رویداد۲۴ آخرین سال دهه ۹۰ در ایران سال بی‌فراز و پرنشیبی است؛ برخی نام سال سقوط معیشت روی آن گذاشته‌اند و برخی معتقدند امسال سال بروز نتایج رویه اقتصادی‌ای است که چند دهه بود دنبال می‌شد و حالا با ضربه‌های آخر یعنی شیوع کرونا، تحریم و سیاست‌گذاری غلط بحران‌های آن به اوج رسیده.
طبق آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس ارائه کرده است، طی سال‌های دهه ۹۰ تا ۹۸، درآمد سرانه ساکنان ایران ۳۴ درصد کاهش داشته و درآمد سرانه خانوار‌های شهری در سال ۹۹ نسبت به مقدار مشابه آن در سال ۸۰ تنزل یافته، در واقع با وجود افزایش درآمد اسمی خانوارها، قدرت خرید هر فرد ایرانی نسبت به سال ۹۰ حدود یک سوم کاهش پیدا کرده است. همچنین داده‌ها نشان می‌دهد که میزان کالری دریافتی هر ایرانی از سال ۹۰ به این سمت به طور مستمر کاهش یافته و نابرابری در مصرف نیز بسیار رو به رشد بوده، برای مثال در سال ۹۸ دهک دهم ۲۷ برابر دهک اول گوشت گوسفندی مصرف کرده است.
درکنار این‌ها خانوارها در سال‌های پایانی دهه ۹۰ با تورمی افسارگسیخته روبه‌رو هستند که گرچه در پایان دهه ۸۰ هم این تورم را تجربه کرده بودند، اما تکانه‌هایی مانند شیوع کرونا، تحریم‌ها و سیاست‌گذاری‌های غیرحمایتی تاب‌آوری آن‌ها را در برابر تورم بسیار حداقلی کرده است.
حالا در این میان خانوار‌هایی که با چنین وضعیت درآمدی و معیشتی روبه‌رو هستند، به دلیل گرانی و از دست رفتن بیش از ۸۰ درصد ارزش ریال در برابر دلار، برای حفظ ارزش پس‌انداز خود انتخاب‌های زیادی نداشتند. در همین وانفسا هم بود که دولت دست به کار شده و بازار‌ها را برای سرمایه‌گذاری توده مردم جذاب کرد که در وهله اول منافع بودجه‌ای خودش را تامین کند. بازار بورس و ارز دو بازار کلیدی برای دولت در سال جاری بود.
دولت با دمیدن در گرانی بازار بورس و ارز با یک تیر دو نشان زد. هم از محل افزایش قیمت ارز توانست ارزش درآمد‌های ارزی حداقلی خود در دوران تحریم را افزایش دهد و هم با جهش تصنعی بورس کسری بودجه خود را جبران کند. بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور، امسال درآمد دولت از نقل و انتقال سهام حدود ۸۰۰ درصد رشد داشته و همچنین از محل فروش شرکت‌های دولتی در بورس درآمدی بالغ بر ۴۶ هزارمیلیاردتومان طی ۹ ماهه ابتدایی امسال کسب کرد.
درچنین شرایطی تمایل به نگهداری پس‌انداز به صورت سپرده‌های بانکی (شبه پول) در جامعه کاسته شده و تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار دارایی بیشتر شد، اما تمامی این بازار‌ها اکنون امید تازه‌واردانش را ناامید کرده است.
بیشتر بخوانید:بازی دولت با نرخ ارز/ دلار ۱۵ هزار تومانی چقدر واقعیت دارد؟
حالا سوال بسیاری از این تازه‌وارد‌ها این است که کدام بازار با خسارت کمتری برای آن‌ها همراه خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال خیلی کوتاه خوب و بد هرکدام از بازار‌ها را می‌گوییم و توصیه‌هایی که هرچند قطعیت ندارد، چون تصمیم‌های سیاست‌گذار هیچ قطعیتی ندارد. اما شاید بتوان در این وانفسای سیاست‌گذاری و چربیدن نفع دولت بر منافع عمومی اندک حفاظی برای معیشت نیم‌بند ساخت.
