رویداد۲۴- تأسیس فروشگاه‌های شهروند به حدود 25 سال قبل یعنی سال‌های 70- 71 برمی‌گردد. سال‌هایی که هیچ فروشگاه زنجیره‌ای مدرنی در تهران و هیچ نقطه‌ای از کشور وجود نداشت. در همان زمان غلامحسین کرباسچی شهردار وقت تهران پیشنهاد ساخت فروشگاه‌های شهروند به‌منظور مدرنسازی فروشگاه‌ها را مورد بررسی قرار داد و در نهایت شرکت شهروند در شهرداری تهران به ثبت رسید و مهدی آیتی به‌عنوان یکی از اعضا هیئت مؤسس انتخاب شد و با سمت اولین مدیرعامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند به کار خود ادامه داد.
مهدی آیتی درباره اهداف اولیه فروشگاه شهروند به
رویداد۲۴ می‌گوید: در بررسی‌های اولیه تأسیس فروشگاه شهروند سه برنامه اصلی مطرح شد ازجمله، آسیب‌شناسی دلایل شکست فروشگاه‌های قدس که بعد از پیروزی انقلاب با تغییر نام فروشگاه‌های زنجیره‌ای "کوروش" به کار خود ادامه داد اما در مدت‌زمان کوتاهی این پروژه با شکست مواجه شد و فروشگاه‌های "قدس" در حقیقت ورشکسته شدند.
بر اساس تحقیقات و بررسی‌های انجام شده مشخص شد یکی از دلایل اصلی ورشکستگی و عدم موفقیت فروشگاه‌های "قدس" مدیریت دولتی در این فروشگاه‌ها بود. بر همین اساس شهرداری تهران تصمیم گرفت از آنجایی که هیچ سرمایه‌گذار خصوصی حاضر به قبول کردن این پروژه نبود، بعد از راه‌اندازی کامل پروژه شهروند سهام آن را در تالار بورس به فروش بگذارد تا درنهایت فروشگاه شهروند هم دچار سرنوشت فروشگاه قدس نشود.
آیتی در ادامه با اشاره به موضوع سودآور بودن فروشگاه‌های شهروند برای شهرداری تهران و سفارش معاونان کرباسچی به حفظ این سرمایه می‌گوید: اما در ادامه روند پروژه فروشگاه شهروند نه‌تنها روند خصوصی‌سازی در دوره مدیریت شهری کرباسچی جامه عمل نپوشید بلکه در دوران شهرداران بعدی تهران هم هرگز فروشگاه شهروند به بخش خصوصی واگذار نشد.
به گفته وی شهرداران تهران بعد از کرباسچی یعنی، الویری، ملک مدنی، احمدی‌نژاد و قالیباف همگی به دلیل درک سودآور بودن فروشگاه‌های شهروند و نقش قلک شهرداری این فروشگاه و همچنین به دلیل درآمدزایی‌اش در هیچ دوره‌ای اقدام به واگذاری این فروشگاه زنجیره‌ای به بخش خصوصی نکردند.
ثروت‌های شهرداری از این جیب به آن جیب شهرداری می‌رود
آیتی در ادامه با اشاره به پیشنهاد اخیر شهردار تهران برای واگذاری سهام فروشگاه شهروند و شهر آفتاب به بانک شهر به ازای بدهی‌های شهرداری به این بانک می‌گوید: این واگذاری نه‌تنها به‌هیچ‌عنوان روند خصوصی‌سازی محسوب نمی‌شود بلکه، ازآنجایی‌که بانک شهر هم در گروه اموال شهرداری قرار دارد آنچه رخ می‌دهد از این جیب به آن جیب کردن سرمایه‌های شهرداری است.
وی با تأکید بر موضوع نیاز شدید فروشگاه‌های زنجیره‌ای به خصوصی‌سازی می‌گوید: واگذاری این فروشگاه نه‌تنها هیچ قدمی به‌سوی خصوصی اداره شدن این فروشگاه برنمی‌دارد بلکه مدیریت این فروشگاه را درگیر پیچ‌وخم‌های مدیریت ناسالم بانکداری که به‌نوعی بنگاه اقتصادی است می‌کند.
بر همین اساس پاسکاری فروشگاه شهروند به بانک شهر نه‌تنها هیچ مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه نویددهنده هیچ اقتصاد سالمی هم نیست.
