اردن؛ چرا مشکلات ملک عبدالله هنوز تمام نشده است؟

رویداد۲۴ دیوید هرست در میدل ایست آی نوشت: در اظهارات شاهزاده حمزه که ادعا می‌کند به اشتباه متهم به ایجاد نارضایتی در پادشاهی اردن شده است، پیامی داشت که می‌خواست جهان و کشورش پس از حبس در حصر خانگی بشنوند، این پیام این بود: من پسر حسین هستم!

 از نظر ظاهری، رفتار و گفتار، شاهزاده شبیه پدر مرحوم خود، ملک حسین است، پادشاهی که به دلیل بیماری خیلی زود درگذشت.

او می‌خواست حمزه‌ای وارث تاج و تختش شود که در آن زمان بسیار جوان بود. در نهایت، اما برادر ناتنی او عبدالله، پسر بزرگ شاهزاده خانم مونا، همسر دوم حسین، به سلطنت رسید. عبدالله برادر ناتنی خود را مطابق خواسته‌های پدرشان به ولیعهدی منصوب کرد، اما اندکی پس از آن این عنوان را به نفع فرزند خودش حسین از برادر ناتنی خود سلب کرد.

اما حمزه هرگز وصیت پدرش را فراموش نکرده است. او هنوز هم طوری رفتار می‌کند که گویی میراث دار تخت سلطنت است.

شاهزاده حمزه در پادشاهی اردن شخصیتی محبوب است. وی با رهبران قبایل ناراضی اردن شرقی که به طور سنتی به هاشمی‌ها وفادار هستند نیز ارتباط خوبی دارد. وقتی حمزه به دیدار خانواده یکی از بیمارانی رفت که به دلیل کمبود اکسیژن در بیمارستان کووید-۱۹ در بیمارستان آل سالت درگذشته بود، از طرف بستگان آن فرد به گرمی مورد استقبال قرار گرفت. هنگامی که برادر ناتنی وی پادشاه در بیمارستان حضور یافت، برخی به او یادآوری کردند که تحت حکومت او، کشور در حال غرق شدن در بحران است.

ویدئویی که وی بلافاصله پس از دیدار سرلشکر یوسف هونیتی برای بی بی سی ارسال کرد، حاوی همین پیام بود. حمزه چهره خود را کنار تصویر پدرش بر روی دیوار قرار داده بود، رخدادی که البته به نظر اتفاقی نمی‌رسید. در حال حاضر هیچ مدرک مشخصی حداقل تاکنون در مورد توطئه مشخصی برای برکناری عبدالله با دسیسه شخص حمزه وجود ندارد.

عبدالله "معامله قرن" رئیس جمهور پیشین آمریکا دونالد ترامپ را نپذیرفت، اما برای آن هزینه زیادی پرداخت. عبدالله با نزدیک شدن به رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، محمود عباس، از دو کشور عربستان سعودی و امارات متحده عربی که به اردن کمک می‌کردند دور شده است.

در یک زمان، عبدالله به طور کامل با طرح محمد دهلان، تبعیدی فلسطینی مقیم ابوظبی، به عنوان جانشین عباس موافقت کرد.

محمد بن سلمان و محمد بن زاید، ولیعهد هیچ یک از آن‌ها با اردن ابراز همدردی و رفاقت نکردند و عبدالله در تلاش بود تا نشان دهد که معاملات عادی آن‌ها با اسرائیل عواقب ناگواری برای اردن خواهد داشت. طی ماه‌های اخیر روابط پادشاه اردن با نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو بدتر از قبل شده است.

هنگامی که پسر عبدالله، ولیعهد حسین، قرار بود به دیدار نتانیاهو برود و در مسجد الاقصی نماز بخواند، اختلافاتی بین اردن و شین بت درمورد اینکه چه تعداد از محافظان وی می‌توانند اسلحه با خود داشته باشند، رخ داد.

ولیعهد این اختلاف را تحقیر خود دانشت و دیدار را به کلی لغو کرد. به تلافی این اقدام اردن اجازه پرواز بالگرد نتانیاهو به امان برای پرواز با جت شخصی بن زاید به ابوظبی را نیافت.

در دنیای واقعی، اردن از جانب اسرائیل رنج‌های زیادی متحمل شده است. نتانیاهو در پاسخ به درخواست آب از سوی اردن عملکرد دو پهلویی داشته است. بحث بر سر آبی است که اسرائیل از رود اردن پمپاژ می‌کند و پادشاهی تحت پیمان صلح اغلب درخواست می‌کند که اسرائیل این آب را در زمان خشکسالی دوباره به اردن منتقل کند. نتانیاهو علیرغم اینکه روسای امنیتیش او را ترغیب به انجام این کار کرده‌اند، چنین نمی‌کند.

