرای طرح، برخی افراد سودجو نسبت به رجیستری کردن تعداد بیشتری گوشی یا ترفند‌های دیگر اقدام کرده و به نحوی با یک گذرنامه تعداد بالایی شماره ثبت کنند قطعا در خصوص لغو یا حذف این گوشی‌ها و عملا لغو رجیستری آن‌ها اقدام خواهد شد.
نکته مورد توجه در اظهارات ارونقی این است که "پیام هشدار" لازم در ابتدای هربار ورود به سامانه، به متقاضی داده شده و صرفا در صورت پذیرش موضوع توسط متقاضی، امکان ورود به سامانه رجیستری وجود دارد و در پیام هشدار تصریح شده در صورتی که با یک گذرنامه، بیش از یک گوشی رجیستر شود، وجه واریزی بابت حقوق ورودی گوشی برگشت داده نمی‌شود؛ در عین حال با متخلفان برخورد و به مراجع مختلف نظارتی معرفی می‌شوند.
وی این را هم گفت که در مدت اخیر بعد از شروع رجیستری (از اول دی ماه)، برخی افراد سودجو از این فضا سوءاستفاده کرده و تعداد زیادی گوشی تلفن همراه را با یک گذرنامه رجیستر کرده اند، که طی بررسی‌ها و تقاطع گیری‌های انجام شده توسط سامانه‌های مرتبط، اقدامات لازم انجام شده و رجیستری بیش از ۳۴۰۰ گوشی بلافاصله لغو و طی پیامی به افراد خاطی اعلام شده است که در این رابطه اقدام ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سایر مراجع نظارتی مورد توجه است.
اما از مدتی پیش شاهد آن هستیم که در سایت‌های نیازمندی‌ها و فروش‌های آنلاین حجم زیادی از گوشی‌های برند و مدل بالا از جمله آیفون ۱۲ نو در حال معامله بوده و یا افراد مختلف آگهی‌هایی برای انجام رجیستری داشته اند، موضوعی که معاون فنی گمرک ایران نسبت به آن هشدار داد و گفت که به دلیل تخلفات و سوء استفاده‌های احتمالی به هیچ عنوان فریب این افراد را نخورده و متقاضیان از تسهیلات مربوط به خود استفاده کنند. به طور قطع گمرک نسبت به غیر فعال کردن گوشی‌هایی که از این طریق و با سو استفاده احتمالی و خارج از مقررات مربوطه رجیستر شده اند، اقدام می‌کند.
وی با بیان اینکه گمرک هماهنگی لازم با ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مراجع نظارتی مربوطه را داشته و ظرف روز‌های گذشته، این هماهنگی به حداکثر رسیده است، گفت: تمامی سامانه‌های گمرک در حال ایجاد لینک ارتباطی با تمامی سامانه‌های مرتبط از جمله گذرنامه نیروی انتظامی، همتا و یا سایر سامانه‌های مرتبط است تا کنترل‌های لازم از جمله تقاطع گیری لازم را انجام دهند که با توجه به کنترل‌های اولیه به صورت حضوری در فرودگاه یا مبادی ورودی، ادامه فرایند با چک و رصد کردن سامانه‌ها با لینک‌های ارتباطی برقرار، اتفاق می‌افتد و این اطمینان داده می‌شود که هرگونه سوء استفاده‌ای در این راستا به حداقل ممکن تنزل پیدا کند.
در ادامه این گفتگو معاون فنی گمرک ایران، به مسائل دیگری در رابطه با ورود گوشی همراه مسافر اشاره کرد و گفت: بر اساس ماده (۱۳۸) قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرایی آن اشاره شده که کالای همراه مسافر تا ۸۰ دلار درسال از پرداخت حقوق ورودی معاف و مازاد بر آن به شرط «غیر تجاری بودن» با اخذ حقوق گمرکی و دو برابر سود بازرگانی قابل ترخیص است. بر این اساس اگر کالای همراه مسافر جنبه «تجاری» نداشته باشد، بعد از انجام تشریفات گمرکی ترخیص خواهد شد، اما در صورت تجاری بودن، در مورد کالا‌های مجاز و مجاز مشروط، ترخیص کالا منوط به رعایت مقررات و انجام تشریفات مربوط به کالای تجاری است. در مورد کالا‌های ممنوعه نیز گمرک موظف است بر اساس مواد قانونی اقدام و تذکر لازم را به صاحب کالا داده تا آن را به خارج از کشور مرجوع کند، بنابراین آنچه در مواد قانونی گمرک تاکید شده شرط «غیر تجاری بودن کالا» است.
