رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در ایران هنوز سامانه‌ای برای شفافیت روند واکسیناسیون کرونا ایجاد نشده (هرچند فقدان شفافیت در کشور چیز عجیب و جدیدی نیست، اما اجازه بدهید هر بار به گونه جدیدی شگفت زده شویم) و معلوم نیست دقیقا چه کسانی واکسن زده‌اند، با این حال نه بر اساس آمارهای داخلی که بر پایه آمارهای جهانی رصد واکسیناسیون ظاهرا تنها ۰.۴ درصد از جمعیت ایران واکسن کرونا دریافت کرده‌اند.
ایران به دلیل مخالفت‌ها با واردات واکسن از بسیاری از کشورهای همسایه در زمینه واکسیناسیون عقب افتاده و اگر اینطور پیش برود به زودی مرز‌های کشور‌ها به روز شهروندان ایرانی بسته خواهد شد. با وخیم شدن اوضاع شیوع کرونا بعد از نوروز نظر مقامات کشور تغییرات رادیکالی داشته است.
حسن روحانی بالاخره هفته گذشته بعد از گذشت بیش از چهار ماه از آغاز واکسیناسیون در جهان اعتراف کرد که ایران نمی‌تواند منتظر تولید واکسن داخلی بماند. او از شرکت‌های خصوصی خواست تا واکسن وارد کنند. از سوی دیگر محمدرضا ظفرقندی رییس انجمن نظام پزشکی ایران به تازگی در یک گفتگو در کلاب هاوس گفته بسیاری از نمایندگان مجلس ایران گفته‌‌اند که هیچ واکسن خارجی نزنید تا واکسن داخل تولید شود؛ این درحالی است که با تولید اولین واکسن ایرانی چند ماه فاصله داریم.
سعید نمکی چندی پیش بدون توضیح دادن جزئیات گفت «تا ۲۰ روز دیگر با پوشش بالای واکسیناسیون با واکسن وارداتی و واکسن تولید داخل، منتقدان برنامه واکسیناسیون در ایران را روسیاه خواهد کرد.» در همان روز کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، خبر داد که قرارداد خرید ۶۰ میلیون دوز واکسن روسی اسپوتنیک نهایی شده و از ابتدای خرداد وارد مرحله اجرایی می‌شود.
اگرچه این وعده دولت نیز به ظاهر توخالی از آب در آمده و نمکی گفته ظرفیت تولید واکسن روسیه «محدود» است و این کشور تاکنون تنها ۴۲۰ هزار دوز از دو میلیون دوز توافق شده را به ایران تحویل داده؛ اما با فرض احتمال عملیاتی شدن این طرح کارآمدی واکسن اسپوتنیک روسیه را در این گزارش مورد بررسی قرار داده ایم.
به گزارش رویداد۲۴ قبل از رجوع به هر گزارش رسانه‌ای درباره واکسن کرونا باید به خاطر داشته باشید که شرکت‌های داروسازی اگرچه تولید کننده اقلام حقوق بشری‌اند، اما واکسن‌های تولیدی آن‌ها مانند هر محصول تجاری دیگری رقبایی در جهان دارد که برای از میدان بدر کردن آن‌ها هیچ ابایی از صرف هزینه‌های گزاف برای تولید خبر دروغ علیه یکدیگر ندارند. با این فرضیه گزارشی که فارین پالسی درباره واکسن کرونای روسی منتشر کرده را بازخوانی می‌کنیم.
اولین نکته‌ای که باید به آن توجه داشت ایمنی است که این واکسن روسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند در برابر کرونا ایجاد کند. نشریه پزشکی لنست چندی پیش مقاله‌ای منتشر و در آن اعلام کرد این واکسن تا ۹۱.۶ درصد در برابر کرونا موثر است.
این نشریه آمریکایی به هجوم کشورهای اروپایی برای خرید واکسن کرونایی روسی اشاره کرده و نوشت: با توجه به شکست واکسن اتحادیه اروپا و از بین رفتن اعتماد به واکسن آسترازنکا که تولید اتحادیه بوده، دولت‌های اروپایی ابتکار عمل را به دست گرفتهاند. ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان در ماه ژانویه و قبل از دیگران قراردادی برای خرید ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک روسی و ۵ میلیون دوز واکسن چینی سینوفارم امضا کرد. این قرارداد‌ها همگی به توعی دور زدن پروسه تایید واکسن از سوی آژانس داروی اتحادیه اروپا محسوب می‌شدند.
دیگر دولت‌های اروپایی نیز همین رویه را در پیش گرفتهاند. اتریش اعلام کرده مذاکرات برای خرید ۱ میلیون دوز واکسن روسی به نتیجه رسیده است. آنگلا مرکل و امانوئل مکرون سران کشورهای آلمان و فرانسه نیز در تماس تلفنی با پوتین درباره فرایند تایید واکسن روسی و تولید آن در اتحادیه اروپا مذاکره کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: جولان کرونا در سایه اختلاف روحانی و نمکی/ واکسن بخریم یا منتظر تولید بمانیم؟
بر اساس آخرین نظرسنجی‌های انجام شده در اسلاوکی، مردم بعد از واکسن فایزر بیشترین امتیاز را به واکسن اسپوتنیک از حیث قابل اعتماد بودن داده‌‌اند. فارین پالسی در گزارش خود به خطری که رسیدن به ایمنی جمعی با واکسن روسی ممکن است دیپلماسی غربی را تهدید کند اشاره کرده و نوشته «تا الان واکسن اسپوتنیک.وی در ایجاد بیثباتی در کشورهای شرق اروپا بهتر از ایمنی جمعی نسبت به کرونا عمل کرده است.»
