«اگرچه نشست مشترکِ اخیر ایران و "گروه پنج بعلاوه یک" در وین(که در آن مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا انجام نشده است)، به دنبالِ ایجاد سازوکاری جهت حل تنش ها در قالب معادله برجام و متوقف ساختنِ پیشروی های هسته ای قابل توجهِ ایران(که در پاسخ به بدعهدی های طرف های غربی انجام شده اند) است، با این حال، طرف های غربیِ برجام و مخصوصا دولت بایدن، قویا به دنبالِ جبران و ترمیم خسارات و آسیب هایی هستند که دولت ترامپ با خروج خود از این توافق، به آن وارد کرد و عملا ایران را به مسیری هدایت کرد تا اقدامات جبرانی را در پیش گیرد و دامنه نظارت ها بر برنامه هسته ای خود را کاهش دهد و حتی تهدید به برچیدنِ کاملِ آن ها کند. در واقع، در شرایط فعلی، دولت آمریکا سعی دارد تا بار دیگر با استفاده از دیپلماسی، برنامه اتمی ایران را در قالب محدودیت های برجامی قرار دهد.
باید دانست که دولت بایدن با اتخاذ رویکردی سازنده می تواند بار دیگر به مسیر احیای توافق برجام، کمک شایان توجهی بکند با این حال، اگر بایدن نیز بخواهد به زمزمه‌های مختلف مبنی بر اینکه توافق برجام باید نابود شود تا "توافقی بهتر" جایگزین آن گردد گوش دهد، امید چندانی به ایجاد بهبود در روند تنش‌ها بر سر مساله برجام و تعهدات اتمی ایران نیست و حتی باید منتظر عواقب وخیم این مساله برای منافع ملی آمریکا بود.
جو بایدن رئیس جمهور کنونی آمریکا، بخشی از فرآیندِ انعقاد توافق برجام در سال 2015 با جمهوری‌اسلامی‌ایران بود. انعقاد این توافق در آن زمان، تقدیر و ستایش بسیاری از کارشناسان، رهبران نظامی، دیپلمات ها و مقام های سابق تیم امنیت ملی آمریکا را برانگیخت.
تحتِ توافق برجام، سازوکارهای نظارتی گسترده‌ای بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال می شد. در مقابل، تحریم‌های مرتبط با مساله هسته ای این کشور نیز لغو و ایران از امتیازات اقتصادی گسترده ای برخوردار می‌شد. با این حال، توافق برجام توافقی نبود که همه طرف ها آن را دوست داشته باشند. آن هایی که خواستار سرنگونی نظام ایران بودند، قویا با هرگونه توافق قدرت های جهانی با نظام جمهوری اسلامی ایران مخالفت کرده و تا جای ممکن سعی می کردند مشروعیت آن را زیر سوال برند. منتقدانِ توافق برجام مدعی بودند که این توافق، نظارت‌های کافی را بر برنامه اتمی ایران اعمال نمی کرد و بر اساس آنچه آن ها ادعا می کردند، راه را برای دستیابی ایران به تسلیحات اتمی هموار می نمود.
از میان مخالفانِ توافق برجام می توان به: تندورهای کنگره آمریکا، رهبران اسرائیل و عربستان سعودی و همچنین برخی حامیانِ پسر شاهِ مخلوع ایران اشاره کرد. در این رابطه، "جان برنان" رئیس اسبق سازمان "سیا" در مقاله‌ای که اخیرا برای نشریه شیکاگو تریبیون نوشته می گوید:"مخالفت این طرف ها با توافق برجام، تا حد زیادی در مخالفت های سرسخت ایدئولوژیک آن ها با نظام جمهوری اسلامی ایران و همچنین جهل و عدم اطلاع آن ها از ماهیت توافق برجام، ریشه داشته است".
