رویداد۲۴ با گسترش ابزار‌های الکترونیکی و رشد روزافزون فناوری‌ها، شاهد تغییر ماهیت برخی وقایع حقوقی هستیم. اگر در گذشته جرم و راه‌های اثبات جرم آن از مسیر‌های مشخص و ساده‌ای رخ می‌داد، امروزه به دلیل تنوع فناوری‌ها شاهد تغییر عناصر تشکیل‌دهنده جرم و راه‌های اثبات آن هستیم. «اسکرین شات» یکی از ابزار‌هایی است که امروزه گسترده مورد استفاده افراد بزه دیده و بزهکار قرار می‌گیرد.
تا سال ۱۳۸۲ به دلیل محدود بودن فعالیت در فضای مجازی قانون‌گذار کمتر به موضوع جرائم در فضای مجازی پرداخته و ادله الکترونیکی برای اثبات دعوی به نوعی مورد کم‌توجهی واقع‌شده بود؛ اما از سال ۱۳۸۲ به بعد با تصویب قانون تجارت الکترونیک، ادله الکترونیکی به‌عنوان ادله اثبات دعوی مورد توجه قرار گرفت. با این حال با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای، قانون‌گذار به‌صورت صریح به موضوع جرم در فضای مجازی پرداخته است.
زمانی که فردی توسط پیامک در موبایل و یا شبکه‌های اجتماعی تلگرام، وایبر، واتساپ و ... در رابطه با ارعاب، ایجاد هراس، آبروریزی و اخاذی مالی و گاهی بهانه‌ای برای اجبار به کام‌جویی‌های غیراخلاقی توسط فرد دیگری تهدید می‌شود که از صحبت‌های او اسکرین شات (عکس از صفحه موبایل و ...) دارد و از وی اخاذی می‌کند یا بلعکس فردی با جملاتی در این فضا تهدید جانی می‌شود، قانون‌گذار امکان شکایت در این خصوص را فراهم کرده است.
بیشتر بخوانید: مشاوره حقوقی آنلاین/ حضانت فرزند از منظر قانون چیست و چه شرایطی دارد؟
مشاوره حقوقی آنلاین/ مجازات خسارت زدن به بناهای تاریخی و ملی
برخلاف تصوری که برخی از مردم دارند که متن گفتگو در شبکه‌های اجتماعی را جزو دلایل قابل استناد به شمار نمی‌آورند، قانون، «ادله الکترونیک» را به رسمیت شناخته است؛ بنابراین اگر کسی شما را در این شبکه‌ها مورد سوء استفاده قرار داده و جرمی واقع شده باشد باید بدانید تمام این محتوا‌ها در دادگاه به‌عنوان دلیل از شما و علیه شخص تهدیدکننده پذیرفته خواهند شد.
دادگاه، با مکانیسم مشخصی که توسط کارشناسان حوزه فناوری اجرا خواهد شد، صحت مدارک شما را بررسی کرده و در صورت تائید، ملاک و مبنای صدور حکم قرار خواهد گرفت.
در این مورد ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیکی چنین می‌گوید: «اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به‌صورت «داده‌پیام» بوده و در‌هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی‌توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی «داده‌پیام»را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.».
اما مهم‌ترین نکته در این مورد این است که پذیرش ادله الکترونیکی از سوی دادگاه با روش‌های قانونی و توسط کارشناسان خبره در حوزه فضای مجازی (تایید کارشناسان پلیس فضای مجازی) موردپذیرش قرار می‌گیرد، وگرنه ممکن است دادگاه آن دلایل را از فرد نپذیرد.
متن پیام فضای مجازی و «اسکرین شات» در چه شرایطی قابل استناد هستند؟
«اسکرین‌شات» یا همان تصویرِ برداشته‌شده از صفحه گوشی تلفن همراه، یکی از ادلّه اثباتی پرچالش است که پرسش‌های بسیاری در خصوص آن مطرح می‌شود. فرض کنید شخصی در پیام‌رسان تلگرام، پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز ارسال کرده است. آیا شما می‌توانید در شکوائیه خود به اسکرین‌شات این پیام‌ها استناد کنید؟ اگر طرف مقابل شما حساب کاربری خود را پاک کرده باشد یا این‌که پیام‌ها را هم برای خود و هم برای شما پاک کرده باشد، چطور؟
دکتر فضلعلی مستشار دادگاه تجدیدنظر معتقد است برای یافتن پاسخ پرسش‌های مطرح‌شده، ناگزیر از رجوع به قانون هستیم. وی در پاسخ به این سوالات می‌گوید: «ماده‌ی ۶۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری، صورت الکترونیکی یا محتوای الکترونیکی را به‌شرط رعایت سازوکار‌های امنیتی، همانند سند و نوشته مکتوب قابل استناد دانسته و در تبصره ۱ مقرّر کرده است که هیچ‌گاه نمی‌توان صرفاً به‌لحاظ شکل یا نحوه تبادل اطلاعات الکترونیکی، از اعتباربخشیدن به محتوا و آثار قانونی آن خودداری نمود. ماده‌ی ۶۸۵ این قانون نیز تصریح کرده که اگر دادههای رایانه‌ای توسط طرف دعوا یا شخص ثالثی که از دعوا آگاهی ندارد، ایجاد یا پردازش یا ذخیره یا منتقل شود و سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی مربوط به‌نحوی درست عمل کند که به صحت و تمامیت، اعتبار و انکارناپذیری دادهها خدشه وارد نشود، قابل استناد است.
بنابراین، در صورتی که مرجع قابل اعتمادی مانند پلیس فتا، اصالت اسکرین‌شات ارائه‌شده از سوی اصحاب دعوا را تأیید کند یا به طریق دیگری، اصالت و ساختگی‌نبودن اسکرین‌شاتِ مورد استناد برای قاضی احراز شود، می‌تواند بر مبنای آن قضاوت کند. امّا اگر درباره‌ی اصالت اسکرین‌شات تردید جدّی باشد و احتمال برود که از طریق نرم‌افزار‌هایی مانند فتوشاپ ساخته شده است، دیگر قابلیت استناد نخواهد داشت».
یکی از مشکلات این روزهای مردم روند طولانی مراجعه به مراکز حقوقی برای دریافت مشاوره است؛ برای رفع این مشکل می‌توان از مشاوره حقوقی آنلاین استفاده کرد.
منبع: تابناک