رویداد۲۴ اواخر بهمن ۱۳۹۸ بود که خبر مشاهده مواردی از ویروس کرونا در قم، با وحشت عمومی در کشور همراه شد. زیرا، همگان تا آن موقع فقط خبرهای این بیماری را مربوط به کشور چین می‌دانستیم و بعضاً بی اعتنا از کنار آنها عبور می‌کردیم و هرگز فکر نمی‌کردیم که خیلی زود باید خود را آماده مقابله با این ویروس چموش کنیم. ویروسی که تا الان با جهش‌های زیادی که داشته، همچنان ترسناک و وحشت آفرین است.
روایت موج اول کرونا در کشور
شاید بتوان آغاز موج اول را در اسفند ۹۸ تفسیر کرد. جایی که بیماری کرونا از قم به سایر استان‌ها منتقل شد. البته هنوز هم روایت‌ها پیرامون شیوع بیماری از قم به سایر نقاط کشور نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و معلوم نیست که بالاخره این ویروس چگونه توانست به سرعت باد و در کمتر از یک ماه در اغلب نقاط کشور گسترش یابد.
وضعیت کشور در موج اول کرونا به لحاظ تأمین ماسک و دستکش و مواد ضد عفونی کننده، بسیار بحرانی شد. به طوری که داروخانه‌ها از وجود ماسک و دستکش و محلول‌های ضد عفونی کننده خالی بودند. در چنین شرایطی، موارد بیماری روز به روز در حال افزایش بود و از همین رو ستاد ملی کرونا تصمیم می‌گیرد با تعطیلی کشور، شرایط کنترل بیماری را فراهم کند.
این طور بود که توانستیم موج اول کرونا را به خوبی مدیریت و کنترل کنیم. برای اولین بار مردم تصمیم گرفتند روز طبیعت را در خانه بمانند تا ویروس نتواند آن طور که باید و شاید وارد خانه‌ها شود.
تفاوت پیک و موج
در همان روزها بود که واژه پیک و موج وارد مباحث علمی و غیر علمی مردم شد. این در حالی بود که متخصصین علوم پزشکی، بر این باورند که واژه‌های موج و پیک، دو معنای کاملاً متفاوت دارند. زمانی که اعلام می‌شود به موج دوم یا سوم بیماری رسیده‌ایم، یعنی اینکه توانسته‌ایم اپیدمی را در مرحله‌ای خاموش و یا به مهار کامل بیماری برسانیم و در بازه زمانی دیگری دوباره شاهد پیدایش نمونه‌های دیگر بیماری باشیم.
نوسانات کاهش و یا افزایش موارد بیماری نیز پیک نامیده می‌شود، در ماه‌هایی که گذشت دو مرتبه شاهد طغیان بیماری بوده‌ایم و طبق شواهد و مطالعات پیک سوم کرونا هم در کشور شکل گرفت. به این شکل که یک یا دو هفته موارد حاد بیماری را شاهد هستیم و پس از رسیدن بیماری به قله یا پیک، نهایتاً بیماری کنترل شده و در ادامه ممکن است یک یا دو ماه بعد مجدداً موج‌های دیگری بیماری را داشته باشیم. هر آنچه بود، کشور تا فروردین ۹۹ گرفتار موج اول بود.
چگونه گرفتار موج دوم شدیم
نشستن در خانه و رعایت سفت و سخت پروتکل‌ها به دلیل ترس و وحشت از بیماری کرونا باعث شد بتوانیم به خوبی ویروس را کنترل کنیم. اما، آسیب‌های روحی و روانی ناشی از رعایت پروتکل‌ها و…، دست به دست هم داد تا مردم برای خلاص شدن از فشارهای روحی و روانی بیماری، عزم سفر کنند و اینگونه بود که وارد موج دوم بیماری شدیم. ماه‌های تیر و مرداد با افزایش موارد ابتلاء و بستری‌ها مواجه شدیم و دوباره آمار بالای مرگ و میر بیماران کرونایی رقم خورد.
رشد آمار مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به دلیل ابتلاء به ویروس کرونا و از طرفی تکمیل ظرفیت تخت‌های بیمارستانی، در کنار روند رو به رشد فوتی‌ها ناشی از این بیماری بیانگر آن بود که موج دوم شیوع کرونا خیلی سخت‌تر از موج اول ظاهر شده است.
