رویداد۲۴ صدا‌هایی که از وین به گوش می‌رسند ناامید کننده است. تهران در استانه انتخابات قرار دارد و این موضوع هم به دشوار شدن گفتگو‌های بازگشت به برجام اضافه شده است. گفتگو‌ها در وین در مسیری سنگلاخی قرار گرفته است. هر چند به نظر می‌رسید که این دور از مذاکرات می‌تواند تبدیل به آخرین دور شود، اما شواهد از وین می‌گویند که چنین اتفاقی دور از دسترسی به نظر می‌رسد و نمایندگان دولت‌ها خود را در وضعیتی دشوار میبینند. از آن سو در واشنگتن واکنش‌ها به گفتگو‌ها چندان مثبت نیست. بلینکن به تازگی گفته است که مطمئن نیست ایران مایل به بازگشت به برجام باشد و در مقابل مقامات ایرانی هم اوضاع را منوط به برداشته شدن تحریم‌ها و ازاد شدن دارایی‌های ازاد شده ایران کرده اند.
گفتگوی خبرآنلاین با نودر شفیعی کارشناس مسائل بین الملل، عضو اسبق کمیسیون امنیت ملی سیاست خارجی مجلس و استاد دانشگاه:
پنجمین دور از گفتگو‌ها در وین در جریان است. اما خبر‌ها چندان امیدوار کننده به نظر نمی‌رسند. چه اتفاقی در روند ماکرات در حال رخ دادن است؟
گفتگو‌های وین وارد پنجمین دور خود شده و هر چه از ابتدا به انتها می‌آییم کار مذاکرات تقریبا سخت‌تر می‌شود و در حقیقت این مقطع از مذاکرات بسیار مقطع سختی است و شروعش به این دلیل است که اختلاف نظر زیاد است و انتهاش به این دلیل است که شما به موضوعات حساس و مهمی می‌رسید. مذاکرات وین شاید در اصل و در ادبیات به برجام معروف است، اما عملا چیزی فراتر از آن است. به این دلیل که هم ایران و هم امریکا چیزی فراتر از آن را می‌خواهند. ایران معتقد است که نه تنها تحریم‌های لغو شده در برجام باید برداشته شود، بلکه هر تحریم دیگری که در واقع بر اساس روح برجام قابل وضع شدن نبوده، باید لغو شوند. در واقع تهران می‌خواهد همه تحریم‌ها لغو شوند و این به معنای چیزی فراتر از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. یا ما می‌گوییم باید راستی ازمایی شود و این چیزی فراتر از برجام سابق است. امریکایی‌ها هم تلاش کرده اند که موضوعات غیر برجامی را بگنجانند یا غنی سازی شصت درصدی ما که محصول خروج ایالات متحده از برجام و بی عملی اروپایی هاست، که ما را مجبور به کاهش گام به گام تعهدات برجامی بود، چیز‌هایی است که در وین مساله ساز شده. هر چند که بخشی از متن نوشته و بخش‌های مهمی از ضمایم تهیه شده، اما روی چنین موضوعاتی گیر کرده است و اختلاف نظر‌ها هم زیاد است.
بیشتر بخوانید: محاسبات دولت بایدن درباره خاورمیانه/ از بازگشت به برجام تا کاهش تنش بین ایران و عربستان
در ایران ما به زودی انتخابات ریاست جمهوری را خواهیم داشت. بعید نیست که رویکرد دولت بعدی تفاوت اشکاری با دولت فعلی در قبال برجام داشته باشد.. این وضعیت چقدر می‌تواند روی انتخابات پیش روی ایران موثر باشد؟
این بستگی به برداشت مردم دارد. در ایران بخشی از مردم چشم انتظار برجام هستند و مسائل و مشکلات خود را به پیدیده‌هایی مثل توافق هسته‌ای نسبت می‌دهند و فکر می‌کنند اگر برجام دوباره کار آمد باشد، مسائل و مشکلات آن‌ها هم حل خواهد شد. بخشی از مردم هم فکر می‌کنند همه مشکلات از برجام است و آن را نمی‌خواهند. به همین نسبت این مساله می‌تواند بر روی انتخابات ایران موثر واقع شود. یعنی پیشرفت یا پسرفت در برجام می‌تواند در انتخابات تاثیر بگذارد. به هر حال این متغیری مهم در ذهن مردم است.
الان کاندیدا‌ها هم می‌دانند که بخشی از توجهات مردم به برجام است و حتی اگر خود به آن اعتقادی نداشته باشند، بر روی توافق هسته‌ای مانور می‌دهند؛ بنابراین یکی از موارد مورد اختلاف خواهد بود که در مناظرات و رقابت‌های انتخاباتی مطرح شود. شاید خیلی با درجه پایینی بتواند موضوع مورد مناظره باشد.
در روز‌های اخیر سیاستمداران امریکایی مواضع متفاوتی از گذشته گرفته اند که چندان امیدوار کننده نیست. ایا این به معنای آن است که سیاستمداران در واشنگتن نسبت به دولت اینده ایران ناامید هستند؟
اینطور نیست. امریکا قید دولت‌ها را در این قضیه زده است. ان‌ها به این نتیجه رسیده اند که خیلی نمی‌شود بر روی تصمیمات دولت‌ها در تهران حساب کنند. البته ان‌ها با دولت‌ها به عنوان مجری حکومت گفتگو می‌کنند. برای امریکایی‌ها روشن شده که تصمیم گیرنده فقط دولت نیست بلکه ساختار‌های ایران و نهاد‌های حاکمیتی در ایران است. خود امریکایی‌ها اگر بخواهند به مذاکره امیدوار باشند به این نتیجه رسیده اند که با دولت‌های ایران نمی‌شود به یک توافق پایدار دست یافت. به همین دلیل آن‌ها به دنبال این هستند که با نهاد‌های موثر‌تر ارتباط بگیرند. اما اینکه چقدر موفق باشد یا نه بستگی به سیاست‌های ایران دارد.
قبلا به نظر می‌رسید که در داخل امریکا امیدواری‌ها برای اینکه تا قبل از انتخابات به نتیجه‌ای برسند وجود داشت. اما مواضع اخیر سیاستمداران این کشور ناامیدانه‌تر از قبل است. دلیل این تغییرات چیست؟
آن‌ها خبر‌ها و پیام‌های ناامیدکننده‌ای هم از ایران دریافت می‌کنند. آن زمان پیام‌ها امیدوار کننده بود و امریکایی‌ها امیدوار بودند که بشود با یک امتیاز اندک در حد بازگشت به برجام مطالب را حل کرد، اما الان میبینند که انتظارات ایران فراتر و چیز دیگری است. البته انتظارات تهران هم معقول است. اما امریکایی‌ها ناگهان با افزایش انتظارات رو به رو شده اند و معنی اش این است که واشنگتن ازروندی که شروع کرده و امیدوار بودند ازطریق دولت روحانی آن را به انجام برسانند، ناامید شده و میبینند که زمان زیادی باقی نمانده است؛ لذا آن‌ها هم از نتیجه دادن مذاکرات ناامید شده اند و این پیام‌ها هم ناشی از همین موضوع است. به نظر می‌رسد از طرف ایران و امریکا و سایر طرف‌ها تلاش‌ها هنوز در جریان است، اما انچه مسلم است این تلاش‌ها نتایج خیلی موفقیت امیزی که امیدوارمان کنند در روز‌های اینده به نتیجه برسند، نخواهد داشت.