رویداد۲۴ گلی جم: «داخلی‌سازی» و «تولید ملی» دو مفهومی است که پس از تحریم‌های پی در پی آمریکا علیه ایران برای نشان دادن عدم وابستگی به کشور‌های دیگر و روی پا ماندن با اتکا به خود همواره عنوان شده و می‌شود.
اما داخلی‌سازی تا چه حد به نفع اقتصاد ایران است؟ اگر داخلی‌سازی صددرصدی یا حتی نزدیک به صددرصد به نفع کشورها بود چرا غول‌های صنعت دنیا بازهم با تکیه بر علم و صنعت دیگر کشورها، بازار تولیداتشان را سرپا نگه می‌دارند؟ پاسخ مشخص است، هزینه داخلی‌سازی برخی قطعات، تجهیزات و ... از واردات آن بسیار بیشتر تمام می‌شود.
شهرداری تهران و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مدت‌ها از تولید واگن قطار‌های مترویی صحبت می‌کنند که تا ۸۵ درصد آن داخلی‌سازی شده است. موضوعی که از همان ابتدا از سوی کارشناسان به دلایل اقتصادی که بالا ذکر شد به اضافه در نظرگرفتن کیفیت و کاربری، رد شد.
علی امام، مدیرعامل مترو تهران بار‌ها اعلام کرده که در گذشته تا ۳۵ درصد واگن مترو داخلی‌سازی می‌شد، اما در حال ساخت واگنی هستیم که تا ۸۵ درصد داخلی‌سازی شده است! واگنی که صبح روز گذشته شنبه مورد بازدید قرار گرفت.
مطابق با بررسی‌های انجام شده سیستم ترمز، چرخ حرکتی، ناوبری، موتور و مدار‌های برقی قطار‌های مترو از کشور‌های دیگر وارد شده و در واگن‌سازی تهران مونتاژ شده و به بهره‌برداری می‌رسد. حالا سوال اینجاست که آیا این قطعات داخلی‌سازی شده‌اند؟ چرا شرکت‌های سازنده این قطعات معرفی نمی‌شوند؟ سوالاتی که هنوز به آن پاسخ داده نشده است!
به گزارش رویداد۲۴مطابق با اخباری که منتشر شده سازندگان واگن ملی مترو از قطعات واگن‌های دیگر مترو برای ساخت واگن ملی استفاده کرده و موفق به ساخت واگنی تا ۸۵ درصد داخلی‌سازی شده نشده‌اند. موضوعی که مدیرعامل متروی تهران آن را تکذیب کرد و محمد علیخانی، رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل و محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران آن را تایید نکردند، اما امکان داخلی‌سازی آن را هم ندادند.
بیشتر بخوانید:فروش میدان بهمن به جای بدهی!/ شهرداری تهران چگونه از تراکم‌فروشی به میدان فروشی رسید
علیخانی گفته بود که «قرار نیست در حال حاضر به طور صدرصد این اتفاق بیفتد، در حال حاضر چه در اتوبوس و چه در واگن‌های مترو غالب تجهیزات از خارج از کشور وارد می‌شود و تحریم کار را خیلی سخت کرده است. هم قیمت‌ها به کشور هزینه مالی بسیاری تحمیل می‌کند و هم دسترسی به قطعات مورد نیاز آسان نیست؛ لذا تلاشی که شروع شده قابل تقدیر است و نباید بگوییم نمی‌شود و باید کمک کنیم روزی این اتفاق بیفتد.»
به گفته علیخانی «در این واگن سعی بر این است که وجه قطعاتی که ساخت داخل است بر قطعاتی که وارد می‌شود غالب باشد چرا که در گذشته بیشتر قطعات وارد می‌شد. خیلی از قطعات مهم واگن سفارش داخلی است این توان در داخل وجود دارد و از لحاظ فنی هم مسئله بررسی شده است.»
محسن هاشمی نیز در این باره گفته بود که «اینکه بگوییم واگن ملی، به این معنی نیست که صددرصد واگن داخل ساخته شود، چون اصلا امکان پذیر نیست و از نظر اقتصادی به صلاح نیست. سال‌هاست اتوبوس در داخل تولید می‌کنیم، اما فقط به ۵۰ درصد داخلی‌سازی رسیدیم.»
