دکتر سید حسین موسویان و سینا طوسی در یادداشتی به این پرسش پاسخ داده‌اند چگونه میتوان به جنگ سرد عربستان و ایران خاتمه داد. در این تحلیل آمده است:
در ژانویه امسال و در پی اعدام یک رهبر عالی شیعه در عربستان و حمله تظاهرکننده گان خشمگین به سفارت سعودی در تهران، ریاض روابط دیپلماتیک با تهران را قطع کرد و از آن به بعد روند روبه افزایش جنگ الفاز جایگزین دیپلماسی شده و تشنج در روابط در حد بی سابقه ای افزایش داده است.
دولت روحانی از ابتدا برای بهبود روابط تلاش کرد. وزیر خارجه ایران با همتای سعودی خود دیدار کرد و در مراسم تشییع جنازه امیر عبدالله نیز شرکت کرد و پیام های لازم را داد که جملگی با پاسخ سرد سعودی مواجه شد. علت هم این است که سلمان، پادشاه سعودی از زمان روی کار آمدنش سیاست خصمانه علیه ایران را تعقیب کرده است، از جمله اینکه با تمام ظرفیت شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی را به سمت مواضع ضد ایرانی سوق داده و از گروههای تروریستی ایران هممچون منافقین نیز حمایت نموده است.
طی واقعه تلخ مراسم حج سال گذشته که در صدر تیتر رسانه های جهان قراگرفت، 2400 تا 4700 نفر جان باختند که لیست حوادث تلخ حج تحت مدیریت سعودیها را مطول تر کرد. در آن مقطع مقام معظم رهبری ایران خویشتنداری ایران را متذکراما هشدار داد که این خویشتنداری نامحدود هم نیست. منتهی استمرار سیاستهای خصمانه ریاض در یکسال گذشته، موجب شده که صبر رهبر عالی ایران به سر آید و بخاطر بي‌کفايتي سعودي‌ها و ناامني حجاج خانه خدا، خواستار تجدید نظر جهان اسلام در اداره حرمين شريفين شود. ضمن اینکه وزیر خارجه ایران نیز رژیم سعودی را یک رژیم ظالم و غیرمنطقی بخواند.
ترس سعودیها
در کنفرانسهای متعددی که (موسویان) در دو سال گذشته با سعودیها مباحثه داشته، متوجه شده که وحشت اصلی سعودیها این است که علیرغم سه دهه سخت ترین تحریمها و فشارها، ایران امروز دست بالا در منطقه را دارد درحالیکه قدرتهای تاریخی جهان عرب همچون مصر و عراق یا دچار بحران داخلی هستند و یا متحد ایران شده اند. و لذا ریاض سعی میکند به عنوان آخرین قدرت عربی مانع تفوق ایران بر منطقه گردد.
این قابل درک است که رهبران سعودی احساس آسیب پذیری میکنند. عربستان یک کشور جوانی است که به تنهایی قدرت رقابت با ایران را ندارد. عربستان با جمعیتی حدود 20 میلیون (که 15% ان هم اقلیت شیعه ای است که مستمرا مورد تبعیض قرار داشته است)، امروز با تهدید فزاینده افراط گرایی سنی مواجه شده در حالیکه توده عمومی اسلامگرایش هم خواستار اصلاحات دموکراتیک هستند و شکاف پنهان قبیله ای نیز آتش زیر خاکستر جامعه آن است.
در دهه های گذشته، ریاض برای حفظ جایگاه منطقه ای خود به آمریکا متکی
بوده است و واشینگتن نیز ضامن جایگاه منطقه ای سعودی بوده است. منتهی اخیرا
بحث احتمال کاهش حضور آمریکا در منطقه از یکطرف و احتمال تعامل آمریکا و
ایران بعد از برجام، سعودی را به وحشت انداخت و رویکرد افزایش تشنج با
ایران را بi عنوان اهرمی برای درگیر نگه داشتن آمریکا در منطقه برگزید. به
همین خاطر هم اوباما تصریح کرد که عربستان سعی میکند از قدرت آمریکا برای
درمان ضعف و مشکلات فرقه گرایی اش بهره برداری کند.
مصالحه واقع بینانه
مصالحه واقع بینانه نیازمند پذیرش متقابل است. عربستان باید درک کند که ایران به خاطر ویژگیهای ساختاری، وزن و موقعیت استراتژیک، نیروی انسانی و منابع طبیعی و هزاران سال تاریخ حکومتمداری همیشه یک قدرت موثر منطقه ای خواهد بود. ایران امروز کشوری است با 80 میلیون جمعیت، عظیم ترین منابع ترکیبی نفت و گازجهان،خودکفایی های قابل ملاحظه امنیتی و اقتصادی و نیروی انسانی سطح بالای تحصیل کرده.
عربستان و دو انتخاب
عربستان دو انتخاب در پیش رو دارد:
اول اینکه به سیاستهای غیرمنطقی و تجاوزکارانه فعلی اش ادامه داده و برای
گفتگو با ایران پیش شرط هایی تعیین کنند که خلاصه آن "نقش منطقه ای صفر
ایران" است. این سیاستی است که ریاض با تجاوز و بمباران یمن، سرکوب جنبش
دموکراسی در بحرین، نفی حکومت اکثریت در عراق، حمایت از تروریستها (که
ترامپ و کلینتون هم هردو به آن اعتراف کرده اند)، مقابله با بیداری اسلامی
در کشورهایی مثل مصر و تونس و صدور ایدئولوژی خطرناک وهابیت ( که اخیرا
توسط آقای ظریف در مقاله نبویورک تایمز مستند شده) را ادامه دهد.
در تعقیب چنین سیاستی، سعودیها باید به این واقعیت توجه کنند که آمریکا، یعنی ابرقدرت جهان، هم همین سیاستها را برای چند دهه اجرا کرده و نه تنها شکست خورده بلکه منطقه را نیز بی ثبات کرده است. ضمن اینکه سعودی مدتها تلاش کرد که اقتصاد ایران را به خونریزی بیاندازد و امروز اقتصاد خودش به خون ریزی افتاده و در روند سقوط قرار گرفته است.
سیاست آلترناتیو کنار گذاشتن تفکر خودزنی و بازی با حاصل جمع صفر و درک این واقعیت است در منطقه تهدیدات و منافع مشترک وجود دارد. تنها پس از درک این واقعیت است که میتوان از ظرفیت و توانمندیهای تهران و ریاض برای ایجاد یک توازنی که تکیه گاه صلح و امنیت پایدار در منطقه باشد، استفاده کرد. تهران قبلا آمادگی خود را نشان داده است. اکنون بار مسئولیت به عهده عربستان است.