این رسانه به خبر‌هایی درباره صادرات اسپوتنیک به اسلواکی اشاره کرده و نوشت: آژانس دارویی اسلاواکی نمونه‌هایی از محموله واکسن خریداری شده توسط دولت را ارزیابی کرده و به این نتیجه رسیده که محتوای واکسنی که به آن‌ها داده شده با واکسنی که در مطالعات لنست مورد استفاده قرار گرفته متفاوت است.
ارزیابی‌های آن‌ها نشان داده محموله‌هایی که در کارخانه‌های مختلف تولید شده بودند با هم تناسب نداشتند؛ از جمله این عدم تناسب می‌توان به فقدان اطلاعات مربوط به پایداری و انقضای واکسن اشاره کرد. فارین پالسی نوشته از سوی دیگر بین نرخ پایین واکسیناسیون در روسیه و دسترسی به یک واکسن کارآمد در این کشور نمی‌توان تناسب درستی برقرار کرد.
در روسیه تنها ۴.۷ درصد مردم دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند و این عدد نسبت به واکسیناسیون ۱۵.۵ درصدی اتحادیه اروپا آمار کمی است. شاید در وهله نخست به نظر برسد روس‌ها نوع‌دوستی قوی دارند و به تصویر خودشان در جهان اهمیت بیشتری می‌دهند، اما به احتمال زیاد این آمار نشان می‌دهد که مردم روسیه به واکسن تولیدی خودشان اعتماد ندارند. یا دست‌کم دولت روسیه کمتر از اهداف ژئوپلتیکش برای شهروندان خودش اهمیت قائل است.
از این گذشته پیشرو بودن مجارستان در واکسیناسیون در اروپا که با واکسن‌های روسی و چینی انجام شده به معنای مهار بهتر کرونا نسبت به کشورهای همسایه‌اش نبوده است. با اینکه نرخ ابتلا در مجارستان رو به کاهش گذاشته، اما هنوز تعداد مبتلایان در این کشور در نقایسه با جهان بالاست و نرخ مرگ و میر آن‌ها نیز به زمان‌های اوج ابتلا نزدیک است.
صربستان نیز روش مشابهی داشته و با واکسن‌های روسی و چینی دست به واکسیناسیون زده، اما از اواسط ماه مارس به دلیل تشدید شیوع مجبور به از سر گیری قرنطینه سراسری شده است.
این رسانه به یک سوال سیاسی درباره واکسن اسپوتنیک نیز پاسخ داده است. بر اساس این گزارش واکسن روسی اسپوتنیک با چمدانی به دست کشورهای شرق اروپا رسیده که حمل آن برای این دولت‌هایی که قرار است زیر دین روسیه بروند بسیار دشوار است. لهستان به دلیل همین نگرانی‌های سنتی ژئوپولتیک استفاده از واکسن روسی را رد کرده و دولت اعلام کرده به دلیل فقدان اطلاعات قابل اعتماد به واکسن چینی هم ظنین است.
بی بی سی نیز در گزارشی واکسن اسپوتنیک را ابزار قدرت نرم روسیه خوانده و به نقل از یکی از دیپلمات‌های کشورهای شرق اروپا نوشت: تحقیقات در مورد واکسن‌ها در سال ۲۰۲۰ چیزی شبیه به رقابت برای جنگ فضایی در دهه ۱۹۵۰ است. یک بار دیگر بسیاری از کشور‌ها روسیه را دست کم گرفتند. واکسن احتمللا قدرتمندترین سلاح قدرت نرم مسکو برای چندین نسل آینده خواهد بود.
همان طور که گفته شد روسیه با مشکل تولید انبوه واکسن اسپوتنیک هم مواجه شده است. تعداد سفارش‌ها به این شرکت تولید کننده روسی بالا رفته و بر اساس گزارش رسانه‌های این کشور تولید در کشور صربستان نیز آغاز شده. همچنین قرار است مجوز تولید به کشورهای اروپای غربی و هند هم داده شود. ایران نیز قبلا از امضای سند همکاری تولید واکسن روسی در ایران خبر داده بود. در جدول زیر نجوه عملکرد، تعداد دوز مورد نیاز و نحوه نگهداری از واکسن های کرونای موجود دسته بندی شده‌اند.
بی بی سی در گزارش خود گفته تا این لحظه واکسن روسی در رقابت بین واکسن‌ها پیروزی علمی و سیاسی کسب کرده است. اسپوتنیک اصلی (اولین ماهواره فضایی جهان که توسط شوروی به مدار زمین پرتاب شد) جهان را تکان داد. شاید واکسن اسپوتنیک به اندازه قبلی دستاورد بزرگی نباشد، اما قطعا به تغییر چهره روسیه در جهان کمک خواهد کرد.