بازار ارز این روز‌ها با ریزش مداومی همراه است. نرخ دلار که چند ماهی بود در کانال ۲۵ هزار تومان متوقف مانده بود، چند هفته‌ای است به سمت کاهش نرخ میل پیدا کرده. منشا این میل هم در اظهارات رییس جمهور بود. جایی که حسن روحانی در اقدامی عجیب اعلام کرد که نرخ دلار به ۱۵ هزارتومان می‌رسد. شاید در هیچ کجای دنیا نمی‌توان اعلام نرخ یک بازار را از زبان رییس جمهور آن کشور شنید، اما در کشور ایران همه چیز شدنی است. به هرحال این اظهارنظر روحانی باعث شد که نرخ دلار کاهش یابد و باتوجه به تجربه کارنامه اقتصادی ایران زمانی که دولتی تصمیم به تغییر نرخی می‌گیرد، می‌توان حدس زد که قطعا این اتفاق خواهد افتاد. پس در این شرایط بهتر است خیال سرمایه‌گذاری در بازار نرخ ارز که هرگز امن نبوده و این روز‌ها ناامن‌تر از قبل،را از سر بیرون کنید و اگر تا قبل از این ارزی را برای سرمایه‌گذاری و به هدف کسب سود خریده‌اید، در کانال قیمتی بفروشید که کمتر ضرر کنید. حداقل تا انتخابات ریاست جمهوری پیش بینی می‌شود کاهش نرخ ارز ادامه خواهد داشت، اما برای بعد از آن می‌توان حدس زد که احتمالا موج دوباره افزایش قیمت پیاده خواهد شد.
کارشناسان همواره معتقدند که سکه و طلا دو بازاری هستند که از کمترین ریسک برخوردارند چرا که نوسان‌ها در آن مطابق قیمت جهانی پیش می‌روند، اما این تحلیل شاید این روز‌ها چندان اعتباری نداشته باشد چرا که سیاست‌گذاری دولت در بازار ارز به طور مستقیم روی بازار طلا و سکه هم اثر می‌گذارد. قیمت‌ها در این بازار‌ها اکنون به طور میانگینی ریزشی است و پیش بینی می‌شود تا زمانی که کاهش نرخ ارز ادامه داشته باشد، این بازار موازی هم با کاهش نرخ همراه خواهد بود. حالا اگر به قیمت ماه پیش سکه و طلا خریده‌اید و اکنون از ارزش اصل پول شما که صرف خرید کرده‌اید، کاسته شده شاید بهترین کار درصورت فوریت نداشتن نیاز شما، دست نگه داشتن در فروش است. برخی کارشناسان حتی توصیه می‌کنند که این روز‌ها یعنی در روز‌های افت قیمت، بهترین فرصت برای خرید است، اما توجه داشته باشید که نوسانات قیمتی همچنان ادامه دارد و هر روز ممکن است بیشتر از روز قبل سکه و طلا افت قیمت داشته باشد.
بازار بورس پرالتهاب‌ترین بازار این روز‌های اقتصاد ایران است. نوسان‌های این بازار به قدری مکرر و هر روزه است که عرصه هرنوع پیش بینی را تنگ کرده و کارشناسان به طعنه می‌گویند سکوت در برابر آینده بورس قاطعانه‌ترین اتفاقی است که می‌توان در میان اتفاقات بورسی متصور بود. اما در مجموع به نظر می‌رسد فروش و خروج از بازار بورس در حال حاضر چندان عاقلانه نیست، همان‌قدر که ورود و خرید بیشتر منطقی نیست.
نکته مهم، اما این است که بازار بورس برای اعتبار و مشروعیت‌بخشی به دولت بسیار مهم است و با نزدیک شدن به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سیاست‌گذاران اجازه سقوط این بازار را نمی‌دهند، چون عواقب اجتماعی آن بسیار سنگین‌تر از عواقب مالی آن برای دولت است؛ بنابراین این تحلیل توصیه می‌شود، به جای خروج با ضرر و کسری ارزش پول اولیه، دست نگه دارید و در روزی تصمیم به فروش و خروج از بورس بگیرید که حداقل اصل پولتان بازگشته باشد.
ارز دیجتال در میان آشفته بازار‌های ایران شاید جذاب‌ترین بازار باشد، اما بازاری که همه نمی‌توانند به آن راهی داشته باشند. اطلاعات کافی، دانش و سرمایه‌گذاری در بازه میان مدت و بلندمدت لازمه حضور در این بازار است. در میان ارزدیجیتال‌ها گفته می‌شود بیت‌کوین به آستانه سود خود رسیده و ریسک خرید بیت کوین در کانال قیمتی ۳۲ هزاردلاری بسیار بالاست. در مقابل دیگر ارزهای دیجیتال مانند اترنیوم که هنوز ظرفیت رشد آن‌ها پر نشده، انتخاب بسیار مناسب تری است.