ایران و عربستان در مذاکرات بغداد به دنبال چه هستند؟

رویداد۲۴   سوداد الصلحی در میدل ایست آی نوشت: مقامات عراقی که در جریان گفتگو‌های ایران و عربستان هستند به میدل ایست آی گفتند که لبنان و یمن اولویت اصلی مذاکره کنندگان ایرانی و سعودی است که چندی پیش در بغداد پای میز مذاکره نشستند.

 با این حال علی‌رغم گفتگو‌های این دو رقیب منطقه‌ای در خاک عراق، فعالیت‌های تهران و ریاض در این کشور بخشی از این گفتگو‌ها نیست.

در عوض، متوقف ساختن حملات حوثی‌ها به تأسیسات نفتی عربستان و یافتن راهی برای خروج از بن بست سیاسی لبنان، در راس این دستور کار قرار دارد. ایران و عربستان سعودی که از طرف‌های متخاصم در کشور‌های منطقه پشتیبانی می‌کنند و از سال ۲۰۱۶ هیچ روابط دیپلماتیکی با یکدیگر ندارند، در ۹ آوریل در پایتخت عراق به مذاکره نشستند تا تنش‌ها را کاهش دهند.

مقامات و سیاستمداران عراقی مطلع از پیشرفت مذاکرات، به میدل ایست آی گفتند که عراق در این مرحله بخشی از بحث نیست و در عوض تمرکز بر روی سایر مواردی است که دو طرف به عنوان اولویت خود می‌بینند.

یک مقام ارشد عراقی که در جریان روند مذاکرات است به میدل ایست آی گفت: عراق در این مذاکرات تنها یک کارگزار است، بنابراین بخشی از این مذاکرات نخواهد بود، خصوصاً اینکه نفوذ عربستان در عراق بسیار محدود است؛ بنابراین اولویت موضوعات دیگر است.

جلسات دو طرف هنوز در مراحل ابتدایی است، اما همچنان ادامه دارد. هر دو کشور برای شکستن یخ روابط خود و ایجاد اعتماد به نفس به چندین دور گفتگو احتیاج دارند، به ویژه آنکه شکافی طولانی بین دو طرف حاکم شده است. با این اوصاف آن‌ها قبل از ظهور هر نتیجه‌ای به زمان نیاز دارند.

این مقام عراقی افزود: ما شرایط مناسب را برای آن‌ها ترتیب دادیم، محلی برای آن‌ها فراهم کردیم و رازداری خود را نیز تضمین کردیم. آنچه باقی می‌ماند مربوط به آنهاست و مربوط به ما نیست.

بیشتر رقابت‌های ایران و عربستان سعودی در منطقه با اختلافات سیاسی و نظامی همراه است. اگرچه در سال‌های اخیر، نفوذ عربستان در عراق در مقایسه با نفوذ ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، اما سعودی‌ها تاثیری بر ثبات امنیت عراق دارند که نمی‌توان از آن غافل شد.

مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق به عنوان رئیس سابق سازمان اطلاعات این کشور از روابط خوبی با اکثر کشور‌های منطقه به ویژه ایران و عربستان سعودی برخوردار است.

مقامات عراقی و رهبران سیاسی نزدیک به کاظمی به میدل ایست آی گفتند که وی همچنین یکی از متحدان محبوب ولیعهد سعودی محمد بن سلمان در این کشور است.

کاظمی با بهره گیری از این روابط مقامات سعودی و ایرانی را ترغیب کرد تا در بغداد بنشینند و در مورد اختلاف نظر‌های خود گفتگو کنند.

روند اولیه گفتگو‌ها امیدوار کننده توصیف شده و همچنان هم ادامه دارد. برخی مقامات گفتند که یک هیئت ایرانی برای گفتگو در مورد آخرین تحولات با متحدان عراقی ایران و آماده سازی زمینه برای از سرگیری گفتگو‌ها در دور بعدی، روز دوشنبه وارد بغداد می‌شوند.

یک مقام عالی رتبه عراقی به میدل ایست آی گفت: همه چیز خوب است. هر دو طرف تمایل زیادی به حل اختلافات خود دارند. عراق صلاحیت ایفای نقش مثبت در منطقه را دارد.

نشانه‌ها حاکی از آن است که عربستان سعودی در حال حاضر در موقعیت ضعیف تری نسبت به ایران قرار دارد و به نظر می‌رسد به موفقیت در این مذاکرات هم بیشتر نیازمند است، چرا که بر اساس شواهد دولت جدید آمریکا در همکاری با ریاض به عنوان متحد اصلی خود در منطقه بی علاقه است.