این ائتلاف از مخالفان برجام، که با پول و نفوذ اِعمالی از سوی آن ها نیز همراه شده، "دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا را قانع کرد تا این کشور را در سال 2018 از توافق برجام به صورت یکجانبه و غیرقانونی خارج کند و نه تنها تحریم هایی علیه ایران که بر اساس برجام بایستی لغو می شدند را دوباره برقرار کند، بلکه همچنین وی در دوره ریاست جمهوری خود، بیش از 1500 مورد تحریم جدید را نیز علیه ایران وضع کرد. ترامپ تاکید داشت که "کارزار فشارحداکثری" او علیه ایران، یا تهران را وادار می کند که به توافقی بهتر با آمریکا تن دهد و یا آن را رو به فروپاشی خواهد بُرد. با این همه، در پایان ریاست جمهوری ترامپ، هیچکدام از این دو هدف محقق نشدند و عملا معلوم شد صحبت های ترامپ، رویابافی هایی بیش نبوده اند.
در برهه کنونی، وضعیت برای آمریکا در چهارچوب معادله برجام به هیچ عنوان مناسب نیست. ایران به نحو قابل توجهی اقدام به انجام پیشروی های هسته ای کرده و قدرت منطقه ایِ این کشور نیز به نحو قابل توجهی رشد نموده است. امری که تهدیدی جدی علیه آمریکا و منافع این کشور در منطقه خاورمیانه است. در این رابطه، به تازگی "لس آنجلس تایمز" هشدار داده که دولت آمریکا با توجه به رشد قابل توجه قدرت ایران در برهه کنونی، چه در زمینه تحرکات هسته ای این کشور و چه قدرت منطقه ای آن، بایستی هر چه سریع تر به سمت انعقاد توافق با این کشور حرکت کند. امری که در صورت عدم تحقق، زیان های سنگینی را برای ایالات متحده آمریکا به دنبال خواهد داشت.
مخالفانِ توافق با ایران می دانند که ذکر مکرر این ادعا که ایران به دنبال دستیابی به تسلیحات اتمی است، به تنهایی قادر نیست جو و فضا را علیه انعقاد توافق با تهران بسیج کند. در این راستا آن ها از یک کلیدواژه دیگر استفاده می کنند: باید با ایران به "توافقی بهتر" دست یافت. از این منظر آن ها می خواهند توافقی را که به خوبی می تواند کار کند، مختل سازند و در عوض، با طرح ایده ضرورت انعقاد یک توافق بهتر با تهران، عملا سیاست خارجی کشورهایی نظیر آمریکا را به سمت توهم و سراب رهنمون سازند. این در حالی است که اساسا سیاستگذارنِ بانفوذ آمریکایی باید بدانند که دستیابی به یکچنین هدفی برای آمریکا تقریبا محال است و آمریکا در موقعیتی نیست که بتواند چنین هدفی را محقق کند.
آمریکایی ها باید بدانند که اگر بتوانند در مساله هسته ای، عملکرد مناسبی از خود نشان دهند، می توانند به کم‌شدنِ بی اعتمادی ایران به خود مطمئن شوند. امری که می تواند زمینه را برای تعاملات بیشتر واشنگتن با تهران فراهم کند.
بیشتر بخوانید: گروسی: در حمایت از برجام، راستی‌آزمایی و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران ادامه خواهد یافت
از این منظر، "مذاکرات وین" و فرآیندی که در ادامه یِ آن دنبال خواهد شد، احتمالا آخرین شانسِ مفید برای واشنگتن است. زمان به سرعت در حال از دست رفتن است. انتخابات ریاست جمهوری ایران نزدیک است و اگر ایرانی ها عملکرد سازنده ای از آمریکا نبینند، امکان مذاکره دولت بعدی ایران با آمریکا به مراتب غیرمحتمل تر خواهد شد. بایدن و دولت وی باید تمام سعی خود را بکنند تا خیلی سریع، بار دیگر به توافق هسته ای ایران موسوم به برجام، جان دهند. اراده قوی در این زمینه می تواند مانعی بر سر راه تلاش های فراوانِ بسیاری از طرف‌های منطقه ای و بین المللی جهت از بین بردنِ توافق برجام باشد. اگر بایدن عملکرد مناسبی در رابطه با توافق برجام از خود نشان ندهد، امکانِ وقوع فجایع و خسارات جبران ناپذیری برای ایالات متحده آمریکا وجود دارد که همه آن ها در وهله نخست، به راحتی قادرند ریاست جمهوری بایدن را به سمت سقوط بکشانند و عملا زمینه را برای شکست عمیق او در عرصه سیاست خارجی آمریکا فراهم کنند».