به گزارش رویداد۲۴در مراسم روز گذشته نیز هرچند به جزییات اعلام نشده که کدام قطعات و به دست کدام شرکت‌ها داخلی سازی شده، اما اعلام شد که از جمله ۱۸ شرکت دانش بنیان و چهار مجموعه صنعتی به نام‌های شرکت واگن سازی تهران، جهاد دانشگاهی، مپنا و ایریکو با در نظر گرفتن ۱۸ زیرسیستم طراحی شده و تغییرات اعمال شده در آن بر اساس تجربیات ۲۰ سال گذشته در استفاده از سه نسل واگن‌ها صورت پذیرفته است.
طراحی و ساخت سیستم رانش، تهویه مطبوع، بدنه قطار، بوژی، ترمز، راهروی بین واگنی، در‌های قطار، دکوراسیون داخلی و هوشمندسازی سیستم اطلاعات از جمله مهمترین اقدامات صورت گرفته توسط شرکت‌های داخلی برای تولید قطار ملی مترو بوده است.
در طرح پیشنهادی قطار مترو چنین پیش بینی شده است که پس از عقد قرارداد تولید یک رام قطار، قرارداد تولید انبوه آن نیز آماده شود و به دنبال تامین مالی لازم به اجرا درآید.
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور و شهردار تهران نیز به طور کلی اعلام کرده‌اند که قطعات این واگن تا ۸۵ درصد داخلی‌سازی شده‌اند، اما بازهم اعلام نشده که کدام شرکت‌ها به طور دقیق در امر تولید آن فعالیت کرده و اگر برای مثال قطعه‌ای از واگن‌های ملی خراب شود، شرکت فوق می‌تواند آن را در داخل تعمیر کند یا خیر؟
به گزارش رویداد۲۴درعین حال ستاری گفته «آنچه که در چنین پروژه‌های بزرگی باید به آن توجه شود، انجام فرآیند‌های طراحی در داخل کشور است. چرا که فرآیند ساخت را می‌توان حتی به خارج از کشور واگذار کرد و این بسیار مهم است که بخش‌های طراحی آن در داخل کشور صورت گیرد که این امر موجب می‌شود که امکان تغییر در پروژه‌ها و اعمال قابلیت‌های جدید به آن فراهم باشد.»
به گفته معاون علمی رئیس جمهور «در برخی از زیرسیستم‌های قطار ملی به داخلی‌سازی ۸۸ درصدی رسیده‌اند در صورتی که این قطار به تولید انبوه برسد ۸۵ درصد اعتبارات در داخل کشور تامین خواهد شد که این اتفاق بزرگی خواهد بود.»
هرچند ستاری اعلام کرده که از دستاورد‌های این طرح کاهش هزینه‌ها است و علی امام مدیرعامل متروی تهران گفته ارزبری تا ۳۰ درصد کم شده، اما محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران گفته «هزینه این طرح هرچند که مقرون به صرفه نباشد، اما لازم بود تا این توانمندی در کشور حاصل شود.»
با وجود تاکید هاشمی بر مقرون به صرفه نبودن ساخت داخل، اما بازهم علی امام گفته که «تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۲۴۰۰ واگن قطار نیاز داریم که با انبوه‌سازی این قطار ملی می‌توان هزینه‌های توسعه ناوگان را کاهش داد، به گونه‌ای که تولید هر واگن ۱۳۰۰ هزار یورو نیاز دارد که با اجرای این طرح ۹۷۰ یورو برای هر واگن مترویی نیاز است.»
به گزارش رویداد۲۴مشخص است که داخلی‌سازی شدن واگن ملی اگر به طور واقعی اتفاق افتاده باشد، جزو دستاورد‌های کشور محسوب شده و همه از این اتفاق خوشحال خواهند بود، اما اینکه داخلی‌سازی صرفا یک شو و نمایش خیالی از سوی دولت و شهرداری باشد خوشایند نبوده و تاثیری در بهبود شرایط حمل و نقلی ندارد.
از طرفی اگر هزینه‌های داخلی‌سازی بسیار بالا است که هست، اصرار و هزینه دولت و شهرداری تهران برای داخلی‌سازی با چه هدفی صورت گرفته؟ اگر دولت و شهرداری توان تامین بودجه داخلی‌سازی را دارند، بهتر نیست همان بودجه یا حتی مقداری کم‌تر را صرف واردات قطعات کرده و بر ایجاد ارتباط با کشور‌های سازنده تاکید کنند؟ تولید یک واگن با هزینه هنگفت چه سودی به حال کشور درشرایط سخت اقتصادی امروز کشور دارد؟