رویداد۲۴«دولت آینده با یک زمین سوخته در آغاز فعالیت خود مواجه خواهد شد». این جمله‌ای است که سردار دهقان همان کسی که جزو گزینه‌های احتمالی کاندیدا‌توری انتخابات ریاست جمهوری است، با اشاره به لایحه بودجه 1400 گفته است. این جمله گرچه به درستی به بحران‌های لایحه بودجه ۱۴۰۰ از برداشت از صندوق توسعه ملی گرفته تا فروش اوراق و سهام اشاره می‌کند، اما پشت این صحبت یک واقعیت دیگر هم وجود دارد. همان چیزی که در میان صحبت‌های برخی نمایندگان مجلس شنیدیم. عضو هیات رییسه مجلس، حاجی دلیگانی می‌گوید: «لایحه‌ای که دولت داده سیاسی‌ترین، مخدوش‌ترین و بی‌انضباط‌ترین بودجه در طول این سال‌هاست.»
به نظر می‌رسد برداشت سیاسی و اولویت جهت‌گیری‌های سیاسی در سال آخر دولت و سال اول مجلس یازدهم کاملا دو طرفه و متقابل است. دولت لایحه بودجه را طوری نوشته که بیشترین منافع برایش در سال آخر تامین شود و از سوی دیگری تصویب و بررسی بودجه ۱۴۰۰ به محلی برای تبلیغات و گروکشی‌های سیاسی شده است.
رییس سازمان برنامه و بودجه در آخرین اظهارات خود که در کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ مطرح می‌شد، گفته: «آیا اعضای کمیسیون آموزش از بودجه‌ای که برای آموزش و پرورش گذاشته‌ایم، راضی هستند؟ اعضای کمیسیون امنیت ملی هم معتقدند که دولت برای بودجه دفاعی کم گذاشته، بنابراین اگر قرار باشد همه مواردی که دوستان مطرح می‌کنند در بودجه قید شود که وضعیت بدتر می‌شود.»
اشاره نوبخت به سهم‌خواهی کمیسیون‌های مختلف مجلس از بودجه است، اما جالب است که نوبخت همزمان با انتقاد از مجلسی‌ها، پیکان حمله را به سمت کارشناسان و اقتصاددان‌ها می‌برد. او گفته: «اینکه کنار بنشینیم و با یک سری شاخص‌های اقتصاددانان کلاسیک، بودجه سال آینده را بسنجیم، نشان می‌دهد که واقع‌گرا نیستیم.»
تناقض صحبت نوبخت در آنجاست که ترکیب تیم اقتصادی دولت روحانی بیشتر از آنکه به گرایش‌های اقتصادی نهادی یا دیگر نزدیک باشد، وام‌دار اقتصاددان‌های کلاسیک است، اما به نظر می‌رسد دولت روحانی در سال آخر حتی نتوانسته نزدیکان و مشاوران اقتصادی خود از جمله مسعود نیلی و همفکرانش را راضی نگه دارد که حالا رییس سازمان برنامه و بودجه صراحتا آن‌ها را غیرواقع‌بین خطاب می‌کند.
بیشتر بخوانید:شکاف درآمدی عمیق میان کارکنان و مدیران دولتی/ افزایش حقوق پلکانی معکوس در بودجه ۱۴۰۰ محقق می‌شود؟
به هرحال صحبت‌های نوبخت برای نمایندگان مجلس هم قانع‌کننده نبود و حتی موافقین لایحه بودجه هم به صورت مشروط اعلام موافقت کردند. مجلس چند شرط برای دولت گذاشته است. یکی اینکه دولت باید اصلاحات مدنظر را در لایحه بودجه انجام دهد. یا اینکه نوع اصلاحاتی که مجلس می‌خواهد روی لایحه بودجه انجام شود که در این صورت حتی اگر رای اکثریت مجلس را هم به دست نیاورد شورای نگهبان آن را تایید خواهد کرد. همان اتفاقی که در مورد بودجه ۹۹ افتاد و درحالی که لایحه در مجلس در مرحله رد بود، شواری نگهبان آن را تایید و اجرایی دانست.
