رویداد۲۴ «رضوان حکیم‌زاده» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، درباره اهمیت فضا‌های آموزشی و تاثیر آن‌ها در یادگیری دانش‌آموزان گفت: یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در فرایند‌های تعلیم و تربیت بحث فضای آموزشی است. فضای آموزشی به‌طور کلی فقط یک فضای فیزیکی نیست و به طور حتم بر کیفیت فرایند‌های تعلیم و تربیت موثر است.
وی توضیح داد: در مبانی نظری ما معمولا راجع به سه یا چهار فضای پیرامونی تاثیرگذار بر دانش‌آموزان صحبت می‌کنیم. یکی فضای فیزیکی قابل مشاهده و دیگری فضای روانی اجتماعی است که دانش‌آموزان را در یک مدرسه احاطه می‌کند و برگرفته از نوع تعامل افراد با بچه‌ها، به خصوص کودکان است که احساس پذیرش یا عدم پذیرش، احساس خوشایند بودن یا نبودن و احساس احترام یا بی‌احترامی را به آن‌ها می‌دهد.
معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: دیگری فضای آکادمیک است که شامل برنامه‌های درسی و انتظارات مدرسه از دانش‌آموزان است. در اکثر پژوهش‌های انجام شده تاثیر همزمان همه این فضا‌ها بر عملکرد دانش‌آموزان به اثبات رسیده است.
به گفته حکیم‌زاده، فضای فیزیکی افزون بر اینکه خودش به لحاظ شکلی، امکانات، تجهیزات و طراحی می‌تواند بر یادگیری موثر باشد، نقش مهمی در شکل دادن به دو فضای دیگر ایفا می‌کند. در مورد کودکان داشتن فضا‌های آموزشی مطلوب قطعا در افزایش عملکرد آن‌ها بسیار مهم است. در واقع فضای آموزشی مطلوب می‌تواند در اشتیاق کودکان به حضور در مدرسه تاثیر بسزایی داشته باشد.
معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش اظهار کرد: در خیلی از کشور‌ها مانند ژاپن که به دلایل مختلف مساحت خانه‌ها کوچک است، مدارس به صورت مجتمع‌های بسیار بزرگی ساخته شده‌اند و امکانات متعدد دارند که بچه‌ها اشتیاق پیدا می‌کنند از محیط خانه وارد محیط مدرسه بشوند.
حکیم‌زاده تصریح کرد: قطعا با چنین نگاهی مدرسه می‌تواند مکانی برخوردار از ویژگی‌های خاص باشد که احساس تعلق خاطر دانش‌آموزان به مدرسه را افزایش دهد.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارکرد‌های مدرسه فقط آموزش مفاهیم درسی نیست، گفت: این کارکرد‌ها شامل ایجاد ارتباطات موثر، رشد اجتماعی که قطعا با حضور دانش‌آموز در مدرسه به دست میآید و مستلزم داشتن فضا‌هایی است که امکان تمرین این نقش‌ها را به دانش‌آموز بدهد. اگر فضای فیزیکی مدارس این ویژگی‌ها را نداشته باشد، قطعا نمی‌تواند فرصت تمرین این نقش‌ها برای دانش‌آموز فراهم کند.
حکیم‌زاده افزود: اگر ما راجع به تعلیم و تربیت شش ساحتی مدنظر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش صحبت می‌کنیم، متناظر با این شش ساحت، باید فضا‌های مرتبط با آن‌ها را در اختیار داشته باشیم. یعنی مدرسه دارای فضا‌های تمام ساحتی باشد و فقط به کلاس درس و فضای علمی آکادمیک بسنده نشده باشد.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش توضیح داد: ما باید برای ساحت زیستی بدنی، فضا‌های مناسب که همان فضا‌های ورزشی می‌شود، داشته باشیم. برای ساحت زیبایی شناختی باید فضای متناسب مانند آمفی تئاتر و کارگاه داشته باشیم. در ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی حتما نیازمند مکان‌های اجتماع هستیم تا امکان تعامل ایجاد شود و دانش‌آموزان و معلمان بتوانند به صورت موثر در اجتماع حضور داشته باشند، زیرا امروزه یکی از بحث‌های خیلی مهم در توانمندسازی معلمان، حرکت مدرسه‌محور و هم‌آموزی معلمان است. در سایر ساحت‌ها نیز به همین ترتیب نیازمند فضا‌های خاص هستیم.
بیشتر بخوانید: سیستم آموزشی کشور در شوک کرونایی/ بیش از ۲۰۰۰۰۰ دانش‌آموز از تحصیل بازماندند!
وی افزود: اگر ما یک مدرسه تک کلاسه داشته باشیم امکان اجرای بسیاری از فعالیت‌های توانمندسازی وجود ندارد، اما چنانچه در یک مجتمع آموزشی از هر پایه تحصیلی سه تا چهار کلاس فعال باشد، اجتماع معنادار معلمان شکل می‌گیرد و در نتیجه امکان برگزاری دوره‌های توانمندسازی معلم محور و مدرسه محور به خوبی مهیا می‌شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به فواید مجتمع‌های آموزشی و مدارس بزرگ مقیاس که اکنون توسط سازمان نوسازی مدارس کشور احداث می‌شود، گفت: مجتمع‌های آموزشی دارای مزایای بسیاری در ابعاد مختلف هستند که از آن جمله می‌توان به توانمندسازی نیروی انسانی، تربیت تمام ساحتی، مدیریت یکپارچه، برنامه‌ریزی اصولی از پیش دبستانی تا پایان متوسطه دوم و برقراری ارتباط با جامعه محلی اشاره کرد. البته مجتمع‌های آموزشی می‌تواند نقش محوری به عنوان کانون تربیت نیز ایفا کنند.