این در حالی است که آیتی تأکید می‌کند؛ افتتاح و فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ خصوصی که در چند سال اخیر فعالیت می‌کنند هدف اولیه تأسیس فروشگاه شهروند بود که باید 25 سال قبل اجرایی می‌شد و هنوز هم اجرایی نشده است.
چگونگی انجام خدمات سریع توزیع در فروشگاه‌ها
بعد از آسیب‌شناسی دلایل شکست فروشگاه قدس و عملی نشدن راه‌کارهای مربوط به آن تا امروز، گزینه مهم دیگری که در جلسات اولیه تأسیس فروشگاه شهروند مطرح شد موردتوجه قرار گرفت شیوه مدیریت خدمات پخش و توزیع کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بود.
به گفته آیتی، ازآنجایی‌که در زمان تأسیس این فروشگاه هیچ مدل فروشگاه زنجیره‌ای در داخل کشور وجود نداشت برای الگوبرداری مدل فعالیت این فروشگاه‌ها کشورهای امارات متحده عربی و سنگاپور و مالزی مورد بررسی قرار گرفتند. از همین رو تصمیم به‌روزرسانی فروشگاه‌ها مطرح شد، همچنین تصمیم به تشریح و ساخت بارکد ایرانی برای کالاهای فروشگاه شهروند گرفته شد.
به اعتقاد وی مهم‌ترین تصمیم که در این پروژه اجرایی شد، ساخت بارکد ملی ایرانی بود که هنوز هم در کشور در حال استفاده است. ازآنجایی‌که فرایند تولید و توزیع کالا در بارکد تعریف می‌شود می‌تواند کمک بسیار زیادی به سالم‌سازی شبکه توزیع کالا کند.
شهروند نمی‌تواند از تهران خارج شود
آیتی با ابراز تأسف نسبت به این موضوع که از سه هدف مطروحه برای افتتاح فروشگاه شهروند فقط یک هدف عملی شد در ادامه می‌گوید: طرح سومی که در ابتدا مطرح شد، صدور فروشگاه شهروند به شهرهای دیگر پایتخت بود که به دلیل مدیریت کامل شهرداری بر آن، اجرایی نمی‌شد.
به گفته وی بر اساس قوانین شهرداری، شهرداری تهران اجازه ندارد از محل درآمد شهر تهران در شهرهای دیگر هزینه کند و این موضوع با قوانین مغایرت دارد.
همین موضوع و سکان‌داری مدیریت شهرداری در فروشگاه‌های شهروند درنهایت باعث شد این فروشگاه به شهرهای دیگر کشور نرود.
این در حالی بود که وی می‌گوید در زمان افتتاح اولین شعبه فروشگاه شهروند در میدان آرژانتین تهران، آیت‌الله هاشمی با ابراز خرسندی از افتتاح چنین فروشگاهی در پایتخت تصمیم به ایده‌پردازی و ساخت فروشگاه‌های زنجیره‌ای به روشی که در همه شهرها شعبه داشته باشد، گرفت که همین موضوع جرقه‌های افتتاح فروشگاه «رفاه» را در دولت زد.
فروشگاه‌های رفاه اما بعد از گذشت چند سال دچار سرنوشت فروشگاه قدس شد که دلیل اصلی آن حضور و دخالت مستقیم دولت در مدیریت آن است. ما شاهد آن هستیم که فروشگاه رفاه هم تقریباً ورشکسته شده و بیشتر شعبه‌های آن در شهرستان‌ها تعطیل شده است.
این در حالی است که در ابتدای برنامه‌ریزی برای فروشگاه رفاه هم قرار بود بانک ملی بعد از مدتی سهام این فروشگاه را در تالار اصلی بورس به فروش برساند، اما این اتفاق عملی نشد و درنهایت تجربه تلخ فروشگاه قدس برای فروشگاه رفاه تکرار شد.
دور باطل فروشگاه‌های زنجیره‌ای
بعد از شکست فروشگاه قدس و رفاه به نظر می‌رسد بر اساس تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی این بار نوبت به فروشگاه "شهروند" رسیده است که از سال 71 تا امروز شهروندان تهرانی به‌گونه‌ای از آن بهره می‌بردند. واگذاری فروشگاه شهروند و شهر آفتاب نه‌تنها مشکلات تهران را حل نخواهد کرد بلکه پای یک بنگاه مالی را به عرصه خدمات شهری باز می‌کند و آنچه درنهایت باقی خواهد ماند چیزی نخواهد بود مگر فروشگاهی که کالاهای آن به خانه شهروندان نمی‌رود.