به گزارش رویداد۲۴در مقابل، یعنی خارج از دولت و مجلس کارشناسان اقتصادی مستقل معتقدند، لایحه بودجه‌ای که دولت نوشته منافع سیاسی را بیشتر از اقتصادی تامین می‌کند، اما مجلس هم عزمی بر اصلاح اساسی بودجه به نفع توده مردم ندارد. همان طور که از صحبت‌های دو طرف پیداست، ممکن است در مجلس مصارف بودجه بیشتر شود و هر کمیسیون و حوزه‌ای سهم بیشتر خود را بخواهد تا رای به موافقت با کلیات صادر کند.
به گفته کارشناسان ما با لایحه بودجه‌ای مواجه هستیم که رکورد تراز عملیاتی ده سال اخیر را می‌زند و این نشان می‌دهد که اساساً چیزی به اسم اصلاح ساختار بودجه که یک شاخص بسیار مهم آن میزان کسری تراز عملیاتی است در بودجه ۱۴۰۰ مشاهده نمی‌شود.
وقتی کلیات در مجلس رد می‌شود پیامی دارد؛ به این دلیل که این بودجه تورم‌زا است و فشار تورمی آن به دهک‌های پایین درآمدی می‌آید در جهت افزایش نابرابری است. اصلاحی در سمت مالیات‌های آن نشده است. اما به نظر نمی‌رسد مجلسی‌ها تمام دغدغه‌شان فقط این موارد باشد. مساله اینجاست که هم مجلس و هم دولت پیش‌بینی می‌کنند با بایدن وارد مذاکره شده و سال آینده ایران می‌تواند فروش نفت داشته باشد. حالا دولت در لایحه اعلام کرده از منابع درآمد نفتی چیزی وارد صندوق توسعه نشود و سهم ۳۷درصدی صندوق توسعه به عنوان استقراض برای دولت درنظر گرفته شود. مقام معظم رهبری با این پیشنهاد دولت موافقت نکرد و اعلام کردند تا یک میلیون بشکه نفت می‌توان درآمد دولت محسوب شود، اما بیشتر از آن دولت ملزم است سهم صندوق توسعه را پرداخت کند. اما دولت از محل همین پیش بینی درآمد نفتی تصمیم به افزایش ۲۵درصدی حقوق کارکنانش گرفته که منجر به افزایش ۶۰درصدی هزینه‌های جاری شده که طی این سال‌ها بی سابقه است. معمولا میانگین افزایش هزینه‌های جاری در بودجه حداکثر ۳۰ درصد بوده است.
نکته بعدی نگاه منفی مجلس به دولت است. مهم‌ترین نگرانی مجلس حداقل در میان اظهاراتشان نحوه عملکرد دولت در سال آخر روی کار بودن است. میرتاج‌الدینی، نماینده تبریز می‌گوید: «این نگرانی وجود دارد که بودجه در نیمه اول سال هزینه شود و برای نیمه دوم زمین سوخته تحویل دولت بعد داده شود. این را در بودجه باید حل کنیم.»
به گزارش رویداد۲۴ بنکته جالب بی‌اعتمادی عمیق نمایندگان این دور مجلس به دولت است. نادران یکی دیگر از نمایندگان مجلس گفته: «بودجه را مانند سال ۹۳ دو سطحی ببندیم که به صورت متوازن برای دو نیمه سال باشد.»
لایحه بودجه ۱۴۰۰ میان سهم‌خواهی دو قوه یکی در شروع و دیگری در پایان کار خود سرگردان است و پیش‌بینی می‌شود اگر این اختلاف‌ها ادامه داشته باشد، نمایندگان مجلس خود دست به کار شده و بودجه ۱۴۰۰ را بنویسند.