ارونقی افزود: در ماده (۱۰) آئین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات نیز تصریح شده کالا‌هایی که به تشخیص «گمرک ایران» برای فروش، وارد یا صادر می‌شود اعم از این که به همان شکل و پس از انجام عملیاتی از جمله عملیات تولیدی، تفکیک و بسته بندی به فروش برسد «تجاری» تلقی خواهند شد؛ بنابراین تنها مرجع تشخیص تجاری بودن کالا گمرک است و اگر این سازمان، کالای گوشی تلفن همراه را تجاری تشخیص دهد می‌تواند طبق ماده (۱۳۸) آئین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، از ورود آن خودداری کند. اما با توجه به تصمیمات اخذ شده از سوی مراجع ذی صلاح از جمله گمرک ایران، مقرر شده است هر شخص بتواند یک دستگاه گوشی تلفن همراه خود را به صورت غیرتجاری با اخذ حقوق ورودی و مقررات مربوطه یک بار در سال همراه بیاورد.
وی در این رابطه ماجرای تامل برانگیز ورود گوشی همراه مسافر توسط اتباع کشور‌های همسایه را هم مطرح و بیان کرد که این موضوع از رصد گمرک دور نمانده است؛ به طوری که در مرز‌های غربی و شرقی کشور، گمرکات اجرایی با جریانی مواجه هستند که افرادی در کشور در یک روز خارج شده و بعد از چند ساعت برمی گردنند و هر یک از آن‌ها گوشی‌های مدل بالا مانند آیفون ۱۲ را همراه دارند و انتظار دارند که گمرک با توجه به این که هر شخصی می‌توانداز این تسهیلات استفاده کند نسبت به انجام رجیستری این گوشی‌ها اقدام کند.
به گفته ارونقی، عملا آنچه گمرک حس می‌کند این است که افراد سودجویی پشت پرده در صدد هدایت این گونه افراد هستند که البته این موضوع به ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز منعکس شده و در این خصوص تدابیر لازم اتخاذ خواهد شد و ممکن است درمورد رجیستری کردن گوشی تلفن همراه اتباع بخصوص اتباع کشور‌های همسایه افغانستان، ترکیه، عراق، تدابیر جدید و سخت گیرانه‌ای اتخاذ شود.
اما این آیفون‌های مسافری محدود به مرز‌های زمینی و رفت و آمد‌های یک روزه نیست و آنطور که معاون فنی گمرک ایران می‌گوید در خصوص مسافرانی که از طریق هوایی وارد کشور می‌شوند نیز بررسی‌های گمرک نشان می‌دهد که مثلا در پرواز‌های استانبول به تهران، بیش از ۶۰ درصد مسافران ورودی دارای یک نوع گوشی با برند آیفون مدل‌های ۱۱ و ۱۲ و سریال‌های مشابه هستند، در حالی که با توجه به قیمت گوشی تلفن همراه در کشور ترکیه، این موضوع عملا مقرون به صرفه نیست که این هم شائبه سوء استفاده‌هایی را مطرح کرده است.
به گفته وی ج، ریان ورود گوشی توسط اتباع نیز در هفته جاری مورد تصمیم گیری قرار خواهد گرفت و مطمئنا گمرک اگر مواردی را احساس کند که سودجویی در آن رخ می‌دهد یا احتمالا راهی برای تطهیر گوشی‌های قاچاق درجریان است به قید فوریت نسبت به برخورد با آن اقدام و تدابیر سخت گیرانه‌ای را اتخاذ می‌کند.
موضوع دیگر در مورد جریان گوشی‌های تلفن همراه به گوشی‌های پستی که به کشور وارد می‌شود بر می‌گردد که در مورد تعداد و میزان آن‌ها برای مسافران بحث‌هایی وجود دارد.
طبق اعلام معاون فنی گمرک ایران این موضوع هم توسط گمرک مورد بررسی قرار گرفته و قبل از این که مرجع دیگری در این خصوص اعلام نظر کند خود گمرک ورود کالا یا گوشی همراه توسط پست را رصد کرده است.
وی توضیحات بیشتری ارائه کرد و گفت که ترخیص کالا‌های پستی به استثنای اقلامی که ورود آن از نظر شرعی یا قانونی ممنوعیت دارد اگر کالا «جنبه تجاری» پیدا نکند به ارزش حداکثر ۵۰ دلار بدون پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و بدون مطالبه کارت بازرگانی و مجوز‌های مقرر بلامانع بوده و تاکید بر این است که در صورت ورود کالا از این طریق به صورت یک جریان تجاری درآید و مشکلاتی را برای کشور ایجاد کند وزارت صنعت و معدن و تجارت می‌تواند با هماهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فهرست کالا‌های مربوطه را برای جلوگیری از ترخیص به گمرک اعلام کند.
این مقام مسئول در گمرک ایران یادآور شد که با توجه به روند رو به افزایش ورود گوشی همراه از طریق پست، گمرک پس از رصد موضوع و حصول اطمینان ازاین که این کالا‌ها به یک نحوی جنبه جریان تجاری دارند، مراتب را به کمیسیون ماده (۱) وزارت صمت و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا وارز منعکس کرده و احتمالا در آینده نزدیک در مورد ورود گوشی موبایل از طریق پست هم تدابیر جدیدی اتخاذ و یا به نحوی نسبت به ممنوعیت این فرایند اقدام می‌شود.