رویداد۲۴ با گذشت بیشتر از یکسال از راه‌اندازی بازار متشکل ارزی اخبار منتشر شده حاکی از آن است که حجم معاملات در این بازار ناچیز است و این پروژه عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی برای مهار بازار ارز جوابگو نبوده است.
چند روز پیش مدیر اداره صادرات بانک مرکزی اعلام کرد که قیمت ارز در سامانه نیما و بازار متشکل ارزی کشف می‌شود. او در ادامه حجم معامله در بازار متشکل ارزی را به طور میانگین روزانه حدود ۱۰ میلیون دلار اعلام کرد که به عبارتی ماهانه به حدود ۳۰۰ میلیون دلار در ماه می‌رسد.
این درحالی است که آخرین آماری که واحد ارتباطات بازار متشکل ارزی برای اردیبهشت ماه اعلام کرده است، ۱۲۷ میلیون و ۶۷۵ هزار دلار بوده است. یعنی میانگین نرخ معاملات در این بازار به طور روزانه کمتر از نصف آماری است که مدیر اداره صادرات بانک مرکزی ادعا می‌کند! با این وجود، کارشناسان بازار ارز می‌گویند که این حجم از معاملات بازار متشکل ارزی برای مهار بازار ارز کافی نیست.
اما آیا واقعا قیمت ارز در سامانه نیما و بازار متشکل ارزی کشف می‌شود؟
بیشتر بخوانید: دلار ۳۰ هزار تومانی در راه است؟/ امسال در کدام بازار سرمایه‌گذاری کنیم؟
بهاءالدین حسینی‌هاشمی، کارشناس امور بانکی، در پاسخ می‌گوید: این ادعا که بانک مرکزی در نرخ تاثیری ندارد و نرخ را بازار تعیین می‌کند درست نیست چون بازیگر اصلی سامانه نیما و بازار متشکل ارزی هم خود بانک مرکزی است. پس اگر عرضه از طریق این دو کانال هم باشد بانک مرکزی به راحتی می‌تواند ارز بیشتری عرضه کند.
او ادامه می‌دهد: ادعا شده که صادرکنندگان ارزشان را در نیما عرضه کردند در حالی که صادرکنندگان بخش خصوصی همه اظهار می‌کنند پیمان‌های ارزی‌شان را ایفا نکرده‌اند. آن‌ها می‌دانند که کاهش فعلی قیمت ارز کوتاه مدت است و ارزشان را با این نرخ عرضه نمی‌کنند.
به باور این کارشناس مادامی که قوانین و مقررات را اصلاح نکنیم و قیمت تابع بازار نباشد نمی‌توان تشخیص داد که نرخ کجا تعیین می‌شود اما روشن است که تعیین نرخ ارز در داخل نیست چون صاحبان ارزهایی که به بازار می‌آید در داخل کشور نیستند.
حسینی‌هاشمی معتقد است که این حجم از معاملات برای کنترل قیمت دلار کافی نیست و حتی همین ۱۲۷ میلیون دلاری که در اردیبهشت ماه در بازار متشکل معامله شده احتمالا بیش از سایر ماه‌هاست.
او توضیح می‌دهد: آمار اردیبهشت را نمی‌توان به تمام ماه‌ها تعمیم داد. چون در همه سال‌ها حجم معاملات در فروردین به دلیل تعطیلات کمتر است، اردیبهشت و خرداد با آغاز فعالیت‌ها تقاضا هم بالا می‌رود. پس ممکن است بخشی از سهمیه فروردین هم در این ماه عرضه شود. بنابراین حتی ملاک قرار دادن متوسط معاملات در این ماه هم خوشبینانه است.
او تاکید می‌کند: با این حساب حتی اگر خوشبینانه آمار اردیبهشت ماه این بازار را در نظر بگیریم هم روزی چهار، پنج میلیون دلار معامله در بازار متشکل ارزی، برای اقتصاد ما مقداری کافی نیست و نمی‌تواند بازار اسکناس را مدیریت کند.
کامبیز افسری، کارشناس و فعال بازار ارز، نیز باور دارد که ادعای رئیس اداره صادرات بانک مرکزی درباره تعیین نرخ دلار در سامانه نیما و بازار متشکل دور از واقعیت است.
او توضیح می‌دهد: هدف از بازار متشکل ارزی گردآوری صرافی‌ها برای استخراج نرخ بود اما در عمل چون تمام صرافی‌ها یا معامله‌گران بازار به دلایل مختلف عضو بازار نشدند، قیمت واقعی در این بازار استخراج نمی‌شود و در حال حاضر برخی بانک‌ها و صرافی‌ها در این بازار ارز ارزان‌تر می‌فروشند،
افسری ادامه می‌دهد: حدود ۱۲۷ میلیون دلار در ماه برای کشوری با وسعت ایران چندان کارساز نیست فقط چون محدودیت جابجایی ریال از سوی بانک مرکزی اعمال شده، می‌تواند بازار را تحت تاثیر قرار دهد.
به اعتقاد او در حال حاضر بانک مرکزی با محدودیتی که در جابجایی ریال اعمال کرده، از یک سو تقاضا را کنترل می‌کند و از سوی دیگر در شرایط رکودی بازار چنین ادعایی را مطرح می‌کند. در حالی که نقش بازار متشکل ارزی محدودتر از این‌ها بوده است.
به گفته این فعال بازار، با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، ارزی که در این بازارعرضه می‌شود در نهایت به بازار آزاد می‌رسد و اگر قیمت سلیمانیه و هرات بالاتر باشد به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود اما اگر نباشد در داخل تبدیل به دلارهای خانگی می‌شود.