حکیم‌زاده اظهار کرد: به نظرم هر چه از مدارس کوچک تک ساحتی در فضای ساختمانی به سمت مجتمع‌های آموزشی و مدارس بزرگ مقیاس دارای فضا‌های تمام ساحتی حرکت کنیم، می‌توانیم براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اهداف نظام آموزشی را در حیطه‌های متعدد محقق کنیم.
وی اضافه کرد: تضمین دسترسی و ماندگاری دانش‌آموز در مدرسه از زمان ورود به مدرسه تا فارغ‌التحصیلی در دوره آموزش عمومی، از کارکرد‌های مهم هر نظام آموزشی است که یک شاخص عملکری بسیار مهم بین‌المللی است. همچنین فراهم کردن شرایط برای تحقق اهداف برنامه‌های درسی در رفتار و ویژگی‌های دانش‌آموزان، یکی دیگر از کارکرد‌های نظام آموزشی است.
معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: در برخی موارد دانش‌آموزان از یک دوره تحصیلی به دوره دیگر ترک تحصیل می‌کنند و این معضلی است که اکنون با آن روبهرو هستیم. علت ترک تحصیل هم گسست بین مدرسه است و اینکه دانش‌آموزان رصد نمی‌شوند. به عنوان مثال وقتی دانش‌آموز از پایه اول ابتدایی به پایه دوم و از پایه دوم به پایه سوم می‌رود، چون در یک مدرسه است، مدیر حضور او را رصد می‌کند، اما وقتی تعدادی از دانش‌آموزان از یک مدرسه ابتدایی فارغ‌التحصیل می‌شوند، چون ارتباط‌شان با مدرسه گسسته می‌شود، گروهی از آن‌ها به دوره تحصیلی بالاتر نمی‌روند و متاسفانه به علت گسست مدیریتی این دانش‌آموزان رصد نمی‌شوند.
وی درباره ترک تحصیل دانش‌آموزان این‌گونه توضیح داد: بیشترین میزان ترک تحصیل در ارتقا از یک دوره تحصیلی به دوره دیگر رخ می‌دهد، یعنی نرخ گذر از یک دوره تحصیلی به دوره دیگر پایین است. نرخ گذر از دوره ابتدایی به دوره اول متوسطه و از دوره اول متوسطه به دوره دوم متوسطه کاهش پیدا می‌کند. در حالی که اگر این دانش‌آموزان تحت یک مدیریت واحد باشند و مسئولیتی در این خصوص برای مدیر تعریف شود، مثلا به مدیر بگویند پیگیری ادامه تحصیل همه دانش‌آموزان مجتمع، نه تنها از پایه‌ای به پایه بالاتر، بلکه تا پایان دوره متوسطه دوم بر عهده شماست، در این صورت یقینا از آمار کودکان فراموش شده و ترک تحصیل کرده کاسته خواهدشد.
حکیم‌زاده با بیان اینکه معتقدیم مدیریت یک راهبری تربیتی است و طبیعتا یک مدیر و کادر مدیریتی و شورای مدیران قوی، خیلی بهتر می‌تواند تغییرات یک دانش‌آموز را رصد کند، افزود: برای مثال چنانچه قرار است ملاحظاتی برای یک دانش‌آموز از دوره ابتدایی به دوره متوسطه اول رعایت شود، وقتی در مجتمع آموزشی این ارتباط سازمانی بین دو دوره برقرار است، به طور اتوماتیک پرونده دانش‌آموز در اختیار دوره بعدی قرار می‌گیرد.
او افزود:، اما زمانی که بین مدرسه دوره قبلی با دوره بعدی گسست ایجاد شود بسیاری از اطلاعات تربیتی ذی‌قیمتی که می‌تواند برای مدیریت رفتار دانش‌آموزان و حل مشکلات آن‌ها کمک کند، از بین می‌رود، زیرا انتقال آن از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر بسیار مشکل است.
وی اظهار کرد: بسیاری از تجربه‌های تربیتی به شکلی است که امکان مستندسازی آن‌ها وجود ندارد و باید از طریق معلم قبلی به معلم دوره بعد منتقل شود که به دلیل تغییر مدرسه انجام نمی‌شود. در حالی که در مجتمع‌های آموزشی این پیوستگی وجود دارد و به ماندگاری دانش‌آموزان کمک می‌کند. به طور کلی مجتمع‌های آموزشی به نرخ ماندگاری دانش‌آموزان، کاهش آمار ترک تحصیل، افزایش کیفیت آموزش، ارتقا عملکرد تحصیلی و تربیت تمام ساحتی کمک می‌کند.
معاون وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: مجتمع‌های آموزشی در بعد اقتصادی و افزایش بهره‌وری نیز نقش بسیار مهمی دارند و موجب استفاده بهتر از امکانات موجود می‌شوند. برای مثال وقتی یک مکان ورزشی برای ساحت زیستی بدنی ساخته می‌شود، اگر طوری برنامه‌ریزی شود که به جای ۵۰ یا ۱۰۰ نفر، صد‌ها نفر از آن استفاده کنند، یعنی بهره‌وری افزایش پیدا کرده در حالی که تغییری در شرایط ایجاد نشده است. این یکی از شاخص‌ترین و ملموس‌ترین دستاورد‌های مجتمع‌های آموزشی است که قابلیت اندازه‌گیری دارد. البته دستاورد‌های مجتمع‌های آموزشی در ابعاد دیگر مانند فرهنگی، تربیتی، اجتماعی و آموزشی نیز ملموس و قابل اندازه‌گیری است.