با توجه به اینکه دولت بایدن به دنبال از سرگیری توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران است، یک مقام عراقی گفت: سعودی‌ها می‌بینند که زمان خروج از مدار آمریکا فرا رسیده است.

جنگ شش ساله عربستان سعودی در یمن علیه حوثی‌ها در حال نابودی پادشاهی است، حوثی‌ها به عنوان جنبش مخالف وابسته به ایران به طور مرتب موشک‌ها و هواپیما‌های بدون سرنشین را به سمت تاسیسات نفتی و فرودگاه‌های سعودی پرتاب می‌کنند.

در مقابل، ایران، علی‌رغم انزوای بزرگ بین المللی و اقتصاد آسیب دیده که تحت تأثیر تحریم‌های شدید آمریکا قرار گرفته است اهرم بزرگی به نام حوثی‌ها دارد تا آن‌ها را متقاعد به توقف حملات کند.

در همین حال، مذاکرات آمریکا و ایران در مورد توافق هسته‌ای به سرعت در حال پیشرفت است، با این اوصاف انتظار می‌رود که تحریم‌ها به زودی لغو شود.

ناظران و مقامات عراقی به میدل ایست آی گفتند که مهمترین اولویت ریاض پایان دادن به حملاتی است که توسط متحدان ایران در یمن و بعضاً عراق انجام می‌شود. برای طرف دیگر نیز، تسهیل روابط با کشور‌های عربی خلیج فارس برای پایان دادن به انزوای ایران و تقویت اقتصاد آن یک نیاز فوری است. ایران در تلاش است تا در این مرحله به آن برسد.

یکی از مقامات عراقی آشنا به روند گفتگو‌ها به میدل ایست آی گفت: ایرانی‌ها علی رغم رنج اقتصادی و آرزوی عادی سازی وضعیت خود در منطقه و شکستن انزوا در این مذاکرات وضعیت به مراتب بهتری دارند.

عربستان سعودی به نظر می‌رسد در وضعیت ناامیدانه‌ای قرار دارد و به موفقیت در این گفتگو‌ها نیاز دارد. از دید ایران، عربستان سعودی نمی‌تواند کار‌های زیادی در عراق انجام دهد، بنابراین لبنان در راس اولویت‌های تهران قرار دارد، در حالی که یمن اولویت اصلی سعودی‌ها است.

دولت جدید آمریکا جنگ در یمن را مسئله سعودی‌ها می‌داند و آن‌ها باید خودشان آن را حل کنند، بنابراین این همان کاری است که سعودی‌ها اکنون می‌خواهند انجام دهند.

به گفته یک رهبر سیاسی نزدیک به کاظمی، رهبران سیاسی و ناظران عراقی معتقدند که بیشتر مناقشات بین ایران و عربستان سعودی نمایش‌هایی بر اساس شعار‌ها است تا اختلافات واقعی موجود.

بنابراین، تمرکز بر منافع متقابل و تقسیم قدرت در صحنه‌های مشترک به کاهش تنش در منطقه کمک می‌کند و به نوعی در عراق نیز تاثیر مثبتی دارد.

اگر ایران علاقه‌مند به تنش زدایی با حریف سنتی خود در منطقه از طریق میانجیگری عراق باشد و آمریکا فشار خود را بر تهران کاهش دهد، ایران نیز طبیعتا علاقمند به ایجاد یک دولت قدرتمند در عراق و یک وضعیت امنیتی پایدار خواهد بود.

در برهه‌ای از زمان، اگر ایرانی‌ها احساس کنند که در موقعیتی هستند که می‌توانند با ضمانت‌هایی که قابل رد نیستند، یک معامله واقعی انجام دهند، گروه‌های مسلح مورد حمایت خود را کنترل خواهند کرد.

این سیاستمدار تأکید کرد که تهران حوثی‌ها یا حزب الله را فدا نخواهد کرد، اما راضی خواهد شد که از حمایت و پوشش گروه‌های مسلح مورد پشتیبانی خود در عراق بکاهد.

وی گفت: در واقع، این استراتژی‌ای است که کاظمی برای دستیابی به آن تلاش می‌کند، اینکه یک متحد مفید مثل ایران داشته باشد که از طریق آن بتواند منافع خود را بدون هیچ مشکل، ضرر و تحریمی در ازای رها کردن جناح‌های داخل عراق محقق کند.

هرگونه موفقیتی در این پرونده به این معنی خواهد بود که دو طرف به حمایت از کاظمی و دولت وی ادامه خواهند داد، به ویژه در چند ماه آینده، که به ناچار شاهد بحران‌های بسیاری در آستانه انتخابات پارلمان عراق در ماه اکتبر خواهیم بود