کمبود واکسن در اردن عامل تنش دیگری با اسرائیل است، اردن اکنون به شدت تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا قرار دارد. اسرائیل "دیپلماسی واکسن" را در دستور کار خود قرار داده و به کشور‌های دورتر مثل گواتمالا کمک می‌کند، اما همزمان به نزدیکترین همسایه خود اردن بی توجه است. بی توجهی اسرائیل نسبت به اردن با توجه به روابط در حال رشد با عربستان سعودی و امارات متحده عربی بسیار مهم است.

تجزیه و ناآرامی اردن به معنای ناآرامی در مرز‌های شرقی اسرائیل است و این به نظر چیزی است که مشاوران امنیتی نتانیاهو قصد دارند به وی بفهمانند.

گرچه هیچ مدرکی علیه شاهزاده حمزه در راستای تلاش وی برای کودتا وجود ندارد، اما منابع امنیتی اردن در رسانه‌های خارجی، نقش دو نفر از ۲۰ نفر دستگیر شده را پررنگ کرده‌اند.

آن‌ها این کار را به دلیل ارتباط با عربستان سعودی انجام دادند. در حالی که بیشتر اقدامات در درون خود پادشاهی اردن در حال انجام است، آن‌ها انگشت اتهام خود را به سمت دولت‌های آن سوی خلیج‌فارس گرفته‌اند. این دو نفر حسن بن زاید، یکی از اعضای خانواده سلطنتی و باسم عوض الله هستند.

عوض‌الله زمانی بسیار به ملک عبدالله نزدیک بود به طوری که از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ به عنوان دبیر اقتصادی نخست وزیر اردن فعالیت می‌کرد. وی در سال ۲۰۰۷ به عنوان رئیس دربار پادشاهی اردن منصوب شد و کمتر از یک سال بعد از این سمت اخراج شد. وقتی او اردن را ترک کرد به دبی رفت و شرکتی به نام تومو راه اندازی کرد. عوض الله بین امارات و عربستان در رفت و آمد بود و در آنجا همچنان به عنوان فرستاده ویژه اردن عمل کرد.

هنگامی که پادشاه متقاعد شد که فرستاده وی به ریاض نزدیکتر از اردن است، به نقش او به عنوان فرستاده ویژه کشور در سال ۲۰۱۸ خاتمه داد. عوض الله در حال حاضر تابعیت سعودی را هم دارد.

در همین حال عوض الله شبکه‌ای از تاجران خبره ایجاد کرده بود و به عنوان مشاور ولیعهد سعودی کار می‌کرد. وی مشاور اقتصادی محمد بن سلمان شد و در حال برنامه ریزی برای ساخت شهر نئوم بود. وی همچنین روابط محکمی با بن زاید برقرار کرد و به عضویت هیئت مدیره دانشگاه دبی درآمد. به گفته منابع داخلی در امارات، عوض الله برای محمد بن زاید مهمتر از محمد دهلان رئیس امنیتی تبعیدی فلسطینی است.

برخی رسانه‌های خبری او را یکی از طراحان خصوصی سازی آرامکو خواندند. عوض‌الله در کنار استاد جدید خود بن سلمان در ابتکار سالانه سرمایه‌گذاری در ریاض، موسوم به داووس در صحرا، در ژانویه حضور پیدا کرد.

روز سه شنبه، حتی کسانی که همه می‌دانند بار‌ها قصد تضعیف ملک عبدالله را داشتند به حمایت از وی پرداختند. او همچنین از پشتیبانی شفاهی شاهزاده حمزه برای حکومت خود و پسرش، ولیعهد برخوردار شد.

با این حال در داخل اردن هنوز همه چیز روشن نیست. در هر صورت، محبوبیت حمزه، افزایش خواهد یافت و هیچ یک از اتفاقات چشمگیر ۴۸ ساعت گذشته باعث تغییر اوضاع در اردن نخواهد شد. عبدالله هنوز روی انبوهی از نارضایتی‌های داخلی نشسته است.

حمزه اخیرا در پیامی گفت: من یک اردنی آزاده، فرزند پدرم هستم، همانطور که به او وقتی که بر بستر مرگ بود قول داده‌ام و سوگند یاد کردم حق دارم با مردم کشورم گفتگو کرده و به آن‌ها خدمت کنم. حالا شما آمده‌اید، قربان، بیست سال پیش کجا بودی؟ من به دستور پدرم، که خدا رحمتش کند، ولیعهد این کشور بودم. من به او سوگند یاد کردم که تا زمانی که زنده هستم به کشور و مردمم خدمت خواهم کرد و حالا، تو، بعد از همه جنجال‌های اخیر که ربطی به من ندارد می‌گویی به تعهدم پایبند باشم؟!

با این اوصاف باید گفت که مشکلات ملک عبدالله هنوز تمام نشده است.