ورود به موج دوم با خستگی کادر بهداشت و درمان بیمارستان‌ها همراه بود. زیرا، با گذشت چند ماه از شیوع بیماری در کشور، مدافعان سلامت بدون لحظه‌ای استراحت، مشغول مراقبت از بیماران بودند که با ورود به موج دوم بیماری، به یکباره شاهد افزایش موارد ابتلاء نسبت به موج اول بودیم.
موج دوم کرونا در نهایت تا قبل از ورود به پاییز ۹۹ و آغاز روزهای سرد سال، کنترل شد و کشور توانست تجربه بیشتری از مقابله با کرونا را کسب کند.
تجربه تلخ موج‌های سوم و چهارم
با ورود به پاییز ۹۹ و سرد شدن هوا، شاهد اوج گیری مجدد بیماری کرونا در کشور بودیم، به طوری در ماه‌های آبان و آذر، موج سوم کرونا در کشور خودنمایی کرد و بعد از آن بود که در نوروز ۱۴۰۰ با موج چهارم کرونا که سخت‌ترین موج بیماری تاکنون در کشور بوده است، مواجه شدیم.
براساس آمارهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مجموع بیماران کووید ۱۹ در کشور تا کنون به دو میلیون و ۸۸۶ هزار و ۱۱۱ نفر و مجموع جان باختگان این بیماری نیز به ۷۹ هزار و ۵۶۸ نفر رسیده است.
حسن روحانی رئیس جمهور نیز امروز هشتم خرداد ماه در ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان اینکه با اقدامات و تلاش‌های صورت گرفته خوشبختانه روند بیماری کرونا در کشور از نظر ابتلاء و آمار فوتی‌ها، کاهشی شده است، گفت: همه تلاش ما این است که تا پایان فعالیت این دولت در زمینه کرونا به یک آرامش در کشور برسیم.
وی گفت: تقریباً در این ۱۶ ماه تلاش‌ها بر این بود که مردم، وسایل و امکانات لازم بهداشتی را در اختیار داشته باشند و دستورالعمل‌ها را رعایت کنند تا وارد پیک نشویم. اینکه امسال وارد پیک چهارم شدیم، دلیل آن «موتاسیون» این ویروس بود. اگر این ویروس جهش نداشت و ویرس انگلیسی از مرزهای عراق وارد کشور نمی‌شد، بسیار بعید بود امروز شاهد موج چهارم باشیم البته در حال خروج از این موج هستیم و همه استان‌ها از این پیک عبور کردند.
هنوز در موج چهارم هستیم
نادر توکلی معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در کلان شهر تهران در خصوص روند نزولی شیب چهارم کرونا گفت: هنوز در موج چهارم کرونا به سر می‌بریم و روند نزولی بسیار کندی طی می‌شود.
وی تأکید کرد: اینکه وارد پیک پنجم کرونا می‌شویم یا خیر، به عملکرد سینوسی ویروس بستگی دارد و همچنین رفتار مردم در قبال رعایت پروتکل‌های بهداشتی و غیره که مشخص می‌کند وارد پیک پنجم می‌شویم یا خیر.
معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در کلان شهر تهران گفت: موج چهارم کرونا از ۱۰ فروردین آغاز شد و نسبت به موج‌های قبلی به دلیل اوج سهمگینی که داشت، بسیار خطرناک‌تر بود و میزان مبتلایان و مرگ و میر نیز در این موج نسبت به موج‌های قبلی با افزایش بیشتری روبرو بود.
توکلی در خصوص اینکه آیا می‌توانیم بگوییم که موج چهارم به زودی به اتمام می‌رسد یا خیر، گفت: هنوز وارد فاز آرامش نشده‌ایم و شیب نزولی با کندی و تأخیر پیش می‌رود به همین دلیل نمی‌توان پیش بینی کرد چه موقع به اتمام می‌رسد یا اینکه بعد از آن وارد فاز پنجم می‌شویم یا خیر ولی آنچه می‌بینیم روند کُند موج چهارم است.
معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در کلان شهر تهران تصریح کرد: نمی‌توان به طور دقیق پیش بینی کرد که چه زمانی از موج چهارم خارج می‌شویم اما با توجه به شرایط به نظر می‌رسد دو هفته دیگر و تا اواخر خرداد درگیر موج چهارم باشیم.
توکلی، بزرگترین موج را موج چهارم کرونا دانست و گفت: موج اول کرونا از اسفند آغاز و تقریباً یک و نیم ماه به طول انجامید و موج‌های بعدی نیز به همین نسبت طول کشید. به همین دلیل بزرگترین موج، موج چهارم است که هم طولانی‌تر شده و هم در برگیری بیشتری داشته است.
معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در کلان شهر تهران در پاسخ به این سوال که آیا وجود ویروس‌های متعدد باعث سهمگین شدن موج چهارم شده است یا خیر گفت: نمی‌توان نوع و جهش‌های متعدد ویروس کرونا را ارزیابی کرد اما بررسی‌هایی که صورت گرفته نشان می‌دهد که ویروس جهش یافته انگلیسی در موج چهارم غالب است.
واکنش به بروز موج پنجم کرونا
فرشاد علامه معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه موج چهارم در حال نزول است، گفت: آمارهای دانشگاه علوم پزشکی نشان می‌دهد این پیک هنوز به پایین‌ترین نقطه نرسیده که بخواهیم بگوییم در حال اتمام است یا خیر و در مجموع نمی‌توان پایان یک پیک را پیش بینی کرد.
وی افزود: اینکه موج بعدی داریم یا خیر این را نیز نمی‌شود پیش بینی کرد و به واکسیناسیون، فاصله گذاری اجتماعی، مراقبت‌های بهداشتی و … بستگی دارد و طولانی‌تر شدن آن به مفهوم پایین آمدن به نسبت موج‌های دیگر نیست.
علامه گفت: پیک دوم هنوز کامل تمام نشده بود که پیک سوم بر روی آن سوار شد و پیک چهارم در حال پایین آمدن است اما هنوز به میزان قبل پیک نرسیده‌ایم و اینکه بگوییم پیک بعدی روی آن سوار می‌شود یا خیر و این را نمی‌توان پیش بینی کرد. هر چه واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌ها بیشتر انجام شود احتمال اینکه پیک بعدی اتفاق نیفتد یا با حجم بسیار کمی باشد وجود دارد و امیدمان به این است که با توجه به رعایت تمامی این موارد مشکل جدی مجدداً پیش نیاید.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در پیک چهارم از نظر تعداد بیماران بستری بیشترین حجم را داشتیم اما با توجه به رعایت پروتکل‌ها و تسلط همکاران و مدیریت خوب و همچنین اقدامات متعددی برای اینکه بتوانیم آمار مرگ و میر را کاهش دهیم
انجام شد و ۱۴، ۱۵ آیتم در پیک‌های قبلی به دست آمد و مورد پایش و اجرا قرار گرفت و باعث شد در پیک چهارم میزان مرگ و میر نسبت به تعداد بیماران کمتر شود.
وی با اشاره به اینکه در پیک چهارم ویروس انگلیسی شیوع پیدا کرد، گفت: هر کدام از جهش‌ها باعث می‌شود عملکرد ویروس تحت تأثیر قرار بگیرد اما در مجموع ویروس انگلیسی باعث سرعت انتقال بیشتر، بروز زودتر علائم و شدت بیماری و درگیری خانوادگی شد.
ویژگی موج چهارم
بابک عشرتی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران در خصوص موج چهارم گفت: موج چهارم از نظر تعداد ابتلاء نسبت به موج‌های دیگر سهمگین‌تر است و در حال حاضر در شاخه نزولی آن هستیم.
وی افزود: در شرایط فعلی که درصد رعایت پروتکل هااز سوی مردم بالا رفته و همچنین روند واکسیناسیون نیز به خوبی طی می‌شود، طی چند وقت آینده موج چهارم نیز فروکش خواهد کرد.
وی در پاسخ به این سوال که امکان صعودی شدن روند موج چهارم وجود دارد یا خیر افزود: با این روند فعلی خیلی بعید است که شاخه نزولی مجدداً افزایش پیدا کند اما اگر شرایط عوض شود و در تعطیلات پیش رو آمار سفر و مسافرت افزایش و همچنین رفتار مردم در رعایت پروتکل‌ها تغییر داشته باشد، دوباره شاهد افزایش موج چهارم خواهیم بود.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه در حال حاضر دو درصد واکسیناسیون عمومی در جامعه انجام شده است، اظهار داشت: برای کاهش آمار ابتلاء به کرونا و عدم مواجهه با موج‌های دیگر باید علاوه بر رعایت پروتکل‌ها، واکسیناسیون در کشور به ۵۰ درصد برسد در حالی که هم اکنون تنها دو درصد مردم واکسینه شده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه هر موجی ۴ تا ۵ هفته به طول می‌انجامد، بیان کرد: موج چهارم به نسبت موج‌های دیگر کمی طولانی‌تر بوده و موارد ابتلاء در آن بیش از موج‌های دیگر بوده است.
عشرتی تأکید کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده میزان مرگ و میر در موج چهارم دو درصد گزارش شده است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: موج اول کشندگی بیشتری داشته اما در موج چهارم میزان ابتلاء بیشتر بوده که با مدیریت درست از میزان کشندگی در مقایسه با موج اول کاسته شده است.
تجربه طولانی‌ترین موج کرونا در کشور
حسین کرمانپور مدیر بخش اورژانس بیمارستان سینا با اشاره به اینکه تاکنون چهار موج کرونا داشتیم که موج اول از اسفند ۹۸ آغاز شد و در حال حاضر نیز در موج چهارم هستیم، گفت: طولانی‌ترین موج کرونا، موج سوم بود. این موج ۴.۵ تا پنج ماه به طول انجامید. در موج اول و دوم عدد فوتی‌ها کم نبود اما در موج سوم به دلیل طولانی شدن آمارها افزایش یافت اما در موج چهارم که موج سهمگینی بود، هم آمار ابتلاء و هم مرگ و میر بالا رفت به طوری که فوتی‌های روزانه به بیش از ۵۰۰ نفر رسید و در حال حاضر در روزهای افول هستیم.
وی با تأکید بر اینکه تنها کشوری هستیم که موج چهارم داشتیم، گفت: بقیه کشورها یا در موج یک و دو بودند و به ندرت موج سه را پشت سر گذاشتند و در هندوستان که وضعیت بیماری وخیم است تازه در موج یک به سر می‌برند، بنابراین تنها کشوری هستیم که موج چهار را طی کرده‌ایم آن هم با سهمگین‌ترین حالت.
کرمانپور تأکید کرد: موجی ممکن است طولانی باشد اما ارتفاع مرگ و میر در آن کم باشد که این موضوع به نفع کادر درمان است، چرا که می‌توانند خدمات بهتری را ارائه دهند اما در موجی مانند چهارم، کادر درمان به صورت مضاعف فعالیت می‌کنند و بیماران نیز خدمات با کیفیت مناسبی را دریافت نخواهند کرد، چرا که آمار مرگ و میر نیز در این موج به شدت بالا رفته و کادر درمان از نظر روحی و روانی آسیب دیده‌اند و فوتی‌های زیاد، اثر منفی در روحیه آنها داشته است.
مدیرکل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی ایران گفت: با شرایطی که کشور ما دارد ممکن است اولین کشوری نیز باشیم که موج پنجم را به خاطر تعارفات، پروتکل نویسی عالی و نظارت بر پروتکل پایین داشته باشیم؛ همچنین مردم به سرعت وارد فاز عادی سازی می‌شوند که البته مسئولان نیز همین طور هستند.
مدیر بخش اورژانس بیمارستان سینا افزود: در اواخر اردیبهشت، تعطیلات عید فطر، مراسم‌هایی که برگزار شد، با در پیش رو بودن سفرهای تابستان پیش بینی می‌شود موج پنجم نیز رقم بخورد و به دنبال آن وارد آنفلوآنزای فصلی و …می شویم و با این شرایط کرونا به این زودی ها دست از سر ما برنمی دارد.
وی گفت: اگر میزان واکسیناسیون از مرز ۳۰ درصد عبور می‌کرد می‌توانستیم امیدوار باشیم که روزهای خوبی در انتظارمان است و شرایط بهبود پیدا می‌کند اما در حال حاضر واکسیناسیون تازه به ۳ درصد رسیده است.
کرمانپور اظهار داشت: اگر تزریق عمومی واکسیناسیون داخلی آغاز شود و به درصد قابل توجهی برسیم اواخر تابستان می‌شود، بنابراین وقوع موج پنجم زیاد است و احتمال دارد موج ششم نیز رخ دهد اما با قدرت کمتر. اما در موج پنجم که ممکن است حدود دو ماه به طول انجامد، مرگ و میرها زیاد خواهد شد.
وی گفت: در حال حاضر واکسیناسیون کادر درمان تکمیل شده و این تنها حُسن ماجرا است و با توجه به واکسیناسیون افراد مسن، ممکن است از این پس در مرگ و میرهای آنها افت داشته باشیم اما از سوی دیگر مرگ و میر در جوانان افزایش پیدا کند که این موضوع نیز دردناک خواهد بود.
مدیر بخش اورژانس بیمارستان سینا تأکید کرد: پیش بینی من این است که موج پنجم و ششم نیز داشته باشیم اما امیدوارم